Als burgers elkaars fiscale afrekeningen onbeperkt kunnen inkijken, betalen ze liever én meer belastingen, zo bewijzen Zweden, Noorwegen en Finland. Een goed idee voor België?
Na het uitlekken van de Panama Papers eisen steeds meer mensen transparantie over hoeveel belastingen iemand betaalt. Die roep weerklinkt niet alleen in België, maar in zowat alle landen waarvan burgers in opspraak zijn gekomen. De Britse premier David Cameron, wiens vader een offshoreonderneming had, werd min of meer gedwongen om zijn jaarlijkse belastingafrekeningen vrij te geven nadat bleek dat hij geprofiteerd had van een schermvennootschap. Cameron werd daarmee de eerste Britse premier die zijn fiscale gegevens moest vrijgeven.
In sommige Europese landen moet iedereen zich fiscaal blootgeven. In Zweden, Noorwegen en Finland zijn alle belastingafrekeningen publiek. Je kunt dus zien wie hoeveel bijdraagt aan de staatskas. In België zal een volledige belastingtransparantie er niet onmiddellijk komen. Opmerkelijk genoeg krijgt dat idee ook bij de progressieve partijen weinig steun. ‘Belastinggegevens mogen niet toegankelijk zijn voor iedereen’, zegt SP.A-voorzitter John Crombez. ‘Er moet respect zijn voor ieders privacy.’ Groen-voorzitster Meyrem Almaci zit op dezelfde golflengte: ‘Fiscale gegevens zijn om privacyoverwegingen het best alleen beschikbaar voor de fiscus, het gerecht en onderzoekers.’ Karel Anthonissen, gewestelijke directeur bij de Bijzondere Belastinginspectie, is evenmin een voorstander: ‘We hebben een andere cultuur dan de Scandinavische landen: daar doen ze soms zelfs de deur niet op slot.’
Nochtans biedt fiscale transparantie voordelen. Ze zou de sociale cohesie bevorderen en bijdragen aan de geloofwaardigheid van het belastingsysteem. Iedereen kan nagaan of zijn buurman of de rijkste inwoner van het dorp een duit in het zakje doet. In Scandinavië bleek de transparantie goed voor de overheidsfinanciën. Volgens studies zorgde de openbaarheid van de belastinginkomsten ervoor dat de fiscale ontvangsten met drie procent stegen.
De verregaande transparantie heeft enkele nadelen. Sommigen amuseerden zich door op te speuren hoeveel, of hoe weinig, belastingen hun vrienden, buren, collega’s of bekende personen betaalden. The Economist had het over ‘fiscale porno’: lange tijd kon je op het internet anoniem naar die fiscale gegevens speuren. Toen aan die anonimiteit een einde kwam, zakte de belangstelling als een pudding in elkaar. Bovendien gebruikten dieven de belastinginformatie soms om hun volgende doelwit uit te kiezen. En de volledige transparantie voorkwam niet dat Scandinavische bedrijven en personen allerlei constructies opzetten om de fiscus te ontlopen.
Bovendien bestaat er in ons land al een grote vorm van fiscale transparantie voor bedrijven, en voor een hele reeks personen. Ondernemingen zijn sinds 1975 verplicht om hun jaarrekening in te dienen bij de Nationale Bank, en die kan door iedereen worden ingekeken. Sinds 1995 moeten politici en hoge ambtenaren of leidinggevenden van ministeriële kabinetten twee documenten indienen bij het Rekenhof: een lijst met hun mandaten, ambten en beroepen, en een vermogensaangifte. De mandatenlijsten worden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad, de vermogensaangifte blijft onder gesloten envelop bewaard en kan alleen worden geopend door een onderzoeksrechter in het kader van een strafrechtelijk onderzoek.
Ewald Pironet
In Scandinavië leidde totale fiscale openheid tot drie procent hogere ontvangsten.
