Haat en verzoening in het Midden-Oosten gaven in dit referendum de boventoon aan. Met daar tussen een kleine Franse bisschop.

HIJ was al maanden het mikpunt van keiharde aanvallen van de oppositie en van extremistische joodse organizaties. Een schokkend pamflet beeldde hem zelfs af in het uniform van de SS : een duidelijker bewijs dat de tegenstanders van het vredesproces in het Midden-Oosten hem echt wilden raken, is in Israël niet denkbaar. Maar dat Yitzhak Rabin uiteindelijk door een jood zou worden doodgeschoten, wekte tot ver buiten de grenzen van Israël verontwaardiging en ongeloof. Ook Vlaanderen reageerde duidelijk geschokt : voor het eerst sinds we deze verkiezing van de mensen van het jaar organizeren, stemden de lezers iemand die niet door de redaktie in haar lijst was opgenomen naar de top-drie.

De vermoorde Israëlische premier bereikte op die manier onverwacht de eindronde, maar laureaat werd hij niet. Hoewel. De vredesoefening tussen Israël en zijn Arabische buren, waaraan hij mee zijn naam verbond, werd dat toch eigenlijk wel. Want in de eindronde moest Rabin de duimen leggen voor het Israëlisch-Palestijnse koppel Shimon Peres en Yasser Arafat, dat er in 1995 voor zorgde dat het proces van verzoening, dat eerder werd op gang gebracht, niet stil viel : daar konden extremisten uit de twee kampen niets aan veranderen. De aktoren van het vredesproces in het Midden-Oosten moesten vorig jaar in dit referendum de Zuidafrikaan Nelson Mandela laten voorgaan ; dit jaar zijn ze dan toch aan de beurt.

SYMBOOL.

Maar dat liep ook nu niet van een leien dakje. Lang leek het er immers op dat bisschop Jacques Gaillot van Evreux met de eer zou gaan strijken. Dat een beetje slaperige Franse stadje, halfweg tussen Parijs en de Bretonse kust, was begin 1995 ineens wereldnieuws. De kleine lokale bisschop Gaillot had het namelijk aangedurfd om grote vraagtekens te plaatsen achter stellingen van het Vaticaan over, onder meer de plaats van de vrouw in de kerk, en hij werd daarvoor door Rome uit zijn ambt ontzet. De verontwaardiging in meer progressieve katolieke kringen was groot. Gaillot, die al eerder door de officiële kerk omstreden stellingen had verdedigd over de verdrukten in de samenleving, werd plotseling het symbool van het verzet binnen de rooms-katolieke gemeenschap in West-Europa tegen de ideeën van paus Joannes Paulus II, die de kerk binnen haar strakke traditionele oevers wil houden. De basiskerk, waar onder meer Gaillot voor opkomt, moet daarin haar plaats kennen.

Jacques Gaillot kreeg brede steun, maar hij verloor uiteindelijk zijn strijd tegen de hiërarchie. Dat hij niet vergeten is, bewijzen de honderden Vlaamse lezers van Knack en luisteraars van Studio Brussel die in hem op internationaal vlak de man van 1995 zagen. Hij werd in dit referendum ten slotte tweede.

De op die manier uitgesproken sympatie voor Gaillot en de overwinning van Shimon Peres en Yasser Arafat past volkomen in een stroming, die wil dat in deze verkiezing vooral mensen de voorkeur krijgen die in een jaar zijn opgekomen voor vrede en rechtvaardigheid of die zich het lot van de minderbedeelden in de samenleving hebben aangetrokken. In die zin valt ook de goede score van Greenpeace op, dat de milieu-vriendelijke stem moest delen met Nobelprijswinnaar Joseph Rotblat, maar anders zeker hoger zou zijn geëindigd. En wat te denken van de tot voor enkele maanden volstrekt onbekende Amerikaanse diplomaat Richard Holbrooke, die voor de Verenigde Staten een akkoord in ex-Joegoslavië onderhandelde. Hij kreeg van de Vlamingen daarvoor alvast meer waardering dan zijn baas Bill Clinton, die hem nochtans uitstuurde.

Overigens trok van de zogenaamde groten der aarde alleen de nieuwe Franse president Jacques Chirac stemmen. Vreemd ? Toch niet. Chirac speelde met zijn verkiezing, met zijn kernproeven en de massale stakingsbeweging tegen zijn politiek in het najaar wel degelijk een rol van betekenis in 1995. Maar Helmut Kohl, bijvoorbeeld, komt helemaal niet uit de verf en Boris Jeltsin haalt maar net zoveel stemmen als de Kroaat Franjo Tudjman.

Tussen al die grote wereldproblemen en -leiders valt de score op van het jonge Amerikaanse computergenie Bill Gates. In een andere rubriek stemden veel mensen op het wereldwijde computer-kommunikatiesysteem Internet. In de hoop misschien dat de technologie de mensen morgen dichter bij elkaar brengt.

H.V.H.

Shimon Peres en Yasser Arafat : de vredesoefening in het Midden-Oosten bekroond.

Bisschop Jacques Gaillot durfde vraagtekens te plaatsen achter stellingen van het Vaticaan.

De vermoorde Israëlische premier Yitzhak Rabin : via spontane keuze genomineerd.