Zestig procent van de vrouwen in Mauritanië is enig kostwinner. Met alle gevolgen voor hen en de kinderen.
De Islamitische republiek Mauritanië telt het hoogst aantal echtscheidingen van Afrika. Aminetou Mint Maouloud is een vrouw van half de dertig, van wie gezegd wordt dat zij snel een belangrijke politieke functie zal bekleden. Nu is zij namens de regeringspartij gemeenteraadslid in het zuidelijke Aleg. Zij is voor de derde keer gehuwd. Als medewerkster van de staatssecretaris voor Vrouwenzaken pleit ze voor een Familiecode, een wettelijke regeling voor de echtscheiding die ingeburgerd is.
AMINETOU MINT MAOULOUD : De Moren die de meerderheid vormen, scheiden sneller dan de volken in het zuiden. Veel mannen die hun nomadenbestaan noodgedwongen moesten opgeven, blijven het moeilijk hebben om een standvastig leven te leiden. Als het hen ergens niet zint, trekken ze weg. Zoals van oudsher. Bij de Halpular of de Soninké uit het zuiden wordt minder gescheiden. Daar komt polygamie voor. De islam laat polygamie toe, verplicht ze nooit. Moorse vrouwen verkiezen de echtscheiding boven de polygamie, net als hun mannen dus. Kortom, de man die het gedrag van de nomade niet helemaal aflegt en de Moorse vrouw die de polygamie niet aanvaardt, verklaren dit hoge cijfer.
Het is wel de man die weggaat.
AMINETOU : Het tegendeel wordt niet aanvaard. Zoals de man de vrouw ten huwelijk vraagt, en niet andersom, zo beslist hij ook over de breuk. Onze godsdienst laat de echtscheiding toe, maar wil dat tevoren alle verzoeningspogingen zijn uitgeput : onderling, eerst in beperkte en dan in brede familiekring, tenslotte in de wijk.
Is de scheiding een godsdienstige kwestie waar de overheid niet tussenbeide komt ?
AMINETOU : In mijn geval registreert de staat de scheiding omwille van het kindergeld waarop ik als ambtenaar recht heb. Maar onze traditie van grote onderlinge solidariteit bevordert de echtscheiding. Als ik zonder inkomen zit omdat mijn man mij verliet, dan komen mijn kinderen niet om van de honger. Zij worden wel op één of andere manier door familie, of zelfs buren, opgevangen.
Waarom wil u dan een betere regeling, een soort familiecode ?
AMINETOU : Vrouwen moeten het niet zo maar slikken dat hun man hen verlaat, zonder iets te geven, om bij een vrouw naast de deur in te trekken. De tijden zijn veranderd. Vroeger had een vrouw die achterbleef bijna niets nodig : een hut, een tent, wat schapen. Zij moest geen water of elektriciteit betalen. Nu heeft iedereen geld nodig om te overleven. Daarom moeten de vrouwen desnoods durven ingaan tegen wat hun ouders hen leerden. Zo niet worden zij gemarginaliseerd. Een vrouw alleen die niet voor de staat werkt, of een privé-handeltje kan opzetten, is er erg aan toe. Op haar twintigste kan zij al gemakkelijk vijf kinderen hebben. Laat staan dat zij vijftig jaar oud is, en zonder man.
Het huwelijk is niet gebaseerd op liefde ?
AMINETOU : Wij werden zeer preuts opgevoed en met mannen waren er amper contacten voor het huwelijk. De islam zegt wel dat een man geen meisje kan krijgen zonder haar instemming, maar de sociale druk was zo groot dat de meeste meisjes niet eens durfden antwoorden of de partner wel de geknipte was. Zij moest bovendien gewillig zijn. Dat had allemaal weinig met liefde te maken, wel met geld of familierelaties. Intussen is er veel veranderd. Jongens en meisjes zijn nu veel samen en de ouders vinden dat best. Zij zijn opener geworden en willen niet dat hun kinderen hetzelfde meemaken als zijzelf.
Ikzelf werd op mijn tiende uitgehuwd aan een man van 35 die ik tevoren niet had ontmoet. Wij hadden nooit enige relatie, wel twee kinderen. Het huwelijk heeft vijf jaar standgehouden, noodgedwongen. Mijn tweede huwelijk, met een man die zijn vrouw voor mij liet zitten, heb ik zelf onderhandeld. Er kwamen nog eens twee kinderen. Mijn man is opnieuw vertrokken en nu ben ik voor de derde keer getrouwd, met opnieuw twee kinderen. Ik hoop dat dit keer zo blijft, want ik word stilaan wat ouder.
U voedt al uw kinderen zelf op ?
AMINETOU : Ook mijn moeder, mijn schoonouders, de twee kinderen van mijn derde man, en nog wat neven en nichten worden hier onderhouden. Gelukkig leven wij veel buiten, rond twee huizen en een winkeltje. Ik beheer de inkomsten, ook die van mijn man en een schoonzus. Maar soms wil ik niet uitrekenen wat wij op één dag uitgeven.
Aan de familiecode wordt al enkele jaren gewerkt.
AMINETOU : Het is een vooruitgang voor de vrouwen en de vele straatkinderen. De code houdt rekening met alle situaties en met de islam. Hij steunt op de sharia : wie zijn vrouw verlaat, moet haar iets geven. Ook als er geen kinderen zijn, moet de vrouw drie maanden probleemloos kunnen overleven. De kinderen blijven ten laste van de man, die ze bij zich neemt of zijn vrouw alimentatie betaalt. Wie zich daar niet aan houdt, kan straks tot betaling worden gedwongen of krijgt een boete of een gevangenisstraf. Dit land zal deze regeling aanvaarden, zolang die maar niet tegen de islam ingaat. Alleen wat fanatici zullen zich er tegen verzetten, maar die willen ook niet dat ik hier met u thee zit te drinken. Laat staan dat ik als vrouw aan het maatschappelijk leven zou participeren.
