Frans Verleyen
DENKEN AAN DE HERKOMST van woorden die wij soms gedachteloos gebruiken, is altijd leerzaam. Zo is het woord “foto” ongemeen rijk aan taalwortels en verbanden die te maken hebben met waarheid of werkelijkheid. Stamvader is het Griekse woordje photos, een naamval van phos : “licht. ” Foto-grafie is “schrijven (of kerven, krassen) met lichtstralen. ” Phainein betekent “uitstralen”, iets wat een vuurtoren of phare doet. Iemand die een geheim ziet opklaren, beleeft een epifanie, een plotseling inzicht. Fosfor is een scheikundige stof die “licht draagt”, zoals ook een luci-fer. Enzovoort.
Wat u met dit Knack-nummer in handen hebt, is een aantal op papier vastgehouden momenten uit de zichtbare realiteit. Iemand heeft die even, in een flits waargenomen (omdat het niet donker was) en dankzij de fototechniek kunnen bewaren. Van een toestand of gebeurtenis, en eigenlijk is dat hetzelfde of toch niet ? , werd de lichtstraling opgevangen en scheikundig vastgelegd, bevroren, gestold. Elke foto legt een, bij nader toezien duizelingwekkend, verband tussen licht en geschiedenis. Dankzij de werking van elementaire deeltjes, fotonen, slaagt ze erin iets te bewaren (“vereeuwigen”) dat tot het verleden behoort. Ze is een stip op de tijdsband.
Op het eerste gezicht verschilt ze in wezen niet van een realistisch schilderij. Alhoewel. “Schilderen” betekent oorspronkelijk : herkenningskleuren aanbrengen op een (wapen)schild, een meestal rond of ovalen ding dat soldaten bij zich hebben om speren en projektielen af te weren. Een rond ding zoals ook een muntstuk, de schelling van onze voorouders. Het praktische verschil tussen foto en schilderij, berust op de snelheid van registratie, de precisie ervan en de sterk verschillende beschikbaarheid van de nodige werktuigen. Penselen en verf zijn uiteraard veel omslachtiger, en kunnen de werkelijkheid dus minder nauwgezet weergeven, dan de sluiter van een camera. Die heeft slechts een duizendste van een sekonde nodig om een tafereel (“een op een plankje, tablette aangebrachte afbeelding”) in ons geheugen op te slaan.
Bijna elk fotoboek bevat enige bezinning over het verschil tussen fotografie en video of cinema, het niet stilstaande beeld (van het Griekse kinèma, beweging). Laten we dat dit jaar eens niet doen. Mijmer maar wat over het verband tussen Licht en Geschiedenis, ook in 1995. Het kan uw respekt voor de fotografen en hun beeldtaal slechts doen toenemen. En gevoelens van eerbied zijn zeer aangenaam.
