Het bedrijfje RAD probeert aan te tonen dat arbeiden met vluchtelingen niet per definitie een riskante zaak hoeft te zijn.

HEEL WAT vluchtelingen die in België verblijven, volgden in hun land van oorsprong een hogere opleiding. Maar hier kunnen ze met hun diploma’s niet aan de slag. Nu, om hun kansen op werkgelegenheid te vergroten, zou het nuttig zijn hen te leren omgaan met de computer. Zo dacht, enkele jaren geleden, het Overlegcentrum Integratie Vluchtelingen (Ociv), de koepel van organizaties die in Vlaanderen vluchtelingenwerk verrichten.

Computervaardigheid alleen biedt natuurlijk geen perspektief op werk. Maar uit goede bron hadden ze op het Overlegcentrum vernomen dat er op de arbeidsmarkt vraag was naar computertekenaars. Daarom organizeerde het Ociv in ’93 en ’94 kursussen “computergestuurd tekenen”. De opleiding duurde drie maanden en was gekoppeld aan een stage in een bedrijf. De ondernemingen reageerden positief, zowel op het opleidingsniveau als op de inzet en motivatie van de vluchtelingen. Van de zesentwintig kursisten heeft inmiddels meer dan de helft een baan.

Maar wat aangevangen met de overblijvers ? Wie de opleiding had gevolgd, beantwoordde aan de vereisten, maar geraakte daarom nog niet meteen aan een job. Besloten werd om een eigen bedrijfje op te richten. Een jaar geleden zag de BVBA RAD (Refugee Aided Design) het licht. Zaakvoerder werd Koen De Mesmaeker, als sociaal assistent binnen het Ociv verantwoordelijk voor de tewerkstellingsdienst.

Konkreet zetten de RAD-werknemers bestaande technische tekeningen op computer of voegen ze data aan die tekeningen toe. Ze maken hiervoor gebruik van twee systemen : het Autocad- (computer aided design) en het Microstation-systeem, marktleiders op het gebied van computergestuurd tekenen. In de promotietekst van RAD klinkt het als volgt : “Uw computer een Japanner. Uw beeldscherm Nederlands. Uw Autocad Canadees. Uw chip Koreaans. Uw technologie Amerikaans. Uw bedrijf multinational. Onze tekenaar een vluchteling. En uw tekenwerk de beste kwaliteit. “

MARKT.

RAD heeft drie werknemers in dienst. In de kantoorruimte staan drie tafels, drie stoelen en drie pc’s. Ibrahim, Paty en een derde werknemer die anoniem wenst te blijven, zijn op post. Soms voeren ze ook bij de klanten zelf een opdracht uit. Zo is Paty onlangs gedurende drie maanden bij de Brusselse kabelmaatschappij Coditel in touw geweest.

Ibrahim is bezig met een opdracht van Electrabel. Op zijn beeldscherm staat een stratenplan, waarop hij met paarse lijnen de elektriciteitsleidingen tekent. Ook alle schakelkasten en tussenverbindingen moeten worden ingetekend. Electrabel beschikt zelf over een bestand met symbolen en heeft de straatplannen al op computer staan. RAD zorgt ervoor dat het leidingnet en de symbolen op de kaarten terecht komen.

Ibrahim is van Algerijnse origine, maar verblijft al sinds ’79 in België en volgde diverse bijscholingen. Bovendien heeft hij twee jaar bij Electrabel gewerkt, waardoor hij vertrouwd is met de materie. Behalve voor Electrabel en Coditel werkte RAD ook voor De Lijn in Oostende, voor de houten-speelgoedkonstrukteur Valcke en voor uitgeverij Kluwer. De klanten komen dus uit de meest diverse hoeken. In de regel kan elk bedrijf dat met technisch tekenen te maken heeft, arbeid aan RAD uitbesteden.

Toch zit het nog verlegen om meer werk. Koen De Mesmaeker : “Toen we begonnen, was het onze bedoeling om na zes maanden een vijftal werknemers in dienst te hebben. Maar de zaken verlopen iets langzamer dan voorzien. We weten dat er werk is, maar we moeten aan de opdrachten zien te geraken. We moeten de werkgevers ervan overtuigen dat de kwaliteit van ons werk even goed is als dat van andere tekenbureaus. We zijn ook niet goedkoper dan andere bureaus, we hanteren dezelfde marktprijzen. De vluchtelingen met wie we tot nu gewerkt hebben, komen uit opleidingen die we vroeger zelf hebben opgezet. We kennen dus hun mogelijkheden. We streven er ook naar dat er enige variatie zit in hun vooropleidingen elektronika, architektuur, enzovoort zodat we alle opdrachten kunnen aannemen en voor elke specializatie iemand hebben die thuis is in de sektor. Maar het vraagt enige moeite om in die markt binnen te geraken. Nu, onze klanten zijn tevreden en we hopen dat daar op langere termijn defintievere opdrachten zullen uit voortvloeien. “

RAD werkt hoofdzakelijk met erkende vluchtelingen, wat betekent dat ze een definitieve verblijfsvergunning hebben. De meesten verblijven al verscheidene jaren in ons land, hebben Nederlands geleerd en hier een gezinsleven uitgebouwd. Zelfs als de politieke situatie in hun geboorteland zou veranderen, is het niet evident dat ze zouden terugkeren. Wie hier kinderen heeft school lopen, wil dat zijn kinderen eerst hun opleiding kunnen afmaken. Tot nu toe heeft RAD het in ieder geval nog niet meegemaakt dat vluchtelingen willen terugkeren naar hun land van herkomst.

POT NAT.

De Mesmaeker : “Eigenlijk willen we met een voorbeeldprojekt naar buiten treden. Wie probeert de arbeidsmarkt open te breken voor vluchtelingen, stelt vast dat heel wat werkgevers twijfelen. Ze beschouwen een vluchteling als een risico-werknemer en vrezen dat zo iemand ze meer problemen dan voordelen zal bezorgen. We willen aantonen dat de aanwezigheid van vluchtelingen in een bedrijf helemaal geen risico hoeft in te houden, maar dat ze rendabel en winstgevend kan werken. Het computergestuurd tekenen interesseert me eigenlijk niet zo erg. Ik wil alleen bewijzen dat je in de hoogtechnologische sektor, met een groep werknemers die niet of slechts aarzelend gewild zijn op de arbeidsmarkt, een winstgevend bedrijf kunt uit de grond stampen. “

Het loon van de drie werknemers van RAD schommelt tussen de 50.000 en 70.000 frank bruto. De loonbarema’s worden niet bepaald door het diploma dat ze op zak hebben maar door hun funktie in het bedrijf.

Tegen het einde van dit jaar wil RAD minstens vijf tekenaars in dienst hebben. Afhankelijk van de evoluties op de markt zouden het er tegen eind ’96 tien moeten zijn. Maar elke uitbreiding gaat gepaard met zware investeringen. Voor elke nieuwe werknemer moet er ook een nieuwe pc komen, met het daarbijhorende gespecializeerd materieel en het softwarepakket. “De kostprijs daarvan loopt aardig op. Een arbeidsplaats erbij kost ons een investering van 500.000 à 600.000 frank, ” aldus De Mesmaeker. Zelf is hij vanuit het Ociv deels vrijgesteld om het projekt te begeleiden. “Ik ben onvoldoende technisch onderlegd voor deze job. We zijn op zoek naar iemand die de leiding kan overnemen. “

RAD telt drie aandeelhouders. Het Ociv is hoofdaandeelhouder. Voorts kan het onderneminkje rekenen op de financieringsköoperatie Hefboom, die vooral investeert in mens- en milieuvriendelijke ondernemingen. De derde aandeelhouder, Jacques Kinsbergen, is afkomstig uit het bedrijfsleven zelf. Hij noemt zich “een heel kleine privé-aandeelhouder”, die uit sociale gedrevenheid RAD met raad en daad bijstaat. Als general manager van Antwerp Bionic Systems (ABS), een bedrijf dat hoorapparaten ontwikkelde, had hij ooit zelf een vluchteling in dienst. Nu is Kinsbergen internationaal aktief als bedrijfsadvizeur voor medisch-technologische bedrijven.

Hij begrijpt de aarzelende houding van werkgevers tegenover vluchtelingen. “Het dossier van de vluchteling die bij ABS werkte, was nog in behandeling. Hij kon dus op elk moment terug het land worden uitgezet. Als zo’n dossier negatief wordt beoordeeld, is de werkgever zijn werknemer kwijt. Bij RAD werken alleen erkende vluchtelingen, waardoor dit probleem zich daar niet stelt. Maar de meeste managers zijn niet vertrouwd met deze materie. Hoe zit het met de reglementering ? Wat is een legale of een illegale vluchteling ? Vandaar hun terughoudendheid. Ze hebben geen zin om er zich in die stof te verdiepen. Het is voor hen allemaal één pot nat. Je hebt geëngageerde bedrijfsleiders, die weten hoe de zaken in elkaar zitten. En je hebt er voor wie het allemaal te complex is en die geen risico’s willen nemen. Zelf vind ik dat ook mensen uit de bedrijfswereld in deze problematiek een verantwoordelijheid hebben. Ofwel uit je die in je eigen bedrijf, ofwel via projekten als RAD. “

IMAGO.

Na een jaar werking, maakt Jacques Kinsbergen een balans op. Hij ziet twee zwakke elementen. Ten eerste : “Bij aanvang is het marktsegement waarin de aktiviteit plaats heeft onvoldoende geanalyzeerd. Vandaar dat het bedrijf zich nog een plaats op de markt aan het vechten is. En vandaar de langzame start. Op de markt van het digitalizeren van tekenwerk heerst grote konkurrentie. Die is enorm met landen uit het Verre Oosten, want dit soort werk kan tegenwoordig ook via fax en modem worden verricht. Je hebt dus konkurrenten. Toch is het goed mogelijk dat RAD een plaats verwerft. Voorwaarden zijn dat het een duidelijk profiel heeft wat het geval is en dat het zijn plaats vindt in die complexe markt. “

Ten tweede : “In het begin had geen enkele vaste medewerker van RAD ervaring in die sektor. Dat is gevaarlijk en het bemoeilijkt het snel renderen van het bedrijf. Daarom is RAD nu op zoek naar een voltijds zaakvoerder. Maar voor je iemand van voldoende hoog niveau kan aantrekken, moet je eerst iets hebben. Ik denk dat die basis nu gelegd is. “

Kinsbergen besluit : “Dit projekt is gestart vanuit de sociale hoek. Bij de aanvang was de ekonomisch-commerciële kant een zwakke komponent die nu moet verstevigd worden. RAD is ook een heel specifiek bedrijfje. Er zitten een aantal risico’s aan vast, maar ik denk dat het een uitdaging is om dit soort bedrijven toch een kans op slagen te geven. Nu bestaat de uitdaging erin dit bedrijf goed gemanaged te krijgen. Door iemand die een hart heeft voor de zaak en ook een goed inzicht heeft in de technische, commerciële aspekten van deze omgeving. “

Wordt er ook van de klanten verwacht dat ze hart hebben voor de zaak ? Of mogen die zich alleen laten leiden door criteria met betrekking tot prijs-kwaliteit ? “Daar hebben we het al vaak over gehad : speelt het imago van RAD een positieve of negatieve rol ? Moet je met dit imago naar voren treden of presenteer je je als een gewoon bedrijf ? Het antwoord is niet eenvoudig. Ik denk dat RAD zich in die sektor als een gewoon bedrijf profileert. Maar relatief snel komt de buitenwereld in aanraking met de werknemers van het bedrijf. En dat zijn vluchtelingen. Zo’n eigenheid valt niet te verstoppen, die hoef je ook niet te verstoppen. Maar ik weet niet of dat een positieve of een negatieve zaak is. Het lijkt me het gezondst dat RAD bekeken wordt als een gewoon bedrijf. Want een beetje liefdadigheid werkt alleen op korte termijn. “

MANAGERS.

Dat de non-profitsektor brood ziet in het samenwerken met bedrijfsleiders, blijkt uit een projekt dat Ociv onlangs lanceerde. Daarbij worden ex-bedrijfsleiders ingeschakeld om vluchtelingen te begeleiden bij het zoeken naar werk. Het gaat om managers die met pensioen zijn, of dat bijna zijn, en dus veel kontakten hebben in de bedrijfswereld. De financiering van het nieuwe projekt is rond : de Vlaamse gemeenschap en jeansfabrikant Levi Strauss zorgen voor geld.

Tot nu toe is een twintigtal oud-managers bereid gevonden zich vrijwillig in te zetten. Het is de bedoeling om volgend jaar te kunnen terugvallen op een veertigtal advizeurs, die in de komende drie jaar een driehonderdtal vluchtelingen aan werk moeten kunnen helpen. De Mesmaeker : “Veeleer dan opleidingen te organizeren, proberen we nu vooral het kontakt met de arbeidsmarkt te stimuleren. Uiteindelijk is het daar dat de prijzen worden uitgedeeld. “

De vierendertigjarige Paty Kilozo verblijft al negen jaar in België. Hij is getrouwd met een Belgische en heeft kinderen. Zijn ouders wonen nog in Zaïre. “Zaïre is mijn land en terugkeren is natuurlijk een droom. Maar ik kan blijven dromen, en ondertussen gaan de dagen voorbij. Na negen jaar begin je anders te denken. Mijn realiteit is nu de Belgische werkelijkheid. “

In Zaïre studeerde Kilozo meetkunde en topografie. Hij was er leraar. In België volgde hij verschillende bijscholingskurussen (informatica, elektronika), zowel via de Vlaamse dienst voor arbeidsbemiddeling (VDAB) als via avondonderwijs. Maar hij ging, ver onder zijn opleidingsniveau, aan de slag als trappenmaker. Sinds een jaar werkt hij bij RAD. “Ik voel me hier goed, ” zegt hij. “Maar ik zou er geen enkel probleem mee hebben om in een ander bedrijf te werken. Of ik op een aanbieding zou ingaan, hangt af van de centen. Hoewel, ik heb hier een heel goed kontakt met de zaakvoerder, dat kompenseert de rest. Eigenlijk ben ik niet zo verzot op geld. Het kontakt met de kollega’s staat bij mij op de eerste plaats. Maar ik spuw ook niet op geld. “

Jo Blommaert

Informatie RAD bij Koen De Mesmaeker, telefoon : 02/20.10.392.

Bedrijfsleider Koen Demesmaeker met twee werknemers van RAD : vluchtelingen die als computertekenaars produkten toeleveren op de commerciële markt.

Het loon schommelt tussen 50.000 en 70.000 frank bruto en een arbeidsplaats bijscheppen vergt de investering van een half miljoen.