Kunnen de federale onderhandelingen nog ontsporen? En komt de N-VA-voorzitter weg met een akkoord zonder communautair hoofdstuk? Dave Sinardet: ‘Als Bart De Wever morgen voorstelt om het partijlogo te vervangen door de Belgische driekleur, krijgt hij nog applaus.’
‘Er kan altijd nog iets ontsporen, maar ik ga daar niet van uit’, zegt de Antwerpse politicoloog en VUB-professor Dave Sinardet. ‘Geen enkele partij heeft er belang bij om de federale onderhandelingen alsnog te doen mislukken. De MR heeft zich al zo ver gewaagd dat ze niet meer terug kan, CD&V heeft absoluut geen zin in een klassieke tripartite en Open VLD is bang dat ze bij een federale mislukking uit de Vlaamse regering gegooid wordt. De N-VA, ten slotte, wil laten zien dat ze wel degelijk in staat is om een federaal akkoord te sluiten.’
Maar zal het ook een stabiele regering worden, als ze er komt?
DAVE SINARDET: Dat is een heel andere vraag. Het is natuurlijk niet evident dat deze coalitie boogt op een minderheid van nog geen derde van de Franstalige zetels. Al vind ik dat perfect legitiem. Ik was het vroeger al niet eens met mensen die vonden dat een regering per se een meerderheid moet hebben in beide taalgroepen: die voorwaarde bemoeilijkt enkel het voeren van een coherent socio-economisch beleid. Maar de grootste factor van instabiliteit wordt de relatie tussen de federale regering en de Waalse en Brusselse regeringen. Het is compleet onuitgegeven dat daartussen geen enkele overlapping is.
Wat is het gevaar van die asymmetrie aan Franstalige kant?
SINARDET: Er moeten budgettaire afspraken gemaakt worden met Europa. En de Europese Commissie kent alleen het Belgische niveau: alle beleidsniveaus moeten gezamenlijk tot een akkoord komen over de inspanningen die iedereen levert. PS en CDH hebben ongetwijfeld een heel andere visie over welk niveau het meest moet besparen dan MR.
Wat met mogelijke sociale onrust in Wallonië?
SINARDET: Dat is zeker een risico, maar hebben de PS en CDH er wel belang bij dat Wallonië een soort bolwerk zou worden van het socialistische verzet? Ik denk van niet. Integendeel, die partijen zullen er alles aan willen doen om het imago van hun regio bij potentiële investeerders op te krikken. Als de vakbonden alles in vuur en vlam zetten, is dat onmogelijk.
Dat zijn allemaal rationele argumenten. Soms reageren mensen irrationeel.
SINARDET: Absoluut. In de politiek zelfs meer dan gemiddeld, denk ik. Een paar maanden geleden werd deze coalitie op rationele gronden nog als totaal onmogelijk beschouwd. Ondanks de talrijke rationele analyses had niemand dit voorspeld. Het meest uitzonderlijke vind ik nog dat het bij de meeste Franstalige media en commentatoren voorlopig nogal meevalt met de kritiek op de MR.
Er is bijna meer kritiek op de CDH, omdat die partij haar lot aan dat van de PS heeft geklonken en federaal onder geen beding wil meedoen.
SINARDET: Absoluut. Als de komende regering voor één partij een kamikazecoalitie is, dan wel de CDH. Wat blijft er straks nog over van die partij? Een Luxemburgse afdeling van de PS. Linkse CDH’ers kunnen straks beter ineens voor de PS stemmen. En de rechtse CDH’ers kunnen naar de MR. Het argument van CDH dat ze federaal niet meedoet vanuit een aversie voor de N-VA klopt trouwens niet: in 2010 hebben ze samen onderhandeld. Toen aanvaardden ze zelfs een stap naar de verdere ontmanteling van België. De aversie bij de CDH is vooral gericht op Charles Michel.
Wat ons bij de N-VA brengt. Hoe verrassend is het dat die partij onderhandelt over een regering zonder, tot dusver althans, het confederalisme op tafel te leggen?
SINARDET: Historisch gezien heel verrassend, maar de N-VA had weinig keuze. Ze is nu eenmaal niet incontournable, op geen enkel niveau. Ze had ook in de oppositie kunnen belanden. Nu grijpt ze, mede op verzoek van VOKA en de Vlaamse werkgevers en economen, de kans om een regering te vormen zonder de PS. Zo verankeren ze het Vlaams-nationalisme in de macht, in de hoop de Vlaamse autonomie later beter te kunnen realiseren.
Als die federale regering er komt, logenstraft de N-VA wel alle critici die ervan uitgingen dat ze op federaal niveau helemaal niet wil besturen.
SINARDET: De partij heeft haar strategie bijgesteld. Het is altijd de traditionele houding van het Vlaams-nationalisme geweest om niet in een federale regering te stappen of zelfs geen staatshervorming te steunen zonder belangrijke stappen in de Vlaamse autonomie. In 2010 heeft de N-VA die strategie nog gevolgd. Vandaag is er geen spoor van staatshervorming.
Hoe verklaart u dat?
SINARDET: De N-VA heeft zich aangepast aan de politieke realiteit. In 2010 wilde ook CD&V een staatshervorming, vandaag zijn daar geen partners voor. Ook electoraal zijn de zuiver communautaire thema’s van ondergeschikt belang. Dat heeft Bart De Wever allang begrepen.
Maar met federale ministers moet N-VA bewijzen dat België werkt.
SINARDET: Dat is de grote paradox. Ik zie daarin een terugkeer naar de doctrine van Frans Van Cauwelaert, het grote vooroorlogse boegbeeld van de Vlaamse Beweging. Hij was een flamingant, maar ook een unitarist. Van hem is het devies: ‘Met België als het kan, zonder België als het moet.’ Hij vond dat de Vlamingen in België de macht moesten grijpen om het beleid dan naar hun hand te zetten. Hij zei ooit ook dat de Walen dan misschien vragende partij zouden worden voor autonomie. Net zoals De Wever nu beweert dat de PS straks een nieuwe staatshervorming zal willen.
En klopt dat, denkt u?
SINARDET: In het verleden is dat wel gebeurd. In de jaren tachtig heeft de PS zeven jaar in de oppositie gezeten, en toen is ze veel wallingantischer geworden. Guy Spitaels heeft toen onder meer José Happart binnengehaald. Maar ik denk niet dat het deze keer zal gebeuren. Bij een volgende staatshervorming komt de splitsing van de sociale zekerheid ter sprake, en dat is zeker nooit in het voordeel van de PS.
Maar die totale splitsing blijft wel het ultieme doel van de N-VA.
SINARDET: Uiteraard. Voor Frans Van Cauwelaert was autonomie écht geen doel op zich. Voor De Wever wel. Van Cauwelaert werd overigens uitgespuwd door de radicale Vlaams-nationalisten. De Wever niet. Wat zeer opmerkelijk is. De Vlaamse voormannen die akkoorden sluiten, worden doorgaans als verrader afgeschilderd. De Wever laat alle communautaire eisen tijdelijk vallen. Hugo Schiltz is vroeger voor minder uitgespuwd. Op de IJzerwake klonk zondag een beetje kritiek, maar dan zitten we toch al echt in de marge van de marge.
Als er een regeerakkoord komt, krijgt De Wever dat door een partijcongres?
SINARDET: Wellicht wel. Hij is onaantastbaar. De Vlaams-nationalisten begrijpen zeer goed dat ze zonder hem nooit op dit niveau zouden staan. Als hij morgen voorstelt om het N-VA-logo te vervangen door de Belgische driekleur, krijgt hij nog applaus. Hij is wel slim genoeg om geen premier te worden. Voor zover hij dat al zou willen, zou dat veel moeilijker liggen bij zijn achterban.
Wat met de oppositie in Vlaanderen? Hoe staat de SP.A ervoor?
SINARDET: Redelijk slecht. Bruno Tobback blijft zich vastklampen aan het voorzitterschap, ondanks de duidelijke nederlagen die hij heeft opgelopen. En John Crombez ontpopt zich al als een soort schaduwvoorzitter. De partij is zeer instabiel op dit moment.
Moet ze op termijn fuseren met Groen, zoals Walter Zinzen onlangs suggereerde?
SINARDET: Ik weet niet of dat een goed idee is. Socialisme en ecologisme zijn verschillende ideologische stromingen. Maar de politieke realiteit noodzaakt wel meer samenwerking en wellicht een kartel om links opnieuw relevant te maken. Gent kan een voorbeeld zijn.
En CD&V en N-VA, vinden die elkaar ooit terug, zoals Stefaan De Clerck een paar maanden geleden in Knack voorspelde?
SINARDET: Op korte termijn zal CD&V noodgedwongen een wat linkser profiel krijgen. Om het met Herman Van Rompuy te zeggen: ‘In een centrumrechtse coalitie zijn wij allemaal ACW’ers.’ Een van de onbeantwoorde vragen over de regeringsvorming is waarom CD&V vrijwel meteen voor centrumrechts en N-VA heeft gekozen. En waarom het ACW daar bijna meteen zijn fiat voor gaf. Misschien is dat wel de deal: de N-VA krijgt de macht en een rechts beleid, het ACW een oplossing voor de Arco-coöperanten.
DOOR JOËL DE CEULAER
‘Misschien is dat wel de deal: de N-VA krijgt de macht en een rechts beleid, het ACW een oplossing voor de Arco-coöperanten.’
