‘IK HEB ERMEE LEREN LEVEN DAT ZE ME EEN FILS À PAPA NOEMEN’

© FILIP VAN ROE

Zes jaar geleden was hij de jongste senator ooit. Hoewel hij ondertussen al heel wat leergeld heeft betaald, wordt Jean-Jacques De Gucht nog altijd in de eerste plaats gezien als de zoon van Europees commissaris Karel De Gucht. Al hoopt hij dat de uitbreiding van de euthanasiewet, waar hij zijn schouders onder heeft gezet, dat zal kunnen veranderen.

Zijn gsm verliest hij geen seconde uit het oog. Zijn vrouw moet eerstdaags bevallen van hun eerste zoon en dan is een beetje zenuwachtigheid natuurlijk wel op zijn plaats. ‘Het komt goed uit dat het net vakantie is’, zegt Vlaams Parlementslid en gemeenschapssenator Jean-Jacques De Gucht (Open VLD). ‘Ik denk niet dat ik mijn werk in het parlement anders zomaar een aantal dagen zou kunnen laten vallen.’ Zeker niet nu hij zich zo heeft vastgebeten in de aanpassing van de euthanasiewet. Als het aan hem ligt, wordt die zo snel mogelijk uitgebreid, zodat ook minderjarigen en mensen met een hersenaandoening er een beroep op kunnen doen. Hij hoopte zelfs dat die aanpassing nog voor het zomerreces zou worden goedgekeurd. Maar hoe gretiger hij de voorbije weken in een hogere versnelling schakelde, hoe meer vooral de christendemocraten op de rem gingen staan.

‘Ik begrijp dat echt niet. Er moet toch ooit over worden gestemd?’ zegt De Gucht. ‘Zes jaar heb ik erover gedaan om ze zover te krijgen hoorzittingen over euthanasie te organiseren. Zes jaar! Nu hebben we die achter de rug en moeten we de volgende stap zetten. We mogen niet toestaan dat sommigen het proces blijven rekken. Vergeet niet dat elke verloren dag er voor de betrokkenen één te veel is.’

Ondertussen is de Senaat met vakantie en is een plan uitgetekend om in oktober met de bespreking van euthanasie bij minderjarigen te beginnen. De Gucht maakt zich sterk dat de wet op dat vlak tegen de verkiezingen van volgend voorjaar kan zijn uitgebreid. ‘Waarom niet? Tijdens de hoorzittingen hebben sommige artsen ons verteld dat ze al euthanasie hebben toegepast bij minderjarigen. In de praktijk gebeurt het dus al. En alle specialisten die we hebben gehoord, zijn het erover eens dat het beter is om geen leeftijdsgrens vast te leggen, maar wel af te gaan op het oordeelsvermogen van een jonge patiënt. Dan is het toch duidelijk?’

Niet voor iedereen.

Jean-Jacques De Gucht: Dat begrijp ik niet. Als ik ongeneeslijk ziek was, dan weet ik niet of ik euthanasie zou willen. Echt niet. Maar ik wil er wel zelf over kunnen beslissen. Ik vind het ronduit beangstigend dat sommige mensen anderen nog altijd niet de vrijheid gunnen om zelf te kiezen. Voor mij is het recht op zelfbeschikking vanzelfsprekend. Meer nog: het is de basis van waar mijn partij voor staat. Ik doe aan politiek om het zwaartepunt bij het individu te leggen. Dat spreekt toch vanzelf?

U begrijpt niet dat onder meer christendemocraten en hun achterban het moeilijk hebben met totale zelfbeschikking?

De Gucht: Ik geloof om te beginnen al niet dat het gros van de christendemocraten tegen een uitbreiding van de wet is. Zowel CDH als CD&V waren bij alle hoorzittingen aanwezig en hebben dus aan het debat deelgenomen. Rik Torfs, die bij de vergaderingen over euthanasie bij minderjarigen voor CD&V aanschoof, stond zeker niet afwijzend tegenover onze voorstellen. Al moet ik toegeven dat Els Van Hoof, die hem ondertussen heeft vervangen, een wat andere houding aanneemt.

Hoe dan ook ben ik ervan overtuigd dat een meerderheid van de parlementsleden voor euthanasie bij minderjarigen is, maar dat velen het niet durven uit te spreken om hun partij niet te verdelen. Dat is niet alleen zo bij de christendemocratische partijen, maar bijvoorbeeld ook bij de MR. Het grote verschil is wel dat de parlementsleden van de MR de vrijheid hebben om volgens hun eigen geweten te stemmen. Net als bij ons.

Was het wel zo’n goed idee om de druk op te voeren door samen met de SP.A, de PS en de MR een voorstel op tafel te gooien?

De Gucht: Het was niet onze bedoeling om daarmee iemand de gordijnen in te jagen. Alleen leek het ons logisch om vanuit de consensustekst van onze vier partijen te vertrekken, zodat er al bij het begin een breed draagvlak zou zijn. Bovendien wil ik op het eind van deze regeerperiode minstens het gevoel hebben dat ik er alles aan heb gedaan om onze voorstellen erdoor te krijgen. Anders zou ik heel kwaad zijn op mezelf.

Vreest u niet dat een eventuele nieuwe wet dode letter zal blijven omdat het nog vaak katholiek geïnspireerde werkveld niet meewil?

De Gucht: Het werkveld wil wel mee! Meer nog: het loopt voor op de wetgeving. Er wordt vandaag al euthanasie uitgevoerd bij minderjarigen én ook in de laatste fase van dementie. Het probleem is dus eerder dat de wetgeving achterophinkt.

De Leuvense professor medisch recht Herman Nys waarschuwde jaren geleden al dat een doos van Pandora dreigt open te gaan als men probeert de euthanasiewet uit te breiden. Sommigen zouden dan wel eens een poging kunnen wagen om de wet terug te schroeven.

De Gucht: Daardoor was het lange tijd zeer moeilijk om het thema op de agenda te krijgen. Maar ik denk niet dat iemand het nu in zijn hoofd zal halen om de wet terug te draaien. Sommige krachten zouden dat misschien wel willen, maar alle partijen – ook de christendemocraten – beseffen dat een grote meerderheid binnen de bevolking voor euthanasie is en de huidige wetgeving heel goed vindt.

Al toen u zes jaar geleden in de Senaat arriveerde, beet u zich vast in het euthanasiedossier. Vanwaar uw interesse?

De Gucht: Ik ben altijd al gefascineerd geweest door het feit dat veel overheden vinden dat ze in de plaats van hun onderdanen moeten beslissen. In mijn ogen moet iedereen zo veel mogelijk voor zichzelf kunnen beslissen. Zeker als het over je eigen dood gaat.

Het is niet de eerste keer dat u christelijk Vlaanderen in de gordijnen jaagt: een paar jaar geleden diende u al een wetsvoorstel in voor een striktere scheiding van kerk en staat. Bent u een papenvreter of lijkt dat maar zo?

De Gucht: Ik een papenvreter? Totaal niet. Ik vind godsdiensten zelfs fascinerend. Hoe die worden gebruikt en misbruikt om wereldse belangen te dienen, bijvoorbeeld. (denkt na) Ik ben zelfs meer met religie bezig dan de meeste parlementsleden. Een tijd geleden heb ik bijvoorbeeld een wetsvoorstel gemaakt om in het onderwijs de helft van het aantal uren godsdienst of zedenleer te vervangen door een overzicht van alle erkende religies. In tijden dat godsdiensten elkaar constant tegenkomen, vind ik het belangrijk dat ze elkaar kennen. Dat zou ik toch niet zeggen als ik tegen godsdiensten was of als ik vond dat die er niet toe doen?

Maar ik geloof zelf niet. Als ik morgen doodval, dan is het enige wat van mij overblijft de herinneringen van de mensen die me graag hadden. Dat is mijn overtuiging. Maar ik wil iedereen de vrijheid laten om wel te geloven en ik vind het zelfs mooi dat sommige mensen dat kunnen. Zolang ze anderen hun geloof maar niet proberen op te leggen. Zo hoorde ik onlangs een vrouw op de radio die vertelde dat ze haar kinderen niet liet vaccineren omdat ze zelf ziek was geweest en zich nog nooit zo dicht bij God had gevoeld. Daar gruw ik echt van.

U was op uw 23e de jongste senator ooit…

De Gucht: En dat zal ik ook blijven nu de rechtstreeks verkozen Senaat wordt afgeschaft (lacht).

Had u achteraf gezien niet beter een beetje meer levens- en werkervaring opgedaan voor u een parlementair mandaat opnam?

De Gucht: Het voordeel van de Senaat was dat ik in mijn rol kon groeien zonder dat er constant camera’s op stonden. In de Kamer of het Vlaams Parlement zou dat anders zijn geweest. Maar voor alle duidelijkheid: het was echt geen uitgekiend plan om al in 2007 senator te worden. De bedoeling was om aan de verkiezingen deel te nemen, een goed resultaat te behalen en dan de volgende keer een verkiesbare plaats te krijgen. Maar met 66.942 voorkeurstemmen was ik toch verkozen. Een machtig gevoel.

U werd dus louter op basis van uw bekende familienaam verkozen?

De Gucht: Ik had ook veel campagne gevoerd. In de aanloop naar die verkiezingen mocht ik trouwens maar één televisieoptreden doen, en dat was dan nog barslecht ook. Ik verwachtte vragen over mijn ideeën, maar ze vroegen me alleen naar mijn vader. Wat is het verschil tussen u en uw vader? Wat zijn de overeenkomsten? Waarover discussieert u met hem? Ze vroegen me nog net niet wat we de vorige dag samen hadden gegeten. Achteraf gezien had ik daarop voorbereid moeten zijn, maar ik dacht dus echt dat ze vooral zouden willen weten waarom ik in de politiek was gestapt. Niet dus.

Denkt u dat u dat etiket van ‘zoon van’ ooit van u zult kunnen afwerpen?

De Gucht: Ondertussen heb ik ermee leren te leven. Ik weet ook wel dat ze me graag een fils à papa noemen. Ze doen maar. Zeker op de website van Het Laatste Nieuws geven lezers me geregeld een veeg uit de pan. Toen bijvoorbeeld bekend werd dat ik zou trouwen, schreef iemand: ‘Nu moet Karel de Gucht niet alleen een job regelen voor zijn zoon, maar ook voor zijn schoondochter.’ Dat soort onnozelheden. Als ik daar wakker van zou liggen, stapte ik beter uit de politiek.

Het hielp natuurlijk ook niet dat u na twee jaar in de Senaat al de Oost-Vlaamse lijst mocht trekken bij de Vlaamse verkiezingen.

De Gucht: Dat had ik niet aan mijn vader te danken. Echt niet. Het was Guy Verhofstadt die me vroeg om de Vlaamse lijst te trekken. ‘Je moet dat doen. We hebben een jonge gast nodig’, zei hij. Toen ik antwoordde dat ik daar eens goed over wou nadenken en er ook met mijn ouders over wou praten, zei hij dat hij desnoods eens naar mijn ma en pa zou bellen. Ik heb mijn vader dus verteld dat ik de lijst mocht trekken, niet andersom.

En toen zeiden sommigen: ‘Hij kan het niet.’

De Gucht: (haalt de schouders op) Daar trek ik me niets, maar dan ook niets, van aan. Ik kan ertegen dat ze me uitmaken of heel denigrerend over me doen, zolang ik maar het gevoel heb dat ik in de politiek iets kan betekenen. Als ik zou merken dat ik daar niets kon bijdragen, dan zou ik ermee stoppen. Maar op dit moment is dat niet zo. Integendeel. Er zijn nog zo veel dingen waarvan ik vind dat we er als politici iets aan moeten doen.

Zoals?

De Gucht: Ervoor zorgen dat tweeverdieners met kinderen een huis kunnen kopen dat in goede staat is of dat ze in een goede staat kunnen brengen. Dat is nu lang niet altijd het geval. Ik ken koppels, schoolvrienden van vroeger, die het ongelooflijk moeilijk hebben om rond te komen. Als hun ouders hen niet steunen, kunnen ze met moeite een eigen huis kopen. Want dat is de realiteit: er zit veel geld vast bij een generatie die de mogelijkheid zou moeten krijgen om dat sneller en eenvoudiger naar hun kinderen te laten doorstromen. Dat zou zeer positief zijn voor mijn generatie, die het echt wel moeilijk heeft. Het kan ook niet dat werkloze ouders die een sociale woning toegewezen krijgen hun kinderen soms in betere omstandigheden kunnen grootbrengen dan mensen die keihard werken.

We kunnen ons zo de reacties voorstellen als u dat op het forum van een krant zou posten.

De Gucht: Omdat ik het zelf financieel niet slecht heb? Mag een politicus dan alleen praten over dingen die hij zelf aan den lijve ondervindt? Dan waren we snel uitgepraat, hè.

Sinds begin dit jaar staat u weer in een spreidstand tussen de meerderheid in de Senaat en de oppositie in het Vlaams Parlement. Is dat niet erg oncomfortabel?

De Gucht: Helemaal niet. Het is zelfs erg leerzaam. In de Senaat verwijten sommige leden van de oppositie me bijvoorbeeld dingen die ze in het Vlaams Parlement constant zelf doen (grijnst).

Volgend jaar zult u toch moeten kiezen tussen de Vlaamse en de federale kieslijst.

De Gucht: Dat zijn zorgen voor na ons congres van november.

Straks loopt het Europees mandaat van uw vader af. Is er in de nationale politiek plaats voor twee De Guchts?

De Gucht: Mijn vader moet voor zichzelf uitmaken hoe hij zijn toekomst ziet. Ik ben er helemaal niet zeker van dat hij naar de nationale politiek terugkeert. Ik heb de indruk dat hij zich bijzonder goed voelt in Europa en ik hoor van veel mensen dat hij het daar ook uitstekend doet.

Ook als hij niet terugkeert, moeten er volgend jaar veel prominenten op de Oost-Vlaamse lijsten worden geparkeerd. Dat zal toch geheid problemen geven?

De Gucht: Dat denk ik niet. Ondertussen hebben we bij de Open VLD echt wel geleerd dat het geen goed idee is om openlijk ruzie te maken. Zeker niet zo kort voor de verkiezingen. Laten we maar gewoon ons best doen om zo veel mogelijk stemmen te behalen. Dan zijn er meteen meer plaatsen te verdelen.

Volgens politicoloog Carl Devos zouden beter een paar liberale kopstukken naar een andere provincie verhuizen.

De Gucht: Dan moeten ze op mij niet rekenen. Ik ben in Aalst komen wonen omdat ik er naar school ben geweest, niet omdat de partij me naar de kop van de lijst wou parachuteren, zoals sommigen beweren. En als ze me morgen zouden vragen om naar een andere stad te verhuizen, dan deed ik dat echt niet.

Ondertussen gaat het nog steeds niet goed met uw partij.

De Gucht: Hoezo? Het gaat net uitzonderlijk goed.

Dat zou je niet zeggen als je de peilingen ziet.

De Gucht: Nochtans doen onze ministers in de federale regering heel degelijk werk. De sfeer binnen de partij zit ook erg goed en er is een nieuwe dynamiek. Gwendolyn Rutten, die het uitstekend doet als voorzitster, heeft de Open VLD echt weer schwung gegeven.

Alleen merken de kiezers daar nog niet veel van?

De Gucht: Er is toch iets aan het veranderen. We laten de mensen niet meer koud. Ik merk dat ze weer geïnteresseerd zijn in wat we doen, in wat we te zeggen hebben. Dat is een tijd anders geweest: we maakten geen enkele reactie meer los en kregen zelfs amper nog tegenwind. Maar nu hebben we dus een nieuwe start genomen. Ik zeg niet dat we straks 20 of 25 procent van de stemmen zullen halen, maar een bescheiden heropleving zit er echt wel in. Dat kán gewoon niet anders.

DOOR ANN PEUTEMAN, FOTO’S FILIP VAN ROE

‘Er wordt vandaag al euthanasie uitgevoerd bij minderjarigen én bij dementerenden.’

‘Het kan niet dat werklozen met een sociale woning hun kinderen in betere omstandigheden kunnen grootbrengen dan mensen die keihard werken.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content