Vorig jaar werd de Antwerpse cartograaf Abraham Ortelius (1527-1598) herdacht. De man is de geschiedenis ingegaan als de “uitvinder” van de atlas. Hij liet bestaande kaarten op eenzelfde formaat opnieuw graveren, drukken en inkleuren, en bundelde ze in één band. Het “Theatrum Orbis Terrarum”, want zo noemde hij zijn boekwerk, verscheen in 1570 en was gedrukt in Antwerpen bij Gieles Coppens van Diest. In hetzelfde jaar verschenen nog drie herdrukken, want van bij de start had het luxueuze én dure boek veel succes bij de rijke kooplui die wel eens wilden weten via welke wegen hun waren naar de klant werden gebracht.

In de eerste uitgave stond al een kaart van Vlaanderen, dat toen nog het huidige Zeeuws- en Frans-Vlaanderen omvatte. Maar praktisch elke nieuwe uitgave van het “Theatrum” bevatte nieuwe kaarten. Zo staat in de uitgave van 1592 een andere kaart van Vlaanderen, in 1590 in koper gegraveerd door Frans Hogenberg. Die kaart is nu afgebeeld op de affiche en de catalogus van de traditionele zomertentoonstelling in het voormalig Abtsgebouw in Oudenburg. “Vlaanderen in kaarten” beslaat de periode van de eerste handgetekende kaart van Vlaanderen (1452) tot het einde van het ancien régime, met de uiterst gedetailleerde kaart van Joseph de Ferraris (1777) als een van de laatste pronkstukken.

Alle grote cartografen uit de Zuidelijke Nederlanden komen in de tentoonstelling aan bod: Mercator, Ortelius, Hondius en Kaerius. Voorts zijn er ook kaarten van de Amsterdammers Willem en Joan Blaeu. Deze laatste gebruikte materiaal van Antonius Sanderus om zijn beroemd “Stedenboek” samen te stellen. Dat “Tonneel der Steden van ’s Konings Nederlanden” (1642) bevat plattegronden en stadsgezichten uit de Spaanse Nederlanden. Het werd uitgegeven in twee delen en is een meesterwerk van de grafische kunst. Zo zijn er in de tentoonstelling nog wel enkele voorbeelden te zien. Voorts wordt in een inleiding ook ingegaan op de techniek van het maken van de kaarten en ten slotte zijn er enkele voorbeelden van maritieme kaarten.

“Vlaanderen in kaarten”, in het Stedelijk Museum, Abtsgebouw in Oudenburg. Tot 3/10, dagelijks van 14 tot 18 uur.

Paul Dossche