FRANS VERLEYEN

DE GEBOORTE VAN DE ZES REGERINGEN die ons land straks rijk zal zijn, verloopt schijnbaar snel en toch rustig. De met elkaar onderhandelende verloskundigen staan of zitten altijd breed lachend op de foto. Maar er is één doortastende leidersfiguur die bepaalt hoe, wanneer en van welke kinderen de bevalling dient te gebeuren. Dehaene duidt ook aan wie van Eupen tot Namen en Brussel de vele vaders zijn, volgens welke princiepen ze hun kroost zullen opvoeden en wie er verder nog in de familie mag komen. Dat lijkt verdacht veel macht voor één patriarch. Voor de zoveelste keer kijkt de kiezer een beetje beduusd naar wat hij pas geleden met zijn drie stembrieven heeft aangericht.

Daarom is het goed dat we ons toch niet te zenuwachtig maken over de formateur en diens breed geëtaleerde zonnekoningschap. Naarmate we meer te weten komen over zijn toekomstige aanpak van het Belgische huishouden, zien we een vrij gematigd en onschadelijk programma op tafel liggen. Uiteraard komen er een paar nieuwe belastingen, want tenslotte bedoelt elk zich progressief noemend kabinet daar altijd dàt mee.

Verder is het echter al redelijkheid wat de klok slaat : minder sociale bijdragen op de kleine lonen van laag geschoolde werknemers, een beweeglijker arbeidsmarkt met wat soepeler regels, meer orde in de binnenstad, een flink pleidooi voor Europa, een loflied op de informatiesnelweg en de kleine onderneming, bevordering van partikuliere pensioenvoorraden, privatizering van nog meer overheidsbedrijven. Wie zou van die naar veel liberaal reukwater geurende voornemens wakker liggen ?

Niemand. In West-Europa stralen regeerders wel graag een zelfbewust profiel uit, doen ze alsof ze het lot van hun bevolking kompleet in handen hebben en hun hoogst persoonlijke “beleid” op een glorieuze toekomst afstemmen. Maar in de praktijk zijn hun bedoelingen altijd parmantiger dan hun mogelijkheden. Het min of meer overeind houden van moderne verzorgingsstaten, met hun dichtbevolkte administraties en andere gemeenschappelijke kenmerken, is een subtiel werk binnen smalle marges. Eén procent inflatie of begrotingstekort teveel, en ze spekuleren in Singapore tegen je nationale munt.

De bronnen van elke binnenlandse politiek liggen vaak in de verte, verspreid over een wereld met tal van onbekende gebieden. Toen de “rechtse kapitalist” Berlusconi vorige zondag als overwinnaar uit de Italiaanse referendums kwam, klapte de wisselkoers van de lire in elkaar. Nadat in België de zogenaamd linkse socialisten op 21 mei stand hielden, juichten de makelaars op de Brusselse aandelenbeurs en werd onze frank sterker dan de Duitse mark. Goed voor het rijksbudget, een boze droom voor de tomatenkwekers en vele andere bedrijfstakken die van export leven. Niemand heeft greep op die ongerijmde verschijnselen, ook de keizer van China niet.

Technisch gesproken, wordt de trefkracht ten goede of ten kwade van nationale bewindslieden doorgaans overschat. In feite voeren bijna alle landen van de Europese Unie eenzelfde koers, elkaar nauwkeurig in de gaten houdend, omdat ze niet anders kunnen. Hun prominente regeerders dragen wel andere partijnamen, hanteren indien nodig een verschillende woordenschat voor binnenlands gebruik. Maar of ze nu Felipe Gonzalez, Wim Kok of Helmut Kohl heten, ze liggen gebonden aan moeilijk te omzeilen maatschappelijke wetten of noodwendigheden die door geen enkel parlement zijn afgekondigd noch straffeloos ongedaan gemaakt kunnen worden : openheid naar buiten, samenwerking, promotie van talent, genoeg ekonomische groei, een zekere publieke moraal, niet teveel sociale spanning, geen diktatuur.

Van zulke gunstige toestanden hangt af of een gemeenschap al dan niet “suksesvol” is. Dat heeft minder met kabinetskoalities te maken dan met wat wij eenvoudig beschaving noemen : daarin ligt het rekruteringsgebied van de vele naamloze “regeerders” die, zonder ooit rechtstreeks in de politiek werkzaam te zijn geweest, het leven van de hen omringende mensheid meer dan wie ook beïnvloeden : de denkers, ontwerpers, ingenieurs, leraars, genezers of koncertpianisten.

Een slecht gezag is er een dat deze levende krachten niet begrijpt of verjaagt, op straffe van spoedige zelfvernietiging. Om dat te vermijden, moeten de Wetstraat-politici aller landen dan ook binnen bepaalde spelregels of machtsgrenzen blijven. Hierdoor krijgen ze in steeds toenemende mate dezelfde trekjes, want afwijkingen worden snel gekorrigeerd, door onbekenden. Die spontane gelijkschakeling is beveiligend voor iedereen. Mensen leren op de duur tóch dat Berlusconi-avonturen geen zoden aan de dijk zetten en dat zowel hun kennis van de wereld als hun pensioen of ziektegeld niet van de regering komt, maar van elkaar, zelf verdiend.

IN VLAANDEREN KRIJGT DIE GEDACHTE er een betekenis bij. Wij hebben meer dan één regering. Die van Dehaene blijft nog altijd de belangrijkste omdat ze de inkomens, sociale bescherming, rechtspraak, militaire zaken en muntpolitiek namens alle Belgen kontroleert. Maar de hier al genoemde “beschaving” waaruit wij ons demokratisch mensbeeld putten, reikt veel verder dan die enkele scharnierfunkties. Zij haalt haar grondwater uit de bevordering van kultuur, onderwijs en geestesleven dus uit meer dan de helft van de begroting die door de Vlaamse bewindslieden, en alleen door hen, wordt beheerd.

Dààr brandt, ook volgens aartsvader Jozef Deleu, de lamp. Er is op dat terrein veel meer bestuurlijke vrijheid mogelijk, met prachtig open richtingen, dan het nationale “systeem” ooit kan krijgen. In het wat onbehaaglijke klimaat dat ons te wachten staat, met veel Eurobelgische rimram over ervaren gidsen of door Agusta gelouterde ministers, kunnen tenminste nog eerlijke pogingen gedaan worden om het Vlaamse politieke levensgevoel te verbeteren. Zo dat we ooit opnieuw gezagsdragers krijgen die liever hoffelijk dan listig zijn, zich in behoorlijk Nederlands uitdrukken en zeer vele mensen aansporen tot het zoeken van de waarheid. Angst voor Dehaene II is een verkeerde raadgever : de formateur is daarvoor niet belangrijk genoeg.