De gruwelijke verkrachtingsmoord op de 23-jarige studente Bitaya in de hoofdstad New Delhi zond vorige maand een schokgolf door India. Sindsdien zijn er nog talloze verkrachtingszaken in de media gerapporteerd. Het massale protest tegen de geweldplegingen op vrouwen en tegen de onverschillige houding van de overheid lijkt het land nu eindelijk tot zelfonderzoek te bewegen.
Toen ik goed twee maanden voor de afgrijselijke verkrachtingsmoord in New Delhi door India reisde, was verkrachting ook al voorpaginanieuws. In de deelstaat Haryana was er sprake van een ware golf aan verkrachtingen. Vaak herhaalde zich daarbij eenzelfde patroon: een jongeman belt een meisje dat verliefd op hem is en belegt een afspraak op een afgelegen plek. Daar wacht hij haar samen met enkele vrienden op, waarna een groepsverkrachting volgt, soms een dagenlange gijzeling en mishandeling. Het misdrijf wordt met de mobiele telefoon gefilmd, waarna het meisje gechanteerd wordt met de filmopname en verplicht wordt terug te keren voor een volgende sessie. In enkele gevallen wordt zo’n filmpje, mogelijk uit ‘wraak’ omdat het slachtoffer niet is komen opdagen, op Facebook gezet.
Het bleek niet eenvoudig om de verkrachtingsgolf in Haryana te bestrijden. De politie was ongeïnteresseerd of koos de kant van de jongens. De slachtoffers schaamden zich en wilden geen aangifte doen, probeerden de zaak te verzwijgen en aan hun belagers te ontsnappen. Door te verhuizen als dat kon, in sommige gevallen door zelfmoord te plegen. De families van de meisjes – als die al op de hoogte werden gesteld – zagen vaak meer heil in een snel huwelijk (vaak met de dader of een van de daders) dan in een publiek schandaal.
De politiek reageerde met bizarre voorstellen, zoals de verlaging van de huwelijksleeftijd voor vrouwen naar vijftien jaar om seksuele frustratie bij jongens tegen te gaan. De algemene houding was er een van zwijgen en verdonkeremanen, soms vergoelijken. Er was zelfs de suggestie dat de verkrachtingsgolf te wijten was aan de moderne techniek: zonder gsm zou het meisje niet naar een stiekeme afspraak zijn gelokt en zou er geen chantagefilm zijn gemaakt.
Hoe erg de verkrachtingen ook waren, ze leidden niet tot massaal protest. Dat veranderde op zestien december. De brutale verkrachtingsmoord in New Delhi die dag bezorgde India een soort Dutroux-moment, een schokgolf, een moment van inzicht dat er op diverse fronten zo veel fout loopt dat er ingegrepen móét worden. Al kwam dat inzicht er niet meteen. De politiek was ook nu weer geneigd de feiten te relativeren. Maar met elke onthulling in de zaak groeide de verontwaardiging. En toen het slachtoffer bijna twee weken later in Singapore overleed, was de woede zo groot en wijdverspreid dat de Indiase justitie zich genoodzaakt zag tot snelle actie.
Life of Pi
Wat was er gebeurd? Zes jongeren, een van hen net nog minderjarig, besloten, na consumptie van kip en enige alcohol, met een bus die een van hen overdag bestuurde op zoek te gaan naar slachtoffers. Eerst lieten ze een ‘passagier’ toe die ze beroofden en vervolgens uit de bus gooiden. In de vroege avond vonden ze de 23-jarige Bitaya die samen met een vriend, met wie ze een vroege voorstelling van de film Life of Pi had bijgewoond, op transport stond te wachten. De zes lokten hen naar binnen. Vijf van de daders speelden dat ze ook passagiers waren, terwijl de zesde deed alsof hij in de gewenste richting reed. Iemand incasseerde zelfs busgeld, 10 roepies per passagier. Vervolgens voltrok zich in de rijdende bus een verkrachting en mishandeling met een ijzeren staaf die veertig minuten zou duren. Na die tijd waren de ingewanden van het meisje met de staaf zo overhoopgehaald (vijfennegentig procent van haar ingewanden waren naar buiten getrokken, volgens een relaas in een Indiase krant) dat ze er uiteindelijk het leven bij zou inschieten. Haar vriend was bewusteloos geslagen. Zij en de jongen werden uit de bus gegooid, waarna men probeerde over hen heen te rijden. De jongen, die heftig aan het hoofd bloedde, kwam net op tijd bij bewustzijn om Bitaya van voor de aanstormende bus weg te trekken.
Het gerecht heeft nu, blijkens de inbeschuldigingstelling, het vermoeden dat de zes opgepakte daders handelden met voorbedachten rade, dat ze meteen het plan hadden opgevat zowel te verkrachten als te doden. De ene minderjarige, nog net geen achttien, ging volgens de vriend van Bitaya het felst tekeer.
Nadat de twee uit de bus waren gegooid, ging er nog van alles mis. Veel passanten reden gewoon voorbij. Het duurde haast een halfuur voor iemand in de koude avond stopte om de politie en hulp te bellen, en om het slachtoffer te bedekken. De politie was eerst niet heel behulpzaam. De ambulance koos niet het dichtstbijzijnde ziekenhuis.
Dat zijn allemaal zaken die de Indiërs maar al te goed kennen. Burgers zijn niet geneigd verantwoordelijkheid te nemen of hun nek uit te steken, hulp verloopt niet efficiënt, politie en medische sector worden geteisterd door corruptie, incompetentie en vooringenomenheid. Onvermogende slachtoffers krijgen niet de beste zorg, als ze al verzorgd worden. Maar nu was die wetenschap voor het brede publiek opeens geen geldig excuus meer. De Indiërs – sommige Indiërs dan toch – bekeken hun land en zichzelf in de spiegel en zagen een monster.
In India werd Bitaya blijkbaar niet optimaal verzorgd, ze kreeg in ieder geval een infectie. De regering besliste haar voor een ‘meervoudige transplantatie’ naar Singapore te vliegen, maar ze was allicht te zwak voor het transport: aan een transplantatie kon nooit worden begonnen en ze overleed op 29 december.
Het meisje stond model voor het moderne India dat zich probeert op te werken. Haar vader had zijn land verkocht om haar in staat te stellen fysiotherapie te studeren. Ze had eigenlijk voor doktersstudies willen kiezen, maar dat kostte meer inschrijvingsgeld dan haar vader kon missen – hij verdient ongeveer honderd euro per maand – en de bank wou geen lening verstrekken. Bitaya verdiende bij door ’s nachts in een callcenter te werken, waar ze Canadezen advies gaf over hun hypotheek.
Vrouwentekort
Het is niet duidelijk wat de zes jongeren tot hun actie heeft gebracht. Er waren sommigen – een soort goeroe op kop – die het meisje de schuld gaven. Ze had niet na zonsondergang buiten moeten zijn, ze had zich anders moeten kleden en anders op de agressie moeten reageren. Voor een misdrijf, legde de goeroe bereidwillig uit, moet je met twee partijen zijn. Hij werd weggehoond, maar uit talloze gesprekken die het weekblad Tehelka over het hele land voerde, bleek dat er nogal wat jongemannen waren die zijn mening deelden. Het slachtoffer had, vonden zij, het lot uitgedaagd.
Dan was er het argument van de seksuele frustratie. In het land van de Kamasutra is er geen grote openheid over seks. Voorhuwelijkse betrekkingen komen voor, maar worden zeker niet openlijk aanvaard. Een huwelijk laat dikwijls op zich wachten. Een politicus suggereerde dat vrouwen beter wat minder stug konden zijn als ze verkrachtingen wilden vermijden. Mannen, argumenteerde hij, moeten minstens om de twee weken seks hebben, en als ze daar niet in slagen ontstaat er gevaar.
De seksuele frustratie wordt vaak ook gekoppeld aan het nijpende vrouwentekort. In India leven 940 vrouwen voor elke 1000 mannen. Dat tekort is onder meer het gevolg van de bruidsschat. Ouders moeten zo’n bruidsschat betalen voor hun dochters, waarna het geld en het goud of de juwelen verdwijnen naar de schoonfamilie bij wie de gehuwde dochter intrekt. Sommige families laten wanneer ze via een echografie vernemen dat er een meisje op komst is, een laattijdige abortus uitvoeren. De deelstaat Haryana is wat dat betreft, samen met hoofdstad New Delhi, nationaal kampioen. Abortus vanwege geslachtsvoorkeur is wettelijk verboden, maar dat verbod maakt niet veel indruk.
De bruidsschat heeft voor vrouwen nog andere desastreuze gevolgen. Geraamd wordt dat jaarlijks vijfduizend vrouwen het leven laten in zogenaamde kussen- of keukenbranden: als de echtgenoot of de schoonfamilie de kersverse bruid – zodra haar bruidsschat is binnengehaald – willen kwijtspelen, ensceneren ze een brand die door een ongeval had kunnen ontstaan.
Buitenshuis werken
In veel commentaren naar aanleiding van de gruwelijke verkrachtingszaak wordt verwezen naar de culturele factor: films en videospelletjes die geweld en tot op zekere hoogte gewelddadige seks verheerlijken. Al moet gezegd dat India wat dat betreft nog altijd, ten minste in de bioscopen, eeuwen braver en kuiser is dan het Westen.
Er is misschien vooral het schuren van de tijd. In het verleden – en op het platteland ook nu nog steeds – was verkrachting een instrument waarmee vrouwen in het gelid werden gehouden. Jongens van een hogere kaste konden en kunnen vaak zo goed als ongestraft meisjes van lagere maatschappelijke lagen aanranden, bedreigen, onder de knoet houden – en met name die meisjes die proberen los te breken.
Nu is er een ander fenomeen: vrouwen van lagere komaf, zoals Bitaya, doen hun stinkende best om iets te maken van het leven. Ze werken zich rot om behoorlijk onderwijs te kunnen betalen. Met miljoenen lezen ze de boeken van bestsellerauteur Chetan Bhagat, een gewezen bankier die ook van bescheiden afkomst is, die via een beurs studeerde, opklom in de financiële sector en vervolgens, net voor de financiële bubbel barstte, ontslag nam en boeken en columns begon te schrijven. In zijn geschriften bepleit hij in nogal simplistische maar aansprekende termen een moreel India, een niet-corrupt India, een India waarin vrouwen buitenshuis werken en waar mannen weten dat het waardevoller is dat een vrouw carrière maakt, naar de bioscoop gaat, concerten bijwoont en boeken leest, dan dat ze haar dagen in de keuken doorbrengt.
Zulke ‘moderne’ vrouwen die de zaken in eigen handen nemen, delen de stad met mannen die een meer traditioneel leven blijven leiden, een leven van laagbetaalde baantjes en klein gesjoemel zonder veel perspectief. Sommigen van die mannen, zo blijkt uit de interviews van Tehelka, bekijken deze evolutie met lede ogen en ervaren de vermeende vrijpostigheid van die vrouwen als een persoonlijk affront. Ze hebben de indruk hun greep te verliezen op het enige waar ze macht over konden uitoefenen: vrouwen.
De Indiase vrouwen zijn nu massaal op straat gekomen om hun ontzetting te tonen, om eisen te stellen – bewustmaking via het onderwijs, betere bescherming op straat, efficiënt optreden van politie en gerecht, strenge straffen – en om ervoor te zorgen dat de verandering die in gang is gezet, niet zal worden teruggedraaid.
DOOR RUDI ROTTHIER
De seksuele frustratie wordt vaak ook gekoppeld aan het nijpende vrouwentekort. In India leven 940 vrouwen voor elke 1000 mannen.
‘Moderne’ vrouwen die de zaken in eigen handen nemen, delen de stad met mannen die een meer traditioneel leven blijven leiden, een leven van laagbetaalde baantjes en klein gesjoemel zonder veel perspectief.
