In 1989 werd zijn partij in Tunesië verboden. Sindsdien woont hij in Londen in ballingschap. De leider van de Tunesische islamisten Rashid Ghannouchi maakt zich klaar om terug te keren.

Mijnheer Ghannouchi, rekent u op een triomfantelijke ontvangst?

Rashid Ghannouchi: Ik ben geen Khomeiny en Tunesië is Iran niet. Ik ben gewoon een Tunesische staatsburger, die na 22 jaar naar huis wil.

Zult u als leider van Al-Nahda, in het verleden de belangrijkste islamistische partij, in Tunis nog een beslissende rol spelen?

Ghannouchi: Ik ambieer geen enkele functie meer. Ik ben bijna 70 en er staan in onze beweging genoeg jonge mensen klaar om de fakkel over te nemen. Maar ik hoop wel als intellectueel mijn steentje bij te dragen om in Tunesië deze historische overgang van onderdrukking naar democratie tot een goed einde te brengen.

Wanneer vliegt u terug naar Tunis?

Ghannouchi: Zeer binnenkort, hoop ik.

Maar u bent in Tunesië tot drie keer levenslang veroordeeld. En de nieuwe Tunesische regering heeft dat vonnis nog niet herroepen.

Ghannouchi: Wij wijzen deze regering in haar geheel af. Ze bestaat grotendeels uit leden van de oude garde, die zich decennialang aan corruptie en onderdrukking schuldig hebben gemaakt. De echte oppositie – niet alleen wij, maar ook mensenrechtenactivisten, communisten, het grootste deel van de civiele maatschappij – herkent zich niet in deze regering. Alle oppositiepartijen zijn het erover eens dat er nu in de eerste plaats een generaal pardon moet komen.

Heeft Tunesië toch niet op zijn minst voor een overgangsperiode de ervaring van de oude garde nodig?

Ghannouchi: Nee. Van de huidige regering zijn geen echte hervormingen te verwachten. Ze wil alleen voor de schijn een pluralistische democratie invoeren. Wij hebben genoeg onafhankelijke experts, die het vertrouwen van het volk genieten. We moeten de dictatuur met wortel en tak uitroeien, anders heeft het bloed van de martelaren tot niets gediend.

Hoe groot is het draagvlak van uw partij vandaag nog?

Ghannouchi: Wij maken ons daar geen illusies over. Na decennia van onderdrukking, waarin tienduizenden van ons gevangen zijn gezet, gemarteld of verbannen, geniet Al-Nahda niet meer dezelfde populariteit als in 1989, toen onze partij verboden is. Pas bij verkiezingen zal blijken hoe sterk we zijn.

U staat voor een gematigd islamisme, te vergelijken met dat van de regeringspartij AKP in Turkije. Maar er zijn in Tunesië veel radicalere krachten aan het werk dan Al-Nahda. In 2002 pleegde Al-Qaeda in Djerba een terreuraanslag op een synagoge.

Ghannouchi: Die radicalisering was alleen maar mogelijk door de onderdrukking van partijen als de onze. Repressie vermindert de kans op terrorisme niet, maar maakt het gevaar juist groter. Alleen als er vrijheid is voor iedereen, ook voor gematigde islamistische partijen, kunnen jonge mensen zich openlijk en positief engageren.

De Europese Unie heeft het regime van Ben Ali door de jaren heen altijd gesteund. Heeft Europa de Tunesiërs in de steek gelaten?

Ghannouchi: Europa heeft vooral zijn eigen belangen gediend, en daarbij zijn eigen principes verraden. De Europeanen hebben Ben Ali bedolven onder de eretekens, terwijl hij intussen zijn eigen volk vermoordde. Het zwijgen van Europa heeft de dictatuur verlengd.

Stel dat Al-Nahda nu aan de macht kwam. Welke politiek zou de partij dan voeren?

Ghannouchi: Wij zijn geen voorstanders van een eenpartijstaat. Alleen coalities kunnen ons voor nieuwe tirannie behoeden. De macht moet gedeeld worden, wat wij nodig hebben, is een rechtsstaat die de meningsvrijheid, de persvrijheid en de vrijheid van vergaderen garandeert.

Streeft u naar een islami-tische republiek?

Ghannouchi: Wij geloven dat de doelstellingen die ik zonet geformuleerd heb, rechtstreeks voortvloeien uit de islam. De islam kent het concept van de ‘shura’, gebaseerd op samenwerking en overleg.

Hoe staat u tegenover de gelijkheid van man en vrouw?

Ghannouchi: Wij hebben herhaaldelijk en duidelijk gezegd dat wij de verregaande Tunesische wetgeving over de gelijkheid van man en vrouw accepteren als een legitieme interpretatie van de islam. Ik heb zelf vier dochters. De oudste is doctor in de sociologie, twee werken nog aan hun dissertatie, één is advocaat. Ik hecht eraan dat vrouwen hetzelfde recht op onderwijs en dezelfde carrière-kansen hebben als mannen.

Wilt u de invoering van de sharia?

Ghannouchi: Dat staat niet op ons verlanglijstje. Wat Tunesië nu nodig heeft, is vrijheid en de uitbouw van een echte democratie.

Marco Render, © Der Spiegel