Het initiatief van binnenlandminister Johan Vande Lanotte om bij geldvervoer de rijkswacht in te schakelen, verhardde de standpunten van de stakende geldtransporteurs.

HET ISNIET de eerste keer dat de geldtransporteurs protesteren tegen de manier waarop ze moeten werken. Maar nog nooit haalden hun acties de media zoals nu. De impact van hun nationale staking valt dan ook niet te onderschatten.

De bewakingsbedrijven stellen zo’n 9.000 mensen te werk van wie er 1.200 verantwoordelijk zijn voor geld- en waardentransporten. De meesten zijn aangesloten bij een vakbond, daarom is de staking ook zo algemeen. Geen enkele auto rijdt uit, er wordt geen cent vervoerd. ?Natuurlijk zijn we bang voor een overval,” bekent Marcel Fierens, secretaris voor Brussel van de betrokken ACV-Centrale voor Voeding en Diensten (CCVD) en de hardste stakingsleider. ?Er circuleren niet zoveel mensen in deze sector, iedereen kent de slachtoffers. Maar de mensen zijn het ook gewoon beu. Sinds de wet- Tobback van 1990 staan we te roepen dat de geld- en waardentransporten té veel risico’s inhouden. Risico’s die kunnen vermeden worden door een aantal maatregelen die zelfs geen nieuw Koninklijk Besluit vereisen. Waarom luistert niemand naar ons ? Waarom aarzelt iedereen om maatregelen te nemen ? Moeten er misschien nog meer slachtoffers vallen ?”

De staking begon op 8 maart na de aanslag op een geldtransport in Charleroi. Een van de begeleiders werd daarbij omgebracht. De was de eerste dode dit jaar, maar zo volstond het wel. De zaak ging plat, na vijf dagen staking werd een eerste akkoord gesloten, maar dat werd door de ?basis” verworpen.

Het valt op dat vooral GMIC-transporten overvallen worden. GMIC vertegenwoordigt de op één na grootste veiligheidsgroep, na Group 4-Securitas, maar vòòr Baron Security en Brink’s Ziegler. De transporteurs zelf verwonderen er zich niet over dat GMIC het uitgelezen mikpunt vormt. Het is, volgens hen, algemeen bekend dat die firma eigenlijk rondtoert in ?sardineblikken.” Een publiek geheim, het werd zelfs zwart op wit afgedrukt in een aantal kranten. Toch blijft de deur open voor een andere verklaring voor de terreur tegen GMIC. Eind vorig jaar werd een werknemer van dat bedrijf gearresteerd, hij werd verdacht van het geven van tips aan de gangsters. De ordediensten zien veeleer daarin de aanleiding voor de overvallen op GMIC-transporten.

?Tipgevers ? Bij ons ? Wie dat beweert, geeft toe dat hij het werk niet kent,” roepen de transporteurs unisono uit. ?Wie tipgevers zoekt, gaat beter zijn licht opsteken bij de banken. Of bij de gasten die niet meerijden. Wij weten wel beter. Behalve degenen die in de wagen zitten, zijn er een heleboel stand-by. Met wat pech zit je in een auto die overvallen wordt.”

De 1.200 transporteurs verdienen weinig : 37 uur per week tegen een uurloon van net geen 378 frank bruto. Dat levert netto een maandloon op van een dikke dertigduizend frank. Tenzij er ook op zon- en feestdagen of ’s nachts wordt gereden, dan komt er een premie bovenop. Fierens : ?Voor die premie hebben we een historische strijd moeten voeren. Pas vier jaar geleden gingen de werkgevers in de bewakingssector door de knieën. Zij stelden zich namelijk eerst geruime tijd op het standpunt dat nachtwerk en werk op feestdagen gewoon deel uitmaakten van de job, en dat daarvoor dus niet extra betaald moest worden. Pas na harde acties kwam er voor nacht- en weekendwerk 34 frank per uur bij, een premie berekend op de laagste looncategorie. Dat typeert de werkgeversmentaliteit : het mag vooral niets kosten.”

Er staan dus geen vetpotten te wachten, terwijl de transporteurs toch een risicoberoep uitoefenen dat zelfs onafgezien van de kans op overvallen, bijzonder stresseert. Want de werkdruk ligt hoog, geeft Fierens aan : ?Wij weten dat sommige wagens veertig à vijftig klanten per tournee afwerken, in het drukke verkeer van tegenwoordig én in de kortst mogelijke tijd. Daar komt veel stress bij kijken, vandaar dat we aandringen om het aantal overuren af te bouwen. We willen niet dat onze mensen een gevaar vertegenwoordigen in het drukke stadsverkeer.”

NACHTTRANSPORT.

Daar hebben de banken dus wel een punt. Zij stellen : vervoer dat geld ’s nachts, dan is er veel minder verkeer. Fierens : ?Op zich is dat juist, maar de nacht biedt ook veel voordelen voor de overvallers. Hoe minder verkeer, hoe vlugger ze kunnen vluchten. ’s Nachts is er ook minder politie en rijkswacht aan het werk. Dus groeit bij de transporteurs de jongste maanden de angst voor nachtwerk en de gevaren die daaraan verbonden zijn. De overvallen nemen niet alleen in aantal toe, ze worden ook almaar gewelddadiger. Daarom eisen we de afschaffing van alle nachttransport. Onze mensen zijn belangrijker dan geld. Dat laten ze ook zien : voor meer veiligheid leveren ze een stevige hap loon in.”

De stakingen van de transporteurs laten zich gevoelen. Na negen dagen staking is één op twee bankautomaten leeggelopen en protesteren de kleinere middenstanders omdat zij opdraaien voor de kosten van elektronisch betalen. De warenhuizen kregen het wel voor elkaar dat hun uitpuilende safes werden gelicht. Postauto’s brachten al die poen onder de escorte van een imposante rijkswacht- en politiemacht naar de kluizen van de Nationale Bank.

De actie zette kwaad bloed bij de transporteurs. Zoveel faciliteiten kregen zij namelijk niet, toch niet op kosten van de belastingbetalers. Het ACV deed het initiatief kort en goed af als een ?stakingsbreking”, waarbij de ?rat” niet de postman is die het geld vervoerde, maar wel minister van Binnenlandse Zaken Johan Vande Lanotte (SP). Een houding die de socialistische vakbondstop niet overnam. Die stelde zich van bij het begin wel heel behoedzaam op ten aanzien van partijgenoot Vande Lanotte.

Toch is het vakbondsfront niet gebroken. Integendeel zelfs. Dat de binnenlandminister van dezelfde politieke kant is als de meerderheid van de gesyndiceerden, wakkert de woede van de ?basis” juist nog aan. De paar toegevingen waartoe vakbonden en werkgevers zich tijdens het weekend verbonden, werden onmiddellijk teruggeschroefd toen bekend raakte dat de minister zelf de opdracht gaf om het geld bij de winkelketens weg te halen. De sociale bemiddelaars aangesteld door minister van Tewerkstelling en Arbeid Miet Smet (CVP) gaven toe dat de actie het onderhandelingsklimaat niet bepaalde verbeterde. Zolang niet aan de belangrijkste eisen (geen nachttransporten en een derde man) tegemoet gekomen wordt, gaan de stakingen en betogingen door, zwoeren de transporteurs maandag nog. Ze willen eindelijk veiligheidsmaatregelen die iets uithalen.

Maar is het wel mogelijk om een optimale veiligheid te garanderen ? ?Natuurlijk”, verzekeren mensen die het kunnen weten. ?Kijk maar naar de transporten van het geld van de Nationale Bank. Die gebeuren met serieuze auto’s ; zware kisten die bestand zijn tegen bommen en bazooka’s. Als morgen elke transportfirma dat soort auto’s inzet, verkeren de transporteurs niet meer in gevaar. Maar de werkgevers willen geen geld investeren in veiligheid.”

De werkgevers van de geldtransporten houden vol dat ze wel geld pompen in veiligheid, training en vorming. Maar ze moeten werken met krappe winstmarges, heel veel geld kan er niet van af. ?Onzin,” noemt Fierens dat. ?Veel firma’s zijn gewoon niet in orde met de voorschriften van de wet-Tobback, die training en permanente vorming verplicht maakt. En aan geld ontbreekt het hen niet. Wij zijn begonnen aan een financiële doorlichting van de bedrijven in de sector. Dat duurt nog wel even, maar we willen gewoon weten hoeveel de banken en de grote ketens betalen aan de werkgevers en wat er met dat geld gebeurt. Als wij in de kranten de winstcijfers van de banken zien, weten we dat er wel degelijk geld beschikbaar is. De banken hebben er toch ook alle belang bij dat de centen veilig én tijdig worden getransporteerd.”

DRIEHOEK.

Maar de banken voelen zich in deze materie hoegenaamd niet aangesproken. Zij betalen de werkgevers en poneren bijgevolg volkomen terecht, overigens dat dit conflict eigenlijk niets met hen te maken heeft. De vakbonden moeten dit uitvechten met de werkgevers, niet met de klanten. Fierens : ?Akkoord, de banken zijn geen werkgevers, maar ze zijn wel betrokken partij. Zij leggen mee de voorwaarden op waaronder het geldtransport geschiedt. Zij kunnen ook bijdragen tot meer veiligheid. Daarom vragen wij dat er eindelijk een rondetafelgesprek komt tussen vakbonden, banken, grote winkelketens en werkgevers. Dat werd ons al beloofd in januari, maar er kwam nog niets van in huis. We hopen nu dat de minister van Arbeid Miet Smet en haar collega van Economische Zaken Elio Di Rupo (PS) echt aandringen bij Vande Lanotte om dat rondetafelgesprek te organiseren.”

Tijdens zo’n onderhandelingen kan er vlug beslist worden over maatregelen om de veiligheid te verhogen, menen de vakbonden. Fierens : ?We weten goed waar de zwakke punten zitten. In januari vroegen we de minister om met een aantal dingen rekening te houden. Waarom kunnen onze auto’s niet parkeren vlak bij de gebouwen waar we het geld moeten ophalen ? Soms moeten onze mensen tientallen meters te voet afleggen, beladen met geld. Dat is toch om moeilijkheden smeken. Het is perfect mogelijk dat de transportwagen tot vlak bij het gebouw rijdt, waarna het geld door een sas in de wagen wordt geschoven. Dat schakelt het stoeprisico uit. Maar daarover wordt niet gepraat. Wél over die zogenaamde intelligente box die het geld zou vernietigen. Alleen bestaat die box niet, en zal hij nog vier à vijf jaar op zich laten wachten. Moeten we ondertussen maar accepteren dat we overvallen worden ? Trouwens, die box zal alleen gangsters afschrikken als ze minstens negentig procent van de waarden vernietigt. Anders blijft de buit aantrekkelijk genoeg voor ze.”

De eerste overval op een postwagen sinds jaren bewees dit. De geldkoffers, die in de postwagens werden ingebouwd, zijn elektronisch beveiligd. Als onbevoegden ze open maken, dan worden de biljetten vol inkt gespoten en worden ze volstrekt onbruikbaar. Vandaar dat postwagens nog amper de belangstelling van overvallers genoten. Toen dat op 12 maart midden in de staking toch nog eens gebeurde, bleef het geld onaangeroerd en de transporteurs ongedeerd.

SCHIETSCHIJVEN.

En dan is er de bewapening van de bewakers. ?Natuurlijk helpt dat niets bij de confrontatie met gangsters die in het bezit zijn van heuse oorlogswapens,” zegt Fierens. ?Maar er speelt toch een zeker psychologisch effect en die wapenvergunning geeft ook een extra veiligheid omdat ze een extreem strenge selectie verplicht maakt. Iemand met een crimineel verleden komt niet bij geldtransporten. Terecht, onze mensen dragen een zeer grote verantwoordelijkheid : ze vervoeren enorme sommen geld.”

Maar herscheppen ze zich niet in levende schietschijven, precies door hun opvallende auto’s en hun uniformen ? Fierens : ?Sinds de wet-Tobback moet alle vervoer met gepantserde auto’s gebeuren. Het zou wel goed zijn dat er normen komen voor gepantserde auto’s. Daar hangt natuurlijk een prijskaartje aan vast, daarom gebeurt het niet.”

De transporteurs nemen het niet dat ze nog de baan opgestuurd worden met onveilige auto’s. Na de staking zullen ze weigeren nog te rijden met auto’s die niet in orde zijn. Zo willen ze de bazen dwingen om toch iets te doen. Al springen goed gepantserde auto’s uiteraard zeer in het oog. Zou het niet tot aanbeveling strekken om discrete koeriers in kleine auto’s uit te zenden ? ?Gewone koeriers zijn er altijd geweest en zullen er altijd blijven,” verklaart Fierens. ?Sommige mensen uit de praktijk zeggen ons dat alle transport beter zo zou gebeuren. Ik geloof dat niet. Ik denk dat zoiets het banditisme zou verschuiven. Kleine straatcriminelen zouden weer opkomen. Nu zitten we met professioneel georganiseerde bandieten die over de knowhow beschikken om onze auto’s te overvallen. Zo’n benden zijn veel beter te bestrijden dan kleine criminelen. Het volstaat een reeks maatregelen tegelijk te willen nemen.”

Fierens somt op. Betere auto’s die eenvormig gepantserd zijn. De afschaffing van het nachttransport omdat die de agressiefste overvallers aantrekken die de meeste slachtoffers maken. Drie man per auto om de hele straat in het oog te kunnen houden. ?Het zou zelfs beter zijn mochten er voor de risicotransporten en wij kennen de zwarte plekken nog meer mensen per transport ingezet worden.”

Drie man per auto, dat staat gelijk met een paar honderd man meer in dienst. Voor de vakbonden, die bewezen dat ze een vitale sector snel kunnen lamleggen, is dat mooi meegenomen. De werkgevers verwerpen de idee, gewoon omdat die mensen er niet zijn. Fierens : ?Elke firma ontslaat mensen als ze wat klanten verliest. Er bevindt zich in de kringen van werklozen een reserve van opgeleide mensen, die we zo kunnen rekruteren. We kunnen die op één dag terughalen, wij hebben de adressen. Bovendien kan je makkelijk mensen aantrekken als het loon maar een beetje verbetert. Daar zullen we voor vechten, één keer we de winstcijfers van de geldtransportfirma’s in handen hebben. Als de transporteurs wat meer verdienen, behoeven ze al die overuren niet en biedt die herverdeling op haar beurt mogelijkheden om nieuwe mensen in dienst te nemen.”

Ook pleiten de vakbonden ervoor om de echt waardevolle konvooien te voorzien van een begeleiding door politie en rijkswacht. Minister Vande Lanotte zei dat de rijkswacht zich daartoe al bereid verklaarde, maar geen vragen krijgt van de werkgevers. Fierens gelooft dat het om een technisch probleem handelt. ?De werkgevers zeggen dat ze tachtig procent van de transporten wél doorseinen. Zijn rijkswacht en politie wel voldoende uitgerust om die transporten elektronisch te volgen ? Ik denk het niet. Anderzijds werd vorig weekend wel bewezen hoeveel er kan, als de minister maar een bevel geeft.”

Maar een dergelijke machtsontplooiing bij élk transport, daar is vanzelfsprekend geen denken aan. Zeker als de koeriers alleen overdag willen rijden. Fierens besluit : ?We zouden in de eerste plaats dat banditisme moeten ontmoedigen. Dat kàn door het geldbedrag per auto te beperken, zodat de buit minder verlokkelijk wordt. Dat zou leiden tot meer ritten, akkoord. Maar dat wil zeggen dat meer mensen aan het werk gaan. Goed voor de werkgelegenheid, goed voor de veiligheid.”

Misjoe Verleyen

De transporteurs zijn bang, maar ze zijn het ook gewoon beu.

Een doodvermoeide Marcel Fierens : Waarom luistert niemand ?