Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.

Mevrouw Van Paemel, het huwelijk van prins Filip beheerst deze week alle media.

Monika Van Paemel: Het echte debat over de constitutionele monarchie komt te weinig aan bod: welke garantie voor een goede bestuursvorm biedt ze, welke macht heeft ze of delegeert ze, langs welke kanalen beïnvloedt ze het bestuur? De opwinding rond dit huwelijk belicht het enorme verschil tussen wat ‘het volk’ aan verlangens en behoeften in zich draagt en de invulling daarvan door politieke en economische bewindvoerders. Het gaat niet meer om een kloof, maar om tegengestelde krachten. Dit land is de jongste jaren bedolven onder een overdosis schandalen en negatieve berichten. Van vermoorde kinderen tot vergiftigd voedsel, het werd als de zeven plagen van Egypte over het hoofd van de machteloze burger uitgestort. Wat we nu zien is de tegenreactie, de heropleving van het oeroude verhaal dat begint met “Er was eens een prins en een prinses”, en eindigt met “ze leefden nog lang en gelukkig”. Staatkundig vertaald betekent dat: stabiliteit en continuïteit. Dat is wat de burger wil. Kom niet aandragen met een president, want het vertrouwen in de politiek is volledig weg. De opiniepeilingen bewijzen het: men kiest voor de instantie waarvan men denkt dat ze een trap hoger staat dan de politiek.

De idee van continuïteit zit ook vervat in de erfopvolging. Zoals een middenstander altijd wel één of twee kinderen heeft om zijn zaak voort te zetten, krijgen ook de kinderen in de vorstenhuizen van kindsbeen af mee hoe je met macht omgaat, hoe je macht delegeert, en hoe je je positie handhaaft. Bij adellijke families in het algemeen leeft een totaal ander gevoel voor tijd, en een vanzelfsprekend internationalisme. Men gaat heel makkelijk over allerlei grenzen. En dus zie je die families sterk vertegenwoordigd in het internationale bankwezen, in de diplomatie, en in alle instanties die continuïteit in de macht verzekeren.

Gebruikt de regering het prinselijk huwelijk als bliksemafleider?

Van Paemel: De politiek staat volledig aan de kant en is buitengesloten uit de verhouding dynastie-bevolking. Het jonge paar loopt op de meest traditionele manier twee keer door een straat, ontvangt pakjes en bloemetjes en schudt handjes, en al de mensen zijn verrukt. Laat de voltallige regering hetzelfde maar eens proberen, ik denk niet dat er veel volk zou staan juichen.

Bent u republikein?

Van Paemel: Ik wil dat er democratie heerst. Het principe van het bij algemeen stemrecht verkozen bestuur is daar één element van, maar een democratie vereist meer. Respect voor de minderheden, de mensenrechten, de vrije meningsuiting en zo meer. Een republikein is niet automatisch een democraat. Zowel een bolsjeviek als een fascist kunnen republikein zijn. Als tweederde van de bevolking de monarchie in stand wil houden, en die monarchie tast de andere democratische rechten niet aan, dan accepteer ik ze. Je kan niet om de vaststelling heen dat vooral in landen met een constitutionele monarchie een minimale garantie voor sociale verzekering en voor de rechten van de mens bestaat. Dat heeft ook te maken met het verleden en met de economische context, maar in geen van deze landen gelooft men dat het de verdienste van de politiek is.

De regering-Verhofstadt heeft problemen met het geld voor het Franstalig onderwijs.

Van Paemel: Er sijpelt gruis in de regeringsmolen, omdat men in bepaalde hoeken vals probeert te spelen. Ik ben niet vergeten hoe iemand als Louis Michel er in volle dioxinecrisis als de kippen bij was om de schuld bij de Vlaamse bedrijven te leggen. Wie zo reageert in een crisisperiode getuigt van weinig verantwoordelijkheidszin en moet drie maanden later niet de grote staatsman komen spelen. In Wallonië slaan politici wat al te gemakkelijk op de trom van le droit humain, in dit geval het recht op onderwijs. Maar wat ze doen is stiekem steun verlenen aan allerlei Franstalige initiatieven in de Brusselse rand, met als enige bedoeling dat gebied in te palmen en te verfransen. En dus maken ze van 17.000 schoolkinderen communautaire symbolen. Dat is niet alleen unfair, het is bovendien gevaarlijk. Het verleden heeft geleerd hoe hoog de prijs van communautaire symbolen kan zijn.

Wordt Verhofstadt het slachtoffer van geheime beloften?

Van Paemel: Zijn enige doel na de verkiezingen was snel een regering vormen. Daartoe heeft hij blijkbaar mondelinge beloften gedaan, die hij nu met rationeel klinkende drogredenen probeert te verkopen. Maar deze kwestie is een test voor zijn waarde als regeringsleider. Ofwel moet hij de Franstaligen diets maken dat die beloofde 2,4 miljard niet overeenstemt met de realiteit en dus moet worden aangepast. Ofwel moet hij aan de Vlamingen vertellen dat het Franstalig onderwijs 2,4 miljard nodig heeft en dus ook krijgt. Maar wellicht zal ook deze regering, naar aloude gewoonte, de knoop ontwarren met een Vlaams-Waals koehandeltje.

De witte sector heeft in Anderlecht betoogd. Het vijfde sociaal conflict in goed tien jaar tijd.

Van Paemel: Ze zijn onmiddellijk gepaaid door de regering, maar zowel in de verzorgings- als in de vervoerssector loopt het zo grondig verkeerd, dat er meer nodig is dan wat oplapwerk. De toenemende vergrijzing is een realiteit. Bejaarden in familieverband opvangen wordt steeds moeilijker. Tachtig tot negentig procent van wie verzorging nodig heeft, moet bij derden terecht. We hebben dus een leger van verzorgingswerkers nodig. Die harde en weinig aantrekkelijke job moet fatsoenlijk gehonoreerd worden. Dat vergt niet een kleine, maar een aanzienlijke salarisverhoging. De regering moet daar dringend werk van maken, want het gaat om een fundamentele optie van onze samenleving.

In Duitsland is bouwonderneming Philip Holzmann voorlopig van het faillissement gered.

Van Paemel: Rond dit verhaal hangt een geurtje van manipulatie van gemeenschapsgeld. Ik neem aan dat de frequente samenwerking tussen groot-industriëlen inderdaad een vertrouwensrelatie doet groeien, waarbij men op de duur investeert zonder grondige controle van de boeken. De wetenschap dat de staat toch bijspringt als het echt misloopt, maakt dat je al eens een paar miljard verkeerd kan gokken. Voorlopig worden drieduizend mensen afgedankt en gaan de arbeiders akkoord om meer te werken voor hetzelfde loon. Er wordt dus fors ingeleverd door het niet-kapitaal, en het kapitaal is via de banken en de staat bijgespijkerd door de gemeenschap. De echte sanering moet nog beginnen en zal meer dan drieduizend jobs kosten. Tot profijt van aandeelhouders als Gevaert. Dat zich trouwens vaak lieert met het Duitse kapitaal, wat wijst op bepaalde affiniteiten uit het verleden.

Bedrijven als Gevaert en Holzmann werken niet zomaar samen, ze staan voor een maatschappelijk model, waarbij de gedisciplineerde werknemer geen enkele inspraak heeft en de vakbonden de medeplichtige van de patroon zijn geworden. Het succes van Gevaert is gebaseerd op het verhaal van de christelijke vakbond, dat er geen tegenstelling is tussen kapitaal en werkmensen, en dat arbeid en kapitaal elkaar aanvullen. De werknemers van Gevaert hebben altijd genoten van een speciaal statuut van verzorging via de fabriek, in de christelijke filosofie van pater et familias. Als deze bedrijven te veel verbanden met elkaar aangaan, wordt het gevaarlijk. Wanneer er één tuimelt, volgt de rest. Ze hebben ook geen scrupules om de politiek te gebruiken, dat heeft Holzmann duidelijk gedemonstreerd. Even dreigen met zeventigduizend werkloze bouwvakkers, die als ze op straat komen niet voor een ludieke optocht zullen kiezen, en de Duitse regering rent zich de benen vanonder het lijf om nieuw kapitaal te leveren. Het omgekeerde, dat Holzmann zou bijspringen als de gemeenschap kapitaal nodig heeft, zie ik niet gebeuren.

Mag Europees commissaris Mario Monti de Duitse staatssteun goedkeuren?

Van Paemel: Natuurlijk niet. Gerhard Schröder was zo snel met zijn oplossing, dat ik me afvraag of alles wel zo onschuldig en zo onvoorbereid was als men doet uitschijnen. Duitsland moet hoe dan ook volhouden dat het een succesverhaal is, dat helpt bij het grijpen van de macht in de Europese Unie. De Duitse staat heeft terecht veel geïnvesteerd in de nieuwe Bundesländer, want ze konden die gebieden niet laten rotten. Maar de EU heeft zonder enige discussie een Oost-Europees land met een failliete inboedel opgenomen. Waarbij ook voor de EU één ostmark gelijk was aan één Duitse mark. Daar betaalt niet alleen West-Duitsland nog altijd de factuur van, maar de hele EU. Die soepelheid van toen steekt schril af tegen de strenge voorwaarden die nu worden opgelegd aan de nieuwe kandidaat-lidstaten uit Oost-Europa. Door de DDR zomaar op te nemen, heeft de EU aanvaard dat Duitsland het grootste land van de Unie werd. Er wordt een heleboel geaccepteerd van de Duitsers, omdat ze economisch de sterksten zouden zijn. Maar zijn ze dat echt? Kunnen zij garant staan voor een sterk Europa? Kunnen en mogen zij de militaire rol van de Amerikanen overnemen als er brokken moeten gelijmd worden in Oost-Europa?

Ze betalen wel het meeste.

Van Paemel: Iedereen doet alsof dat een gunst is, maar gezien hun grote bevolking is het niet meer dan normaal. En kijk wat ze ervoor terugkrijgen aan financiële en politieke macht. Tot afgrijzen van de Engelsen, die als tegenreactie nog meer bij de Angelsaksische groep gaan aanleunen. En van de Fransen, die als gefrustreerde maîtresses van links naar rechts hollen.

In Kroatië bereidt men zich voor op de dood van president Franjo Tudjman. Zijn verdwijnen kan tot een gevaarlijk vacuüm leiden.

Van Paemel: Tudjman is van oudsher de tegenspeler van de Serviërs geweest, en de tegenstelling Kroaten-Serviërs blijft de doorslaggevende factor op de Balkan. Tudjman heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog niet alleen gecollaboreerd met de Duitsers en zich gespiegeld aan Mussolini, hij heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de interne strijd tussen twee soorten partizanen: de communisten en de nationalisten. Ondanks dat is hij erin geslaagd om nadien in de communistische structuur zijn macht te handhaven en uit te breiden. En na de onafhankelijkheid heeft hij de kans gezien om Kroatië op het internationale forum als een democratie voor te stellen, wat het eigenlijk niet is, en om bepaalde episodes uit de geschiedenis te herschrijven.

Tudjman en zijn HDZ zijn er niet in geslaagd hun land economisch op te tillen en in Europa in te schakelen.

Van Paemel: Dat willen ze ook niet. Slovenië wil bij de EU, Bosnië verwacht alle heil van het Westen, Montenegro en Macedonië hebben zelfs de Duitse mark als betaalmiddel ingevoerd. Maar de Kroaten zoeken geen aansluiting bij Europa, ook niet bij Duitsland. Zij willen Kroaat zijn in Kroatië, het oude Ustasha-idee. Ze hebben maar één fascinatie: de vernietiging van de aartsvijand in Belgrado. De rest, de economie of de welstand van de bevolking, is absoluut secundair. Met een enorme braindrain als gevolg. Elke Kroaat die iets kan, verhuist naar het buitenland. Het gewone volk dat achterblijft wordt gehersenspoeld met het alomtegenwoordige rood-witte dambordmotief. Dat verdringt alle andere getuigenissen uit het verleden, zoals concentratiekampen of symbolen van het communisme. Alles moet gezuiverd worden tot puur Kroatisch, bijvoorbeeld de taal. Alleen de katholieke kerk wordt als bondgenoot aanvaard en gaat daar onbeschaamd op in, getuige de zaligverklaring van kardinaal Stepinac. We zitten in het midden van Europa met een fascistisch geïnspireerde staat die zich volledig afsluit van de buitenwereld, en waar een verarmde bevolking voor haar frustraties maar één uitweg zal vinden: de volgende oorlog. Men ziet dat in het Westen onvoldoende in.

MONIKA VAN PAEMEL

Koen Meulenaere

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content