We klimmen langzaam uit de crisis, de beurs staat eindelijk weer op het niveau van eind 2008. Een gesprek met Paul Huybrechts, voorzitter van de Vlaamse Federatie van Beleggers, over banken, bonussen en Bellens. En over de verkiezingen van 25 mei: ‘Een beloftecultuur geeft vandaag geen pas.’

Bijna 68 jaar is hij ondertussen, maar de jongen in Paul Huybrechts twinkelt nog steeds in zijn ogen. Op het einde van het interview vertelt hij trots dat hij vorig jaar bijna 5000 kilometer heeft gereden op zijn koersfiets. Een nieuw record voor hem. Maar de leeftijd liegt evenmin. ‘Het spitten valt me moeilijker.’ Hij kijkt trots van achter het raam naar zijn voor de Leuvense binnenstad grote tuin, inclusief aardige groentetuin. De laatste rode biet is net geoogst, maar er staat nog wat rucola en ander groen, want de winter blijft vorstvrij. ‘Misschien is deze tuin wel mijn beste belegging ooit, al valt de winst ervan moeilijk te becijferen’, monkelt de voorzitter van de Vlaamse Federatie van Beleggers, een vzw die alle geïnteresseerden informeert over beleggen.

De man is een dossiervreter. Ooit schreef Huybrechts als onderzoeksjournalist een standaardwerk over alles wat er misliep bij de NMBS. ‘Ik stuurde het laatst nog naar Jo Cornu, de nieuwe ceo van de NMBS, maar ik kreeg geen antwoord.’ De twee kennen elkaar uit de periode dat Huybrechts directeur was van de zakenkrant De Tijd. Cornu was er voorzitter. ‘Mooi dat Cornu op zijn 70e die grote uitdaging bij de NMBS aangaat. En zijn eerste maatregel was ronduit geniaal: om de stiptheid van de treinen te verbeteren, heeft hij gewoon de reistijden verlengd.’ Bulderlach. ‘En hij komt daarmee weg!’

De lange eettafel in zijn woning ligt bezaaid met documenten en dossiers. Daartussen enkele weekbladen en vier kranten. En zijn iPad, waarop hij niet alleen The Wall Street Journal en Financial Times leest, maar ook volgt wat The Huffington Post brouwt. Paul Huybrechts eet en drinkt nieuws.

U bent een gelukkig man?

PAUL HUYBRECHTS: (aarzelend) Ik heb overwegend het gevoel dat dat zo is. Ik heb een geweldige partner (tv-figuur Frieda Van Wijck, nvdr). We schieten goed met elkaar op. En ik hoef niet wakker te liggen over centen. Ja, ik heb geleefd in de beste tijd en op de best mogelijke plek. Jongeren hebben het tegenwoordig zeker lastiger, en ik had net zo goed in Benin geboren kunnen worden. Frieda is daar net geweest. Armoede, armoede, armoede, vertelde ze, maar ook dat de mensen er zo gelukkig leken.

Welk advies zou u vandaag aan jongeren geven?

HUYBRECHTS: Begin zo sterk mogelijk aan het leven. Word ingenieur als je dat in je mars hebt. En werk hard, grijp alle kansen en durf. Veel jongeren denken aan een lineaire loopbaan: ze worden leraar, elk jaar verdienen ze iets meer en een enkeling wordt schooldirecteur. Niets mis mee, maar je kunt ook een heel andere carrière kiezen, eentje waar je risico’s neemt, met hoogtes en laagtes. Ik heb bewondering voor jonge mensen met lef.

U bent na uw universitaire studie gaan werken bij Bayer. Dat was ook durven.

HUYBRECHTS: Ik ben arbeider geworden bij Bayer in Antwerpen vanuit mijn politieke overtuiging. Ik was toen lid van de maoïstische partij Amada (het huidige PvdA+) en vond dat studenten en arbeiders samen strijd moesten voeren tegen het kapitalisme. Bij Bayer beginnen, was dan ook geen daad van durf. Daarmee na zes jaar kappen, breken met Amada en een andere weg inslaan in mijn leven, was wel een daad van durf.

Hoe kijkt u nu naar klein links? PvdA+ van Peter Mertens wint in de peilingen.

HUYBRECHTS: Ik schaam me niet voor mijn periode bij Amada, maar ik heb er geen affiniteit meer mee. Mijn wereldopvatting is sindsdien grondig veranderd en ik heb het gevoel dat hun wereldbeeld minder is geëvolueerd. Hun succes vandaag? Ik denk dat het normaal is dat extremen in de huidige crisistijd opnieuw meer mensen aanspreken. Je ziet dat in landen als Griekenland en Italië. Toch denk ik dat zowel linkse als rechtse extremen te simpele oplossingen voorstellen. Hopelijk kunnen de meer gematigde krachten vermijden dat dit uit de hand loopt.

Waar bevindt u zich vandaag in het politieke spectrum?

HUYBRECHTS: Ik ben een sociaal voelend mens, nog altijd. Maar ik ben niet links. Armoede bestrijd je met rijkdom en daar draag ik een beetje toe bij. Ik stem meestal voor verschillende politieke partijen en kies voor personen. Zo heb ik wel enige sympathie voor John Crombez (SP.A), omdat die de financieel-economische wereld waarin ik vertoef goed kent en daarover verstandige zaken zegt. Dat kan ik bijvoorbeeld van de jonge Tobback niet zeggen. Ik vind het ook een goede zaak dat Hendrik Vuye, de professor staatsrecht in Namen, op de N-VA-lijst gaat staan. En Johan Van Overtveldt. Dat zijn versterkingen. En Koen Geens (CD&V) maakt ook indruk op me. Hij kan straks de nieuwe Dehaene worden. En Marianne Thyssen (CD&V) is een vriendin. (Lachend) Nu moet ik nog iemand van de liberalen noemen… Wacht, euh… Ik heb wel sympathie voor Gwendolyn Rutten (Open VLD), maar die sympathie heeft nog weinig diepgang. Ben ik iemand vergeten? Groen? Nee, dat interesseert me niet.

Waarom interesseert Groen u niet? Die partij profileerde zich toch in het bankendossier?

HUYBRECHTS: Ja, Meyrem Almaci (Groen) is een interessante vrouw, maar ik vind dat zij te simplistisch over de financiële wereld denkt. Alsof alle bankdirecteurs dieven zijn en alle beleggers geldwolven. Dan liever Peter Dedecker (N-VA) die zich op het Dexiadossier wierp. Zoals hij de christelijke arbeidersbeweging ACW in het Arco-Dexiadossier beschuldigde van fraude en valsheid in geschrifte. Je moet het maar doen, hè, als jong parlementslid. Ik dacht dat hij te ver was gegaan, maar de tijd lijkt hem gelijk te geven.

U hebt de bankencrisis als voorzitter van de Vlaamse Federatie van Beleggers (VFB) van nabij gevolgd. Hoe zijn we daaruit gekomen?

HUYBRECHTS: Fortis is ten onder gegaan aan de hoogmoed van zijn bestuurders en een falend beleid. De bank was niet meer te redden, de aandeelhouders van Fortis zijn 90 procent van hun centen kwijtgespeeld. Maar ik ben blij dat we de verzekeringstak, Ageas, toch voor de aandeelhouders hebben kunnen redden en dat die vandaag zo goed presteert. Dan was er Dexia, dat ten onder ging omdat het in de hele wereld onverantwoord grote risico’s had genomen. Al in 2006 wist de top dat de situatie onhoudbaar was. Franse topkaderleden hebben toen geleurd met Dexia bij andere bankiers: ‘C‘est intenable, aidez-nous‘. Ook het ACW, dat als aandeelhouder vertegenwoordigd was in de raad van bestuur, moet dat toen al geweten hebben. Daar hebben de beleggers, jammer genoeg, al hun geld verloren, al probeert het ACW het verlies van zijn Arco-coöperanten nu op de gemeenschap af te wentelen. Het wil de overheidsgarantie die voor spaarders is opgezet, maar die geldt niet voor beleggers.

U verzet zich daar met de VFB met hand en tand tegen.

HUYBRECHTS: Voor het eerst in onze geschiedenis hebben we gekozen voor een rechtsgang. Waarom zouden gewone particuliere Dexia-aandeelhouders vulgaire speculanten zijn en Arco- aandeelhouders niet? Kan dat verlies van die Arco-aandeelhouders zomaar op de gemeenschap worden afgewenteld? Welke geloofwaardigheid houden we over als verdedigers van risicokapitaal, wanneer we bij succes al het geld op zak steken en bij mislukking naar de belastingbetaler kijken? Dat is dé vraag. Het Grondwettelijk Hof komt daarover in maart voor het eerst samen en we verwachten enkele maanden later een uitspraak. Ik heb te doen met veel Arco-coöperanten, die vaak misleid zijn. Ik vergeet sommige gezichten van hen nooit toen bleek dat ze al hun spaargeld waren kwijtgespeeld. Die mensen hadden nooit zoveel geld in Arco mogen steken. Men had ze duidelijk moeten waarschuwen voor het risico. En als sommige coöperanten door dat verlies in de financiële problemen komen, dan moeten ze worden geholpen. Maar niet vanuit een financiële redenering, wel vanuit sociale beweegredenen. Als men met zoiets komt, zullen we dat wellicht steunen.

En wat met KBC, dat tijdens de bankencrisis ook hulp moest krijgen van de overheid?

HUYBRECHTS: Bij KBC is een nieuwe generatie bankiers aangetreden en het zou me niet verwonderen als binnenkort blijkt dat ze tot de best presterende Europese banken behoort. Het is in elk geval voor Vlaanderen van groot belang dat KBC het gered heeft: zonder zo’n bank zijn onze bedrijven gehandicapt. En de overheid is er ook niet slechter van geworden: ze gaf 7 miljard euro uit aan de redding, maar zal tegen 2020 wel 13 miljard teruggekregen hebben, dankzij de rente op die leningen.

Hebben de Belgische bankiers hun lesje geleerd?

HUYBRECHTS:(lange aarzeling) Ja, ik denk het wel. Maar in de Angelsaksische bankwereld is er niets veranderd. Het avontuurlijke gedrag gaat daar verder, bonussen swingen daar nog steeds de pan uit. Ziekelijk! In de Financial Times vroeg een ter zake gespecialiseerd journalist zich recent nog af waar de guillotines van Robespierre waren gebleven als je naar het gedrag van de bankiers kijkt. In de Financial Times! In de VS en Groot-Brittannië zullen nog ongelukken gebeuren.

Thomas Leysen, voorzitter van KBC, pleit al enige tijd voor meer vrijheid en wil bijvoorbeeld opnieuw de bonussen invoeren.

HUYBRECHTS: Ik zou Thomas Leysen toch willen waarschuwen: hou rekening met de behoefte aan fairness die in de samenleving bestaat. Als hij bonussen wil uitkeren omdat anders zijn sleutelfiguren naar Londen of elders trekken, dan is dat te begrijpen. Maar hij kan zich niet veroorloven om in te gaan tegen wat vandaag als aanvaardbaar wordt beschouwd. Het verbaast me wel dat er door de media en politici steeds maar wordt ingezoomd op de lonen. Dat vind ik toch wel een enge belangstelling voor het bedrijfsleven, terwijl die lonen in België al bij al niet uit de hand zijn gelopen.

Ook niet bij Didier Bellens, de ex-topman van Belgacom, die met 2,5 miljoen per jaar naar huis stapte?

HUYBRECHTS: Pff, nee. Je moet niet in de eerste plaats kijken naar wat een ceo van een bedrijf kost, wel naar wat hij opbrengt. Dat kunnen de media en de politici blijkbaar niet. Als Belgacom geen problemen heeft zoals KPN of Deutsche Telecom, die expansief naar het buitenland trokken, dan is dat dankzij mijnheer Bellens.

Volgens minister Laurette Onkelinx (PS) had Bellens ziekelijke geldhonger.

HUYBRECHTS: Moet ik daar echt iets op zeggen? Ik las net in een blad dat het gezamenlijke inkomen van mevrouw Onkelinx en haar echtgenoot (advocaat en hoogleraar Marc Uyttendaele, nvdr) ruim boven de 650.000 euro ligt. Ach, zo wordt het een discussie van een vulgariteit waar ik niet aan wil meedoen.

Maar voor Belgacom of Bpost kun je ook een topman vinden die het voor minder dan de helft wil doen dan wat respectievelijk Bellens of Johnny Thijs er verdienden?

HUYBRECHTS: Och, als je 35 jaar bent en je kunt in Londen of Zwitserland aan de slag tegen een salaris dat dubbel zo hoog ligt als hier, dan doe je dat toch? Kompany en Lukaku voetballen toch ook in Engeland? We moeten heel streng zijn voor onze ceo’s, we moeten ze niet sparen, maar we mogen geen klimaat creëren waarin ze voortdurend met de vinger worden gewezen. Onderschat de verdienste van goed management niet. We moeten de Kompany’s en Lukaku’s van de bedrijfswereld hier houden, anders zitten we opgezadeld met tweederangsmanagers. Zo werkt de markt nu eenmaal.

We klimmen langzaam uit de crisis, de banken maken weer winst, maar de spaarders verarmen: zij krijgen nauwelijks rente op het geld dat ze aan de bank toevertrouwen. De crisis wordt verteerd op kap van de spaarders?

HUYBRECHTS: We zitten in een klimaat van financiële repressie. Het vermogen van de mensen wordt aangetast. Ik denk eerlijk gezegd dat de rente op een spaarboekje vandaag nog te hoog staat, het spijt me voor wie daar het slachtoffer van is. Dat die rente op het spaarboekje zo laag staat, is niet de schuld van de banken, wel van de centrale banken. De centrale banken houden de rente kunstmatig laag, in de hoop dat we zo uit de crisis raken, en dat sijpelt door naar de bankproducten. Wat was het alternatief? Als de centrale banken de rente niet zo drastisch hadden verlaagd, waren we in een depressie terechtgekomen. Komt daarbij dat heel veel mensen als gevolg van de bankencrisis risicoschuw zijn geworden. Ze trekken met hun spaargeld naar de bank en geven de bankier de opdracht om vooral geen risico te lopen met hun spaargeld. Tja, dan mag je ook niet veel rendement verwachten.

Wat kan een particulier doen om het afkalven van zijn vermogen te voorkomen?

HUYBRECHTS: Met die vraag zijn alle spaarders bezig. Door de financiële crisis hebben we een bunkermentaliteit ontwikkeld, het spaarboekje is echt een schuilkelder. We moeten daar uit durven te komen. Om echt te ontsnappen aan de verarming is risico nemen onvermijdelijk geworden. Dat is bij heel wat mensen nog niet doorgedrongen.

Is beleggen iets voor iedereen?

HUYBRECHTS: Ik las net dat 14 procent van de Belgen zich een actief belegger noemt. Nee, beleggen is niet voor iedereen. Je moet er psychologisch en financieel tegen opgewassen zijn. Je moet de mentale bereidheid hebben om ’s morgens op te staan en vast te stellen dat je 10 procent van je investering verloren hebt. En als je wint, moet je de champagne niet bovenhalen. Kun je dat niet, dan blijf je beter weg van de beurs. En je moet het doen met geld dat je kunt missen. Maar er zijn veel meer mensen die in aanmerking komen om te beleggen dan dat er beleggers zijn. Aan hen moeten we zeggen: neem mee het risico in onze economie en beleg rechtstreeks in aandelen. De overheid zou dat moeten aanmoedigen, zonder de mensen te dwingen. Ook prachtbedrijven met sterke merken en marktposities en een geweldig management, zoals Nestlé, L’Oréal, Solvay of Sanofi, kunnen zoals in 2008 natuurlijk 25 procent in waarde zakken, maar sindsdien kwam het wel weer goed.

Noem zo eens vijf degelijke Belgische aandelen?

HUYBRECHTS: Gelukkig zijn die er. Natuurlijk Ackermans & van Haaren, prachtige holding, goed management en met Deme top in de baggerwereld. Of farmagroep UCB, dat een zeer mooi traject heeft afgelegd en goed geleid wordt. Dan is er verzekeringsmaatschappij Ageas. En KBC, al staat dat vandaag wat duur genoteerd. Ook interessant lijkt me materiaaltechnologiegroep Umicore, dat vandaag goedkoop is. En Barco. En Melexis.

U kiest voor heel klassieke sectoren. Wat met de biotechbedrijven?

HUYBRECHTS: Oh, maar ik wil heel graag enthousiast spreken over biotechbedrijven als Galapagos, Thrombogenics of Ablynx. Het gaat vaak om bedrijven die iets heel gespecialiseerds vervaardigen, zodat maar weinig mensen goed kunnen inschatten welke kans ze maken op succes. Als je in zulke bedrijven belegt, die nog alles moeten bewijzen, loop je natuurlijk een groot risico. De kans dat je verliest is reëel, maar als je wint, kan het ook fraai zijn. Maar zo beleggen is natuurlijk wel boeiend. Je mag trouwens nooit zomaar blindelings in een bedrijf stappen. Je moet je informeren, lezen wat in die sector allemaal gebeurt en dan gaat vaak een heel nieuwe wereld voor je open, zoals bijvoorbeeld met de bedrijven die aan 3D-printen doen. Materialise en Layerwise in Leuven, twee beurskandidaten, Melotte uit de Picanolstal. Geld is misschien niet de beste manier om kennis en inzicht op te doen, maar als het over die weg loopt, waarom niet? Het aangename valt dan samen met het nuttige.

Hoe was uw beursjaar?

HUYBRECHTS: Je moet weten dat ik een voorzichtige belegger ben en dat ik maar twee of drie verrichtingen per maand doe. Ik heb het er slechter afgebracht dan de Bel20, de graadmeter van de Brusselse beurs met de twintig voornaamste aandelen, die vorig jaar 25 procent is gestegen. Ik heb nogal wat obligaties en investeerde ook in Aziatische holdings en landbouwbedrijven. Daarmee heb ik niet veel verdiend. Maar ach, ik gun alle beleggers die 25 procent winst hebben behaald dat van harte, dit jaar is het misschien mijn beurt.

U bent gekant tegen een vermogensbelasting?

HUYBRECHTS: Een vermogensbelasting is een vorm van onteigening. En vooral de middenklasse zal er het slachtoffer van worden, want de rijken die men dan steeds als voorbeeld geeft, vinden wel uitwegen. Wel denkbaar is een belasting op de winsten die je haalt uit vermogens en die bestaat al met de roerende voorheffing. Die vind ik ook best verdedigbaar. Toch heb ik de indruk dat men in ons land verder wil gaan.

Hoezo?

HUYBRECHTS: Bij de Nationale Bank wordt nu het Centraal Aanspreekpunt (CAP) opgezet, een databank waarover de media nauwelijks hebben bericht. In 2011 verscheen in een wet dat het CAP alle rekeningen en contracten die bij de banken bestaan, zou centraliseren. Vorig jaar heeft minister van Financiën Koen Geens daar dan echt werk van gemaakt en op 1 mei wordt het operationeel. Vanaf dat ogenblik zijn alle bankrekeningen, kredietcontracten, contracten voor vermogensbeheer en beleggingsadvies bekend en gecentraliseerd bij de Nationale Bank. De toegang is nog beperkt, het mag alleen gebruikt worden om fraude makkelijker op te sporen. Daar kun je natuurlijk niets tegen hebben, maar ik zie in het CAP de voorbode van een vermogenskadaster. En staatssecretaris John Crombez schreef onlangs een boekje waarin hij de volgende stap al aankondigde: we gaan naar Nederlands voorbeeld een heffing krijgen op een fictief rendement van je gedeclareerde vermogen. Je beschikt bijvoorbeeld over 250.000 euro, de fiscus gaat ervan uit dat je daarop drie procent verdient en daarop ga je dan in het voorbeeld van Crombez 25 procent belastingen betalen. Ik verwacht een substantiële stijging van de belastingen op roerende en onroerende inkomsten.

Onze overheid is natuurlijk op zoek naar veel geld.

HUYBRECHTS: Als je ziet waar we allemaal voor staan: het overheidstekort van 2,7 procent wegwerken, we moeten nog geld vinden om de beloofde loonlastenverlaging te financieren, we willen de openbare schuld van 100 naar 60 procent van het bruto nationaal product brengen. Al eens over nagedacht wat dat allemaal betekent? In een omgeving van beperkte groei! En dan nog de kosten van de vergrijzing van de bevolking opvangen. Dat alles wordt verschrikkelijk moeilijk. Dat wordt dan ook de grootste uitdaging: hoe vrijwaren we zo veel mogelijk van onze welvaartsstaat? Maar daar hoor je de partijen niet over in de aanloop naar de verkiezingen, ze doen of er niets aan de hand is. Sommige verkiezingsprogramma’s die 3 tot 5 miljard aan belastingvermindering beloven zijn daarom ook infantiel. Je doet toch niet van dat soort beloften als je voor zulke uitdagingen staat? Zo’n beloftecultuur geeft vandaag geen pas.

Wat moeten de politici dan wel zeggen?

HUYBRECHTS: We moeten afstappen van een samenleving die rust op een resultaatsverbintenis en overstappen naar een inspanningsverbintenis. De politici moeten eerlijk zijn en zeggen: er is voor vele dingen die je verwacht en graag zou hebben absoluut geen geld. Meer nog, we zullen sommige beloften die we in het verleden hebben gemaakt niet kunnen nakomen. Er is u bijvoorbeeld een pensioen beloofd en dat gebeurde met de beste bedoelingen, maar het zal moeilijk worden om die belofte te houden. We gaan ons best doen, maar verwacht niet dat we het alleen kunnen. Iedereen zal moeten helpen. Iedereen gaat, volgens zijn mogelijkheden, een grotere inspanning moeten leveren. Tegenover rechten zullen maatschappelijke plichten staan. Een klein voorbeeldje. Ik was onlangs in Charleroi. Daar heerst 30 procent werkloosheid, maar de straten zijn er smerig en er is veel zwerfvuil. Ik gun de werklozen daar hun inkomen, maar kunnen ze echt niet iets terugdoen? Iedereen die een inspanning kan leveren, zal dat moeten doen. En dan kunnen we goed blijven zorgen voor de jongeren, ouderen en zwakkeren in de samenleving.

Geen leuke boodschap?

HUYBRECHTS: Je moet er wel wat moed voor hebben om die boodschap te brengen, maar mensen zijn ook niet stom. De massa voelt goed aan dat het moeilijker wordt. En als de politiek dan van alles belooft, maar daarna het tegenovergestelde moet doen, is dat toch niet goed voor onze democratie? Zo ga je toch niet om met de mensen? Als het over een bedrijf zou gaan in plaats van over de NV België, zou je bij al die mooie verkiezingsbeloftes spreken van fraude en misleiding.

DOOR EWALD PIRONET EN MICHEL VANDERSMISSEN, FOTO’S TOM VERBRUGGEN

‘Ik heb te doen met veel Arco-coöperanten, die vaak misleid zijn. ik vergeet sommige gezichten van hen nooit toen bleek dat ze al hun spaargeld waren kwijtgespeeld.’

‘Om echt te ontsnappen aan de verarming, is risico nemen onvermijdelijk geworden.’