FRANS VERLEYEN
HET KOST WAT GEDULD, maar er begint zich rond SP-voorzitter Louis Tobback toch een soort diskussie te vormen. Een echt debat is het nog niet, veeleer een in voorzichtige opmerkingen geformuleerde onrust, een zoeken naar aanwijzingen. Wat wil die man nu eigenlijk met al zijn macht, waar staat zijn socialisme voor, welke richting gaat de Belgische politiek uit, waarom loopt hij zo hoog op met koalitieleider Dehaene in wie hij tot ontsteltenis van de CVP-jongeren eigenlijk een gewone SP’er beweert te zien ? Zelf schijnt hij al die vragenstellerij rond zijn persoon en opvattingen niet onaangenaam te vinden. Hij houdt er een nieuw, pas ingeoefend soort glimlach aan over waarin men zowel de mandarijn als het mysterie kan herkennen.
Met de konkrete politieke toestand heeft het gedrum rond Tobback weinig te maken. Het roomsrode kabinet opereert in volstrekte radiostilte. De regering heeft geen flauw benul van een manier om het rekord-aantal werklozen aan een baan te helpen. Op de monotone berichtenstroom over faillissementen, sluitingen en afdankingen reageert ze zelfs niet meer. Ook het parlement toont weinig belangstelling voor wat er op het sociale terrein aan de hand is. Andere grote projekten staan evenmin op de agenda. Of het moest de Europese Muntunie en de Maastricht-norm zijn, een doel waar de SP-voorzitter volledig achterstaat. Zijn Duitse partijgenoot Rudolph Scharping gelooft er niet meer zo sterk in, en dat kost hem straks een bolwassing vanwege zijn Vlaamse kollega.
Diens socialisme heet nu naar eigen zeggen te bestaan “uit een paar refleksen” (De Standaard) “die te maken hebben met de idealen van de Franse revolutie” en met “een vorm van Nein Sagen, dus het afwijzen van een bepaalde samenleving. ” Dat hij een slechts op macht beluste paternalist zonder utopisch ideaal genoemd wordt, laat hem koud. In de samenleving welke ? wil hij het plichtsgevoel herstellen, het roken van joints “met de dikke stok” verbieden en steuntrekkers die niet solliciteren schrappen. Met dat gedachtengoed kan hij voor eeuwig bij zijn CVP-partner terecht, maar toch blijft hij zich naarstig “links” noemen en een aanhanger van de marxistische analyse die helaas noodgedwongen “met de markt moet leven. “
Het wordt dus een terugkeer naar het socialisme van Achille Van Acker en diens Nederlandse tijdgenoot Willem Drees aan wie systematisch een geur van “spruitjeslucht” werd toegeschreven. Beide staatsmannen stonden aan de wieg van de bureaukratische verzorgingsstaat, de “gewatteerde diktatuur” die de gelijkgeschakelde “nette armoe” van zijn inwoners in goede banen diende te leiden. Henk Hofland vergeleek hun levenswerk met “het goede huwelijk”, in afkorting g.h. genoemd, waarin tot braafheid gedresseerde mensen vaak wegkwijnen zonder dat ooit te durven bekennen.
Om het in die verstikkende sfeer vol te houden, is wat hypokrisie nodig, het zonder morren aanvaarden van kontrole en van richtlijnen die de ingebouwde boodschap bevatten dat ze van een moreel superieure waarheid uitgaan : de solidariteit. Aan dat “stille kontrakt” wordt dan de hand gehouden door toedoen van de sociale en fiskale politie met haar duizenden wetten en wetjes die geen onverwachte of bizarre daden toelaten. Omdat vrijwel niemand het hele juridische kader kent op grond waarvan hij bestuurd en belast wordt, heeft de overheid de status van een macht op grond van een geheim. Tenminste zolang het parlement koest kan worden gehouden dankzij het vigerende partijensysteem waarin eigenzinnigaards onmiddellijk in hun loopbaan en vooruitzichten kunnen worden getroffen.
Om het individu echter niet tot rebellie te drijven (het doodslaan van die andere vervelende automobilist), tot plotseling ontploffende emoties gericht tegen de minzaam-dagelijkse stroomlijning, zijn veel propaganda en volkskultuur nodig. Géén luide house-party’s of sky-diving, want die zijn libertair, maar bij voorbeeld ordelijke sportwedstrijden en koncerten vol Vivaldi. En er moeten daar niet teveel vreemdelingen rondhangen, want in wezen vormen die een bedreiging voor de monogamie van het heilzame, sociaal-demokratische g.h. dat kontinuïteit nodig heeft en niet te veel bokkesprongen zoals homohuwelijken of cannabisgebruik kan verdragen.
Tegen het “asgrauwe heden” in de plaats van het wenkend perspektief dat de op sociale zekerheid gebouwde Belgische heilsstaat ooit beloofde, is geen legaal verzet mogelijk. Juist daarom bloeit de illegaliteit zo fel in het verkeersgedrag, de zwartwerkerij, het zogezegd apart wonen van koppels met een dubbele uitkering, het verbruik van verboden genotsmiddelen, de belastingaangifte, het rare dienstbetoon en noem maar op. Op wat minder belangrijke uitzonderingen na, bestrijden zowel de kristelijke als de socialistische demokratie al dat “individualisme” met dezelfde argumenten uit dezelfde moralistische doos. Misschien ligt uitgerekend daar een van de best zichtbare breuklijnen in ons politiek bestel : die met de liberalen.
Het lijdt geen twijfel dat SP-voorzitter Tobback met zijn back to basics-boodschap overschakelt naar een traditioneel socialisme, beducht voor afwijkingen op het g.h.-model. Dat viel al enige jaren te vermoeden, maar is nu zekerheid aan het worden. De officiële partijlijn onderscheidt zich niet langer van het gewone komformisme in verband met migranten, Vlaamse identiteit, drugs, spijbelen, lawaaihinder, afgetopte pensioenen, hoge snelheidstreinen, Europa, vrij onderwijs, door de staat gesubsidieerde godsdiensten, monarchie, harde frank, exportbevordering, loonmatiging, ordehandhaving en plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen ofte petits boulots.
ER IS EEN FEITELIJKE VERSMELTING BEZIG van Tobbacks gedachtengoed en taktiek met de wereld van Jean-Luc Dehaene. Daarom schieten beide heren zo goed met elkaar op en kunnen ze elkaars boekjes moeiteloos ten doop houden of aanprijzen. Dat gebeurt bij voorkeur op avonden waarin de gewone man, naar het voorbeeld van zijn leiders, graag een leuke voetbalwedstrijd mag bijwonen. Een feest.
