Vroeger liep je de Ware Liefde toevallig tegen het lijf. Vandaag steken vele Vlaamse vrijgezellen het toeval liever een handje toe. Relaties anno 1999: een markt met vraag en aanbod.

Hoed u voor Joyce De Troch! Sinds kort stuitert deze Vlaamse pin-up in opdracht van VT4 door Vlaanderen. Op jacht naar vrijgezellen. Lukraak slaat ze ergens een prooi (m/v) aan de haak, met wie ze op zoek gaat naar een vrijgezel van het andere geslacht. Het aldus samengeklutste koppel mag op kosten van VT4 een avondje op stap – met de camera als chaperonne. Het resultaat krijgen we sinds vorige week elke dinsdagavond geserveerd in Streetmate.

Des woensdags is het dan aan Ingeborg om Goede Werken te verrichten. Op VTM. In Blind Date smeedt ze duo’s die samen een weekje met vakantie mogen. Als ze de camera maar niet vergeten.

De alleenstaande medemens belooft de komende jaren een onuitputtelijke bron van tv-vermaak te worden. Hun aantal is de afgelopen twintig jaar immers meer dan verdubbeld: momenteel leven naar schatting ruim een half miljoen Vlamingen zonder partner. Het aanbod op de relatiemarkt is nooit zo ruim geweest. Maar ook de vraag is dus – logischerwijze – groter dan ooit. Zomaar, vanzelf, geheel spontaan en totaal onverwacht de Liefde van je Leven tegenkomen: het lijkt minder vanzelfsprekend dan ooit. En dus wendt de hedendaagse vrijgezel zich steeds vaker tot een bemiddelaar, tot een headhunter van de liefde.

DE RELATIE ALS DOOFPOT

Hoewel: zeg nooit zomaar vrijgezel tegen een single. Een vrijgezel klinkt zo alléén, een single is iemand die door het leven swingt. De dynamische term brak – via de even dynamische vrouwenbladen – door in het begin van de jaren negentig. Het was de tijd dat men plots ‘bewust’ alleen bleef: men was single en daar was men blij om. Inmiddels klinkt het in de gespecialiseerde pers weer helemaal anders: men is single, maar ‘op zoek’. Terwijl er in werkelijkheid niets veranderd is: “Singles die er bewust voor kiezen om alleen te blijven, zijn altijd een minderheid geweest”, zegt Eric Stijnen. “Veruit de meesten zijn vergroeid geraakt in hun situatie, of hebben een relatiebreuk achter de rug.”

Stijnen is algemeen coördinator van Het Vertrek, een over heel Vlaanderen vertakte vzw die ontmoetings- en vakantieweekends voor alleenstaanden organiseert. Tien jaar geleden is hij ermee begonnen: als psychotherapeut zag hij welke ravages huwelijksbureaus soms kunnen aanrichten: “Ik kreeg mensen over de vloer die na hun scheiding in een depressie waren geraakt en er op de koop toe waren ingeluisd door een huwelijksbureau. Mensen die bij wijze van spreken met de tranen in hun ogen een contract van soms honderdduizend frank hadden ondertekend – en veel te laat tot de vaststelling kwamen dat ze dat niet meer ongedaan konden maken. Dat was mijn motivatie. Ik besefte ook dat zulke mensen niet zozeer therapie nodig hebben, maar wel een netwerk – om anderen te ontmoeten.”

“Je moet al goed gewapend zijn om niet te vervreemden na een scheiding. Als alleenstaande word je voortdurend geconfronteerd met het zwarte gat, met je existentiële eenzaamheid: wie ben ik, wat doe ik op deze wereld? In een huwelijk blijven die vragen eigenlijk verstopt. Al heeft een huwelijk, of een vaste relatie, ook giftige kanten: tegenover de veiligheid staat de potentiële verstikking. Voor heel wat mensen die gescheiden zijn, gaat na een periode van totale ontreddering plotseling een nieuwe wereld open: sommigen komen dan pas echt los en zien wat de wereld allemaal te bieden heeft. Al blijft de hang naar een partner bestaan, het verlangen om dat donkere gat opnieuw te dichten. Het is geen schande meer om single te zijn; maar de druk om aan de sociale norm te beantwoorden, is nog steeds enorm groot. Ook voor jongeren die niet gescheiden zijn: twintigers en dertigers op zoek naar een vaste relatie. En velen van hen weten kennelijk niet hoe ze dat moeten aanpakken.”

HET ELFDE GEBOD

Alles is geregeld, het leven zit op de sporen: diploma op zak, flat gehuurd, baan gevonden, carrière gemaakt… Er is maar één detail dat ontbreekt: een partner. Stomweg vergeten, in al die drukte. Of doodgewoon geen tijd voor gehad. Wat nu? Wie? Waar? Hoe? Wanneer? Herman Dumez, consulent bij de vzw Centrum voor Huwelijkscontacten (CvH): “Ja, doe zelf de test maar. Stel: u bent op zoek. Waar gaat u nog iemand vinden? Wie ouder is dan vijfentwintig, ziet zijn kansen op een relatie spectaculair dalen. Op die leeftijd ontmoet je niet meer zoveel mensen die nog vrij zijn.”

Dat pas afgestudeerden de huwelijksbureaus overspoelen, zoals De Standaard eind augustus kopte, lijkt Dumez wat overdreven: “Voor ons is dat niks nieuws. Wij hebben altijd al veel jonge en universitair geschoolde leden gehad. Er zijn bijvoorbeeld erg veel jonge vrouwen, twintigers, die zich bij ons inschrijven. Ze hebben lang gestudeerd en merken nu dat een relatie aanknopen toch niet vanzelf gaat. De meeste van onze leden hebben trouwens gestudeerd, ook de ouderen. Verder is ons ledenbestand een afspiegeling van de maatschappij: het zijn doorsnee mensen. Velen denken nog altijd dat het sukkelaars zijn. Maar dat klopt absoluut niet.”

Een brede rondvraag bij mensen uit de sector leert inderdaad dat het geen kneusjes of zielenpoten zijn die zich tot bemiddelaars wenden. Vaak zijn het mensen met – puur objectief bekeken – een tamelijk hoge marktwaarde. Maar zonder tijd en/of uitgebreide kennissenkring waarbinnen ze De Liefde nog kunnen aantreffen. Kortom, mensen met een vacature in hun privé-leven.

Maar vraag en aanbod sluiten niet naadloos op elkaar aan. Twee groepen hebben het moeilijk: jonge mannelijke dertigers en vrouwen van boven de vijftig. “In een jaar tijd hebben jonge, mannelijke en gestudeerde dertigers bij ons een slaagkans van gemiddeld dertig procent”, zegt Dumez. “De vrouwen in die leeftijdsgroep zijn ondervertegenwoordigd. Vaak komt dat omdat ze pas gescheiden zijn en besluiten om zich eerst op de kinderen te concentreren alvorens een nieuwe relatie aan te knopen. Gescheiden mannen zijn vlugger vrij, ook psychologisch gezien: ze gaan sneller weer op jacht, als het ware. En vrouwen boven de vijftig hebben het moeilijk omdat die groep, demografisch bekeken, gewoon meer vrouwen dan mannen telt. En, natuurlijk: omdat mannen in hun keuze tot tien, vijftien jaar jonger kunnen gaan dan hun eigen leeftijd.”

Het CvH telt over heel Vlaanderen zo’n 1200 leden – meer dan een commercieel bureau. De bijdrage die ze vragen, hangt af van je netto-inkomen en gaat van 17.000 tot 23.000 frank per jaar – minder dan bij een commercieel bureau. Ook de werkwijze van het CvH is uniek: de leden krijgen inzage in het databestand en schrijven zélf, via het CvH, een brief naar de persoon die hen interesseert. Dumez: “Wij koppelen niet, wij stellen nooit mensen aan elkaar voor. Commerciële bureaus doen dat wel: zij zoeken in uw plaats. En dat is iets waar wij eigenlijk niet kunnen achterstaan – het blijft toch een beetje manipulatie.”

De drempel is nog steeds erg hoog, beaamt Dumez: “Door de malafide praktijken die nog altijd bestaan, maar ook doordat mensen zich minderwaardig voelen omdat ze bij ons moeten aankloppen. Terwijl het geen schande is: er zijn nu eenmaal minder kansen in de samenleving, dus doe je een beroep op een databank. Je geeft gewoon toe aan jezelf: ‘Ik weet niet waar ik moet zoeken.’ Zodra je iemand ontmoet, met of zonder bureau, sta je er immers alleen voor. Dus bemiddeling is nog geen hulpverlening.”

Toch is er de schaamte: wie via bemiddeling een partner heeft gevonden, houdt dat liefst geheim. Het lijkt wel een elfde gebod: In het Rijk der Liefde zal men het toeval géén handje toesteken.

JONG EN VEELEISEND

Begin december trouwen ze: Nicole en Herman. Ze heten anders, maar willen anoniem blijven. Nicole (36, burgerlijk ingenieur) kwam via het CvH in de loop van vijf jaar in contact met zestig mannen. Geen enkele kon haar bekoren. Tot ze Herman tegenkwam. Herman (38, freelance copywriter) ontmoette via het CvH bijna dertig vrouwen. Ook bij hem: nooit raak. Geen van beiden had ooit een langdurige relatie gehad. Zij was te druk met studies en werk, hij misschien een beetje verlegen. Toen hij Nicole voorstelde aan zijn ouders, viel er een verbaasde stilte van wel tien minuten – dat ze dàt nog mochten meemaken. Voor het huwelijk zijn alle uitnodigingen inmiddels verstuurd, maar nooit zal iemand weten hoe ze elkaar hebben ontmoet. Ouders niet, broers en zussen niet, collega’s niet. Eén uitzondering: de beste vriendin van Nicole, die is op de hoogte. “Tja, de schaamte”, zegt Nicole. “Het is iets waar je niet durft voor uit te komen. Maar we zijn blij dat we de stap hebben gezet.”

Ja, sprookjes bestaan. Maar minstens even talrijk zijn de verhalen van mensen die in de val van een commercieel bureau zijn getrapt: soms honderdduizend frank betaald voor één jaar, nauwelijks contacten gehad en totaal geen service gekregen. Bovendien werken sommige bureaus nog altijd met zogenaamde nepcontacten: mensen die worden ingehuurd om klanten te ontmoeten, om de illusie te voeden dat er nog hoop is. Het is maar één van de misbruiken die de nieuwe wetgeving op relatiebemiddeling (zie kader) wil vermijden.

Een huwelijksbureau: ooit was het de ideale manier om snel rijk te worden. Al sinds begin jaren zeventig, na de eerste echtscheidingsgolf: toen kon iedereen die dat wilde nog met een bureau beginnen. Een simpel plan: inspelen op de wanhoop, hoge verwachtingen scheppen en dito bedragen aanrekenen. En dan, na een jaar of twee: met de buit naar Zuid-Frankrijk. En de charlatans bestaan nog steeds. Ze komen en gaan: van de naar schatting tweehonderd geregistreerde bureaus in Vlaanderen zijn er maar een stuk of twintig echt ernstig bezig. “Wij moeten dan ook voortdurend opboksen tegen vooroordelen”, zegt Rika Ponnet, die samen met haar man al jaren Duet uitbaat, een relatiebemiddelingsbureau dat vooral werkt binnen de driehoek Gent-Antwerpen-Leuven. “Onze sector heeft een slechte reputatie. Ik hoop dat de nieuwe wetgeving daar verandering in brengt. We zullen eens zien welke bureaus er straks nog overblijven.”

Ponnet bevestigt de bevindingen van Dumez: “Oudere, goed opgeleide vrouwen van boven de vijftig: dat is een ramp. En jongere mannen tussen 25 en 32 jaar oud komen ook moeilijk aan de bak: die leeftijdscategorie telt vijftien procent meer alleenstaande mannen dan vrouwen.”

Duet is een van de weinige bureaus die anonieme bellers op eenvoudig verzoek informatie verstrekt over ledenbestand, kostprijs en slaagkans. Leden: zeshonderd. Kostprijs: 30.000 frank per jaar voor mannen, 20.000 voor vrouwen. Gemiddelde slaagkans: vijftig procent. De meeste bureaus beweren een paar duizend leden te hebben, weigeren aan de telefoon een prijs te noemen en beloven een slaagkans van zeventig procent en meer. Het voorzichtigheidsbeginsel zegt: te mijden.

Met de opmerking dat commerciële bureaus munt slaan uit delicate situaties, gaat Ponnet niet akkoord: “Ik vind: je moet dat niet te betuttelend bekijken, zoals de welzijnssector dat doet. Wij helpen mensen die perfect kunnen functioneren, maar gewoon geen tijd hebben om zelf op zoek te gaan. Ze hebben vaak kansen genoeg in hun directe omgeving, maar ze verwachten meer. Als er iets opvalt, dan is het wel de veeleisendheid van onze klanten.”

De toename van het aantal pas afgestudeerden stelt Ponnet ook vast. Alleen is het wel een kwestie van de kip en het ei: het is vooral nà het bericht in De Standaard en de reportage in Telefacts een paar weken geleden, dat de toeloop echt begonnen is. Ponnet: “Ja, dat kan ik zeker bevestigen. Nu, wij richten ons ook vooral op jonge mensen. Daarom staat alle informatie over ons bureau ook online. Internet wordt hét medium: anoniem, discreet en dus zeer drempelverlagend.”

DE VEGETARISCHE JACOB

Op Internet is het alle dagen feest. Qua vrijgezellen kun je het zo gek niet bedenken of je surft ertegenaan. Zoek op de trefwoorden dating, flirting of singles en je blijft de hele nacht bezig. Alleen leiden alle wegen ook altijd naar: porno. Op sommige sites waar je onschuldige zoekertjes denkt aan te treffen, stikt het van de naaktfoto’s in alle mogelijke perspectieven.

Maar er kan ook gelachen worden. Neem nu Veggie Date, waar vegetarische singles kunnen afspreken met iemand van dezelfde culinaire overtuiging, op zoek naar de – euh – vegetarische Jacob(a). Of Singles in Agriculture, een vereniging die onder meer tractorraces voor alleenstaande farmers (m/v) organiseert, inclusief volksdans en aansluitende groepsknuffel. En op zondag: met z’n allen naar de kerk!

Internet als één grote, mondiale vrijgezellenparty: talloos veel miljoenen singles kunnen met een klik van de muis met elkaar in contact treden. Nu al telt americansingles.com meer dan een half miljoen leden, waaronder tientallen Vlamingen: even het profiel van uw keuze aankruisen en de lijst rolt over het scherm, inclusief foto en e-mailadres. Ook om de melige humor (Waarom bent u nog niet getrouwd? Omdat ik iets van mijn leven wil maken!), dwaze versiertips (Praat met de vrouw, niet met haar borsten) en chatboxes over elk mogelijk onderwerp (van Ware Liefde tot Vriendschap) staat cyberspace allang genoegzaam bekend. En zelfhulp, natuurlijk, de Amerikaanse uitvinding die how to heet: How to satify every woman everytime, How to be succesful on your first date… Alles kan in een handomdraai worden aangeleerd. Voor een kritische en vaak bijzonder spirituele kijk op dit soort publicaties en sites, een aanrader: salonmagazine.com. Zoeken op: dating.

En elke boekhandel heeft zijn zelfhulphoekje. Met boekjes van een meligheid waar je tandpijn van krijgt. Eén van de uitschieters: 50 Manieren om de partner van uw dromen te vinden. Een paar nuttige tips: wees jezelf, zorg voor gespreksstof, kijk rond op kantoor, ga naar musea, leer flirten, en – jawel: schrijf u in bij een relatiebureau. Let er bij elke ontmoeting bovendien op dat u een frisse adem hebt en geen rouwranden onder de nagels vertoont. Nee, de Ware Liefde aan de haak slaan: men onderschatte het niet.

DE WARE, NIET DE ENIGE

Maar die totale klik, de Ware Liefde totterdood – die in de sterren staat geschreven: is de jeugd van tegenwoordig daar nog naar op zoek? “Zeker”, zegt Herman Dumez. “Als ze zich komen inschrijven, zullen ze die vraag direct met ‘ja’ beantwoorden. Maar zodra ze een tijdje bezig zijn en al een paar contacten hebben gehad, zullen ze genuanceerder antwoorden. ‘We zien wel’, zeggen ze dan. ‘Ik zoek nu iemand waar ik alvast iets mee kan beginnen.’ Dat echte ideaalbeeld bestaat vooral bij mensen die al lang alleen zijn: wie lang op zoek is, creëert dat voor zichzelf. En je ziet het ook bij mensen die een heel negatieve ervaring achter de rug hebben. Maar nogmaals, de meesten voelen zich goed en zeggen: ‘Voor mij hoeft het niet, hoor. Maar een relatie zou een meerwaarde zijn, ik mis het wel een beetje.'”

Uit recent onderzoek blijkt overigens dat de jeugd van tegenwoordig wel degelijk anders over relaties denkt dan hun voorouders. Thérèse Jacobs en Aline Bauwens, beiden verbonden aan de Universiteit Antwerpen, hebben een antwoord gezocht op de vraag: hoe denken Vlamingen van zestien jaar en ouder over liefde, meer in het bijzonder over monogamie? Kort samengevat komen hun bevindingen, die in december worden gepubliceerd, hierop neer: hoe jonger en hoe hoger opgeleid, hoe minder men gelooft in die éne ware en hoe meer men denkt in termen van seriële monogamie. Dat wil zeggen: trouw is zeer belangrijk, maar “duurzaamheid is geen waarde op zich.” Jongeren beleven een relatie meer “hic et nunc”: “Belangrijk is het persoonlijk welzijn dat de relatie met zich meebrengt. Dat is ook de maatstaf voor de beoordeling van de relatie. Er is als het ware ‘permanente evaluatie’.”

Een en ander ligt volgens de onderzoekers in de lijn van de toenemende individualisering: “Een nieuwe verliefdheid die niet voorbijgaat, mondt uit in een scheiding en een nieuwe relatie.” Ook de veeleisendheid wordt volgens Jacobs en Bauwens almaar groter: “Niet een luchtig en ondoordacht omspringen met persoonlijke relaties zou aan de basis liggen van het toenemend aantal scheidingen, wel de hoge kwaliteitseisen.” Terzijde: het aantal relatiebreuken bij samenwonenden ligt nog eens dubbel zo hoog als bij gehuwden.

De verwachtingen zijn niet meer wat ze geweest zijn. “Zich veilig voelen in relatie, de geborgenheid: dat gaat er langzaam uit”, zegt Rika Ponnet. “Voor jonge vrouwen is evenwaardigheid heel erg belangrijk. Een relatie, ja – maar meer dan ooit willen ze daarbinnen de mogelijkheid hebben om zichzelf te ontplooien. Dat geldt overigens ook voor mannen. Al blijft bij hen het uiterlijk van de vrouw natuurlijk ook erg belangrijk.”

SINGLES IN DE POLITIEK

Relaties en de bijbehorende problemen: het is een grenzeloos onderwerp. Er zijn Vlaamse boeren die er niet meer in slagen om een partner te vinden. Er zijn de importbruiden uit het voormalige Oostblok, waarin de handel nog altijd floreert. Er zijn alleenstaande bejaarden, psychiatrische patiënten, mensen met een handicap: doelgroepen die bij de klassieke bemiddelaars niet of nauwelijks terecht kunnen. Evenmin als kleurlingen, want er heerst heel wat al dan niet verdoken racisme in de bemiddelingssector. Ook homo’s en lesbiennes die een vaste partner zoeken, hebben het moeilijk om een degelijke bemiddelaar te vinden. Sinds kort richten een paar bureaus zich specifiek tot deze groep, maar eigenlijk ligt de markt hier nog open. Zodra de sector gesaneerd is en relatiebemiddeling als iets normaals wordt beschouwd, zullen sommige bureaus wellicht een eigen holebi-afdeling opstarten.

Werk aan de winkel voor Vlaams minister van Welzijn Mieke Vogels, vindt Eric Stijnen, die als psychotherapeut vooral in aanraking komt met de meest kwetsbare groepen: “Het aantal singles is zo groot, dat ik niet begrijp waarom er niet meer aandacht aan hen wordt besteed. Het gaat hier over een belangrijke maatschappelijke groep, en niemand die ervoor opkomt. Kijk naar de politiek: geen enkele partij spant zich echt in voor singles, omdat ze niet willen geassocieerd worden met wat vele mensen miserie vinden. En de socioculturele werking die op singles gericht is, wordt nagenoeg niet gesubsidieerd. Zolang men alles overlaat aan de privésector, zal men geld aan hen blijven verdienen. En blijven ze potentiële slachtoffers van zware misbruiken, waardoor ze nog meer beschadigd worden. Waarom niet investeren in deze groep? Het zal een besparing zijn voor de gezondheidszorg, én de behoefte aan relatiebureaus zal vanzelf wegsmelten.”

ù Het Vertrek: 075/98.33.37, of: http://users.pandora.be/het.vertrek.

ù Op vrijdag 19 november organiseert het Centrum voor Huwelijkscontacten een studiedag over “relatieculturen en kwaliteit van partnerrelaties”. Doelgroep: professionele hulpverleners en bemiddelaars. Bij die gelegenheid stelt professor Thérèse Jacobs (directeur van het Centrum voor Bevolkings- en Gezinsstudie in Brussel) de resultaten van haar onderzoek voor. Informatie: 03/237.76.56.

ù De volledige resultaten van het onderzoek van Jacobs en Bauwens staan begin december in het Jaarboek van het Centrum voor Geboortenregeling en Seksuele Opvoeding. Informatie: 09/221.07.22.

Joël De Ceulaer