Worden journalisten gecensureerd? De vraag is of het wel nodig is.

Het was een haast proustiaanse ervaring: de muffe geur van een klaslokaal die me tegemoet walmde. De walgelijke combinatie van belegen zweet, krijtstof en verschraalde koffie deed me even terugdeinzen. Samen met Hans Cottyn van De Standaard der Letteren en Matthijs De Ridder, die de Reaktor oprichtte, een onlineplatform voor literaire kritiek, mocht ik aan de UGent uitleg geven over het literaire veld in Vlaanderen. De studenten hadden de les goed voorbereid en de discussie was, zoals het heren betaamt, gemoedelijk. Maar één vraag bleef me achtervolgen: of we ooit gecensureerd werden? Het zegt veel over de vrijheid van onze media dat we alle drie konden ontkennen. In de verste verte niet. Nu staan er in de niche van het boekenvak zelden wereldbelangen op het spel, en we bevinden ons ook in het meest vrije deel van de wereld, maar dat is niet overal vanzelfsprekend. In Saudi-Arabië werd de Palestijnse dichter Ashraf Fayadh ter dood veroordeeld omdat hij aan de islam had verzaakt, en in Turkije werd hoofdredacteur Can Dündar aangeklaagd wegens hoogverraad omdat hij onthulde dat Turkije logistieke steun bood aan de IS. De klacht werd ingediend door president Recep Tayyip Erdogan zelf. Twee keer levenslang leek hem een gepaste straf voor het ontbloten van staatsgeheimen.

In België kennen we zulke praktijken gelukkig niet. Censuur is ook niet echt nodig. Zelfs al neem je de officiële persberichten klakkeloos over, dan nog komen de machthebbers er bekaaid af. Onvermogen om een klimaatakkoord te sluiten, de schandelijke knieval voor Electrabel en Uplace, het opvrijen van oliestaten: je hoeft als journalist nauwelijks je verontwaardiging uit te schreeuwen, het cynisme en het gekleuter spreken voor zich.

Toch wekken de media vaak paranoia op: een bolwerk van linkse of rechtse activisten, een clubje dat de elite naar de mond praat, dat het publiek een rad voor de ogen draait, en dat rondhangt in loges en sektes. Zo ging een filmpje over journalist Udo Ulfkotte viraal. Daarin beschuldigt hij zichzelf en zijn ex-collega’s bij de Frankfurter Allgemeine Zeitung van verregaande massamanipulatie. Dankzij steekpenningen van de CIA zouden journalisten pro-Amerikaanse stukken schrijven. Sociale media smullen van dergelijke onzin: zie je wel, we worden belazerd. Wie Ulfkotte een beetje onderzoekt – ooit bekeerd tot de islam, nu Pediga-aanhanger – zal inzien dat de man het noorden kwijt is, en met zijn gebazel een gewillig publiek naar de mond praat.

Nee, vooralsnog worden onze bankrekeningen niet gespekt door geheime diensten. Geen hoogpolige tapijten en chesterfields, maar de muffe geur van journalistenzweet en verschraalde koffie. En zo hoort het.

Roderik Six

Zelfs als je de officiële persberichten klakkeloos overneemt, komen onze machthebbers er bekaaid af.