India is in oorlog met zichzelf, zegt Azië-expert Jonathan Holslag. Hij ziet weinig hoop op beterschap, omdat de politieke erosie er maar blijft voortgaan, en de hele regio bulkt van de falende staten.
Het bloedbad in Mumbai is een pijnlijk hoogtepunt in een lange reeks recente aanslagen in India. Maar waarom krijgt het land de terreur niet onder controle, kun je je afvragen? ‘Daar zijn twee grote redenen voor’, zegt Jonathan Holslag, onderzoeker internationale relaties aan de Vrije Universiteit Brussel. ‘Ten eerste is er het feit dat de voedingsbodem niet aangepakt wordt: de gevaarlijke cocktail van religieuze en etnische spanningen, en de sociale ongelijkheid. Die frustratie wordt bovendien uitgespeeld door politici die meer garen spinnen bij religieuze haatcampagnes dan bij pijnlijke economische hervormingen. Een tweede reden is dat het Indiase veiligheidsapparaat geen vat krijgt op de meer dan 160 gewapende groepen die in India actief zijn. Ook met een voortdurende terreurdreiging uit buurlanden als Pakistan, Afghanistan en Bangladesh blijft het dweilen met de kraan open.’
Werden die problemen te vaak over het hoofd gezien door het vermeende economische succesverhaal?
JONATHAN HOLSLAG: India wordt op economisch vlak graag over dezelfde kam geschoren als China, maar die twee landen zijn totaal niet vergelijkbaar. India is nog altijd een middeleeuwse landbouwsamenleving, waar de meeste mensen rondkomen met 1 euro per dag en de industrialisering niet van de grond komt. En de ambitieuze plannen worden maar niet gerealiseerd, door de aanhoudende fragmentering van de politiek. Tekenen van hoop zie ik niet, integendeel zelfs. De politieke erosie blijft alarmerend doorgaan. Vandaag is in het parlement het grootste deel van de zetels bezet door kleine regionale partijen, vaak met een etnische agenda.
Hoe nefast zijn de gevolgen voor de Indiase economie?
HOLSLAG: De gevolgen zijn over het algemeen groot, ja. Je ziet dat de belangrijkste economische zones steeds meer het mikpunt van aanslagen worden, en dat maakt het voor buitenlandse investeerders niet evident om te investeren in het land.
Komt India dit te boven?
HOLSLAG: In eerste instantie is de Indiase regering op zoek naar een zwart schaap. Als blijkt dat de Pakistaanse regering geen controle krijgt op de terreurbrigades, dan moet dat probleem inderdaad bilateraal en internationaal worden aangekaart. Maar zoekt India te veel de confrontatie met de zwakke Pakistaanse president Ali Zardari, dan dreigen radicale elementen in het Pakistaanse leger daar voordeel uit te halen – en dus ook de diverse verwante terroristengroepen. India moet echter ook in eigen boezem kijken. Dat Pakistaanse terroristen goed gedijen in India, heeft te maken met een toenemende binnenlandse polarisering tussen religieuze groepen, sociale klassen en radicale politieke ideologieën. Ondanks de rol van Pakistan blijven de meeste terreurdaden producten van eigen bodem.
Gelooft u dat Pakistan op deze manier India wou destabiliseren?
HOLSLAG: Zowel Pakistan als India heeft op dit moment belang bij een stabiel nabuurschap. Daarom geloof ik niet dat terreur hier gebruikt is als politiek wapen. Belangrijk is wel dat heel Zuid-Azië één gordel van instabiliteit is geworden, waar geen enkel land nog controle heeft op de interne veiligheid. In de hele regio zie je het falen van staten om te voorzien in het levensbehoud en de veiligheid van hun burgers.
Welke gevolgen ziet u voor de relatie tussen India en Pakistan?
HOLSLAG: Er bestaat zeker een reëel risico dat de binnenlandse druk voor de Indiase premier Manmohan Singh zo groot wordt dat India toch een tegenzet doet. Dat zag je eind 2001 ook na de aanslag op het Indiase parlement, toen er troepen werden gemobiliseerd bij de grens met Pakistan. Bovendien dreigen de recente toenaderingspogingen tussen de twee vast te lopen, wat natuurlijk zeer naar de zin zou zijn van nationalisten aan beide kanten.
Hoe moet de internationale gemeenschap hierop reageren?
HOLSLAG: Op korte termijn zullen vooral de Verenigde Staten moeten bemiddelen tussen hun twee belangrijke partners. Samen met China dient het duidelijke voorwaarden te verbinden aan samenwerking met de Pakistaanse veiligheidsdiensten. Essentieel is ook dat er wordt gestart met een pragmatisch overleg over regionale veiligheid. Alle partijen, ook China, worden aangetast door grensoverschrijdend terreur. Ook Amerika zal blijven vastzitten in Afghanistan zonder stabiliteit in de buurlanden. Op lange termijn zie ik de mogelijkheden echter somber in. De regio bulkt van de falende staten en zelfs geen miljoen soldaten zullen volstaan om die te stabiliseren. Ook de economische hulpprogramma’s blijken weinig zoden aan de dijk te zetten. India wil van geen pottenkijkers weten. Bovendien lijken de VS en China landen als Pakistan en India liever in te spannen voor hun onderlinge machtsspelletjes dan dat ze investeren in stabiliteit. Terwijl Zuid-Azië nog steeds het gevaarlijkste gebied ter wereld is.
DOOR THOMAS VERBEKE
