Diskussies over het reklamemonopolie van VTM zijn achterhaald. De nieuwe media komen eraan en geen wet houdt ze tegen.

VT4 IS IN FEITE een Vlaams televisiestation en geen Brits, zodat het een Vlaamse licentie nodig heeft om door de Vlaamse kabelmaatschappijen te worden verdeeld, en die heeft VT4 niet. Dat antwoordde de nieuwe mediaminister Eric Van Rompuy (CVP) vorige week aan de Europese kommissie. Daarmee bevestigde hij de lijn die altijd is verdedigd door zijn voorganger, ex-kultuurminister Hugo Weckx (CVP). Die vond dat het reklamemonopolie moest worden behouden dat de Vlaamse gemeenschap in 1989 voor een periode van achttien jaar verstrekte aan Vlaanderens eerste televisiestation, VTM. In die logika mocht voor het even commerciële, en volgens Weckx even Vlaamse VT4 geen plaats op de kabel worden ingeruimd. Maar VT4 beschikt over een Britse licentie, komt officieel vanuit Londen via een satelliet op de Vlaamse kabel en hoeft zich dus van de Vlaamse regelgeving niets aan te trekken.

Van Rompuy antwoordde enigszins naast de kwestie. Het is namelijk niet zozeer het lot van VT4 dat de Europese kommissie bekommert. Zij heeft kortweg bezwaar tegen het VTM-monopolie op zichzelf, omdat ze het als een vorm van ekonomisch protektionisme beschouwt, en dat is voor haar des duivels. Van Rompuys repliek is dus een zwaktebod, kwestie van iéts te antwoorden, om niet meteen de handdoek in de ring te gooien. Want getuigt de repliek wel van kontinuïteit in het beleid, ten gronde steunt ze op een onhoudbare stelling.

Dat beseft Van Rompuy ook wel. Maar wanneer hij dan maar zelf zou beslissen om het reklamemonopolie van VTM op te heffen, riskeert hij een schadeclaim vanwege het commerciële station wegens kontraktbreuk. Zo’n eis kan makkelijk in de miljarden lopen een reklamemonopolie is inderdaad wat waard. VTM heeft daar al openlijk mee gedreigd. Daarom wil Van Rompuy het VTM-privilege formeel handhaven, in de hoop dat België door het Europese hof van justitie wordt veroordeeld, waardoor het reklamemonopolie wel node moet worden opgeheven, zonder dat VTM haar dreiging ten uitvoer kan brengen. Dat hoopt hij althans.

KONCENTRATIE.

Maar heel spoedig zal al kunnen blijken hoe futiel zulke diskussies wel zijn geworden. De ontwikkeling van de techniek is van die aard dat het hele televisiebestel en de media in het algemeen op korte termijn grondig van aanschijn zullen veranderen. De recente ontwikkelingen in de Amerikaanse media tonen aan wat er op het spel staat. De overname deze zomer van Capital Cities (dat onder meer het ABC-netwerk omvat en waar ook VT4 mee verwant is) door Disney, of de plannen rond TurnerBroadcasting (waar onder meer de nieuwszender CNN deel van uitmaakt) en het CBS-netwerk, leiden tot mega-fusies, met een nooit geziene ekonomische koncentratie als gevolg. Telkens gaat het om een grootschalige integratie van telekommunikatie en entertainment, van hardware en software, in een perspektief dat de hele wereld omspant. Hoe zwaar weegt, ochhere, een BRTN of VTM in zo’n kontekst ? Hoeveel politiek gewicht plaatst, ocharme, de Vlaamse overheid tegenover zoveel financieel geweld ?

De tekenen kunnen niet bedriegen. Daar zorgde NetHold voor, een in Nederland gevestigd mediabedrijf van Zwitsers-Zuidafrikaanse origine, dat in 43 landen al 2,5 miljoen abonnees op zijn betaaltelevisie-aanbod telt en waarvan FilmNet wellicht het bekendste filiaal is. Een maand geleden bestelde NetHold 1,1 miljoen digitale decoders bij Philips in Nederland (dat zijn Hasseltse vestiging zal betrekken bij de uitvoering van de bestelling), bij National Panasonic in Japan en Pace in Groot-Brittannië. Waarde van het order : 500 miljoen dollar, zowat 15 miljard frank. Dat betekent wat voor een bedrijf met een omzet van rond de 20 miljard frank. Daarbij moet nog een ander recent financieel engagement worden gerekend, de huur van achttien transponders kanalen op Astra- en Eutelsat-satellieten voor een periode van tien jaar ; één transponder huren kost al zes miljoen ecu (ruim 200 miljoen frank) per jaar.

NetHold, dat tot nu toe enigszins als een outsider werd beschouwd op de Europese mediamarkt, zet hiermee een beslissende stap : via de satelliet worden televisieprogramma’s uitgezonden, met de decoder kunnen ze op het individuele tv-toestel worden bekeken. “Iemand moest er toch mee beginnen ? ” aldus een woordvoerder van het bedrijf.

Het sleutelwoord in dit alles is : betaaltelevisie. Dat betekent dat het geld waarmee de televisieprogramma’s worden gefinancierd, niet meer van de overheid zal komen (zoals bij de openbare omroepen) of van de reklame (zoals bij de commerciële stations), maar rechtstreeks van de individuele kijker zelf. Reklame is voor producenten en distributeurs van televisieprogramma’s tenslotte een indirekte financiering ; ze moeten ervoor zorgen dat ze én de kijker én de adverteerder tevreden stellen en dat is niet altijd vanzelfsprekend. Voor hen is het beter én lukratiever om het geld rechtstreeks te innen en meer bepaald de kijker voortaan kortweg zelf te laten betalen voor wat hij bekijkt.

FAKTUUR.

En de kijkersmarkt is inderdaad aanzienlijk. Van de 168 uur die een week telt, bestaat gemiddeld 62 uur uit vrije tijd. De helft daarvan gaat echter op aan eten, wassen en dergelijke, maar de andere helft ervan, 32 uur, wordt voor 60 procent (19 uur) besteed aan televisie-kijken. Om die kijker aan zijn toestel te blijven kluisteren, is het nodig hem een zo ruim mogelijk pakket aan kijkvoer aan te bieden. Technisch wordt het mogelijk om in de nabije toekomst niet langer twee dozijn kanalen via de kabel in huis te brengen, zoals nu het geval is, maar om ettelijke tientallen, ja honderden kanalen en zelfs meer aan te bieden. Daarin speelt de glasvezelkabel een rol, die een veel hogere kapaciteit heeft dan de huidige koperdraad, maar vooral de digitale kompressie, waarin een signaal wordt gedigitalizeerd en samengedrukt, waardoor de kapaciteit nog eens wordt verhoogd. Via digitale kompressie kan NetHold meer bepaald acht tot tien kanalen op één satelliettransponder brengen, waar met de “ouderwetse” analoge techniek slechts één signaal per kanaal kan worden doorgestuurd.

Dat digitale, gekodeerde signaal moet dan in de huiskamer weer worden omgezet in een televisiesignaal en daar is een decoder voor nodig, een toestel dat ook registreert naar wat wordt gekeken en dat meteen de faktuur kan opmaken. Het ding kan ook dienen als een interface voor interaktieve kommunikatie, wat allerlei mogelijkheden opent voor onder meer televerkoop en video-op-vraag. Vandaar de NetHold-bestelling, waarmee het bedrijf een centrale positie wil innemen in de mediamarkt, waarin voortaan niet zozeer het aanbod van programma’s, maar wel de kontrole over de decoder centraal zal staan.

Maar om die decoder ook aan de man te brengen, moet het televisie-aanbod ruim genoeg zijn. Daar wil NetHold vanaf eind dit jaar voor zorgen, door via de satelliet een groot pakket programma’s aan te bieden, dat onder meer in Vlaanderen zal kunnen worden opgevangen. Het treedt daarbij in de eerste plaats als distributeur op. Daar wil NetHold in de toekomst ook de nadruk op leggen, veeleer dan op het produceren van eigen programma’s. NetHold creëerde met zijn decoder alvast een eigen technische norm, die ook al in Australië en Thailand wordt toegepast. Daardoor wordt de betaaltelevisie in Europa geografisch gesegmenteerd, wat feitelijke monopolies doet ontstaan, waarop de Europese kommissie al een kritisch oog heeft laten vallen : NetHold in Skandinavië en de Benelux, Canal Plus (samen met het Luxemburgse CTL en het Duitse Bertelsmann) in Frankrijk, Spanje en Duitsland, en BSkyB in Groot-Brittannië.

BELEIDSBRIEF.

Het NetHold-pakket omvat vooreerst een “onvermijdbare” lokale zender, type TV-1, VTM of VT4, kwestie van volk te lokken. Welke het zal zijn, is nog niet bekend. Daar wordt FilmNet aan toegevoegd, plus door derden aangeleverde, gespecializeerde stations als Sky News, Travel Channel, TNT-Cartoon of Classic Movie Channel, plus video-op-vraag (eigenlijk near video-on-demand, waar de kijker eerst om het half uur, later om het kwartier zal kunnen “instappen”). Dank zij de digitale kompressie kan dit pakket in de toekomst vrijwel grenzeloos worden uitgebreid met bijvoorbeeld teleshopping, telebankieren, videospelletjes enzovoort. Ook bij de commercializering daarvan kunnen derden worden betrokken en daarover zou NetHold onderhandelen met een niet nader genoemd Vlaams televisiestation.

En dan komt de faktuur, want er kan niet worden gekeken zonder te betalen. Bedragen wil NetHold nog niet bekend maken, ook al om zijn huidige analoge diensten, met name FilmNet, niet meteen uit de markt te prijzen. Het is zelfs nog niet zeker waarvoor allemaal moet worden betaald, maar hoogstwaarschijnlijk komt er een mix van diverse elementen : de aankoop van de decoder, een abonnements- of lidgeld voor de zogeheten basic channels, de toegang tot bijvoorbeeld FilmNet zoals nu al het geval is, plus een systeem van pay-per-view.

Dat hele pakket wordt in Hilversum gebundeld en digitaal gekomprimeerd, door het Nederlandse PTT-Telecom naar de satelliet opgestraald en kan met een schotelantenne worden ontvangen. In het dichtbekabelde België, waar satelliettelevisie eigenlijk alleen iets voor freaks is, kan deze operatie alleen maar worden gerendabilizeerd, wanneer het pakket ook op de kabel wordt aangeboden en daarover is NetHold dan weer in gesprek met de kabelmaatschappijen, hoewel ook het toekomstige Telenet Vlaanderen ervoor in aanmerking kan komen.

Als NetHold of wie dan ook zo’n globaal pakket op de kabel krijgt, mogen de meeste Westeuropese landen hun mediawetgeving gelijk opdoeken. Voor een dienst als die van NetHold waarvan zelfs niet duidelijk uit te maken is of het hier om broadcasting dan wel telekommunikatie gaat is bijvoorbeeld in het Vlaamse mediadekreet niets voorzien. En wat niet verboden is, is toegelaten ? Het is in alle geval niet Eric Van Rompuy die er veel aan te vertellen zal hebben. Tegen wat per satelliet uit de lucht komt vallen, heeft een wetgeving geen verweer. Zo zal het tussen de regels ook te lezen staan in de beleidsnota die Van Rompuy eind deze maand zal indienen wanneer hij zijn begroting in de Vlaamse raad komt verdedigen : dat de overheid haar mediabeleid op langere termijn geheel zal moeten afstemmen op wat de techniek te bieden zal hebben en dat ze daar nu nog geen uitzicht op heeft. Eén ding is zeker, net als in de tijd toen men Sierra-televisietoestellen kon huren die slechts beeld gaven wanneer er muntstukken van vijf frank werden ingestopt, zal de kijker in de toekomst moeten betalen van zodra hij zijn toestel aanknipt.

Marc Reynebeau

De Astra-satelliet : tien kanalen op één transponder.

Van Rompuy : afwachten wat komt.