Er groeit een algemeen geloof dat de Britse socialisten opstomen naar de macht. Een gesprek met Tony Blair, die Labour een nieuw gezicht gaf en straks wellicht premier wordt.

DE BRITSE LABOUR-PARTIJ stelt het goed. Voorzitter Tony Blair (42) modernizeerde de socialistische formatie met ijzeren hand en maakte haar aantrekkelijk voor de middenklasse. De jurist uit gegoede Schotse familie haalde het overwicht van de vakbonden weg en liet zijn kongres clause 4 wegstemmen, waarmee zijn partij niet meer staat voor klassenstrijd. Daarmee schoof Labour naar rechts en belandde het in het politieke centrum. De beloning wenkt duidelijk. Na zestien jaar oppositie is de kans reëel dat de “New Labour Party” bij de volgende verkiezingen die ten laatste in april 1997 moeten plaatsvinden de door schandalen geplaagde regering van John Major aflost. Opiniepeilingen wijzen uit dat maar twintig procent Britten Major opnieuw als premier willen, terwijl zestig procent voor Tony Blair kiezen. Paddy Ashdown, de leider van de (centrum-linkse) Liberaal-Demokraten, heeft al verklaard dat een Labour-regering op de steun van zijn partij kan rekenen. En zelfs ex-premier Margaret lady Thatcher, die haar aanvallen op partijgenoot John Major hervatte, zegt dat ze Blair bewondert. Een gesprek over de veranderingen binnen Labour met de man in the picture.

– De Konservatieve Partij en haar premier zijn zwak en onpopulair. Straks hebben ze geen meerderheid meer en behaalt de sociaal-demokratische oppositie een overweldigende overwinning. Wat vindt u van dat scenario ?

– TONY BLAIR : Biezonder opwindend. Maar in de politiek is het gevaarlijk iets als vaststaand aan te nemen. We moeten voorzichtig te werk gaan. Met opiniepeilingen win je geen verkiezingen. Een half jaar geleden was iedereen er zeker van dat Edouard Balladur president van Frankrijk zou worden. Ik verzet me dan ook met alle kracht tegen elk gevoel van “we zijn er”.

– De Duitse sociaal-demokraten hebben dezelfde evolutie meegemaakt als Labour. Opschuiven naar rechts om de centrum-kiezer te lokken. Maar bij de jongste parlementsverkiezingen bracht ze dat geen overwinning.

– BLAIR : Ik wil mijn partij niet per se naar rechts doen opschuiven. We moeten alleen definiëren wat een radikale politiek vandaag betekent. Ik ben radikaal. Ik wil verandering. Maar de tema’s die de linkerzijde nu bezig houden, verschillen grondig van die van veertig of vijftig jaar geleden.

We moeten de welvaartstaat hervormen. In ons land zijn te veel mensen uitgesloten van de maatschappelijke ontwikkeling, ze hebben geen kansen en zijn afhankelijk van staatssubsidies. We moeten ons ook bezig houden met nieuwe problemen als de groeiende kriminaliteit, met milieu en de kwaliteit van het leven. We moeten een politiek uitwerken die uitloopt op efficiënte, moderne opleiding en industrie.

– Dat kan in een konservatief programma staan. Uw “Strijd tegen de misdaad” en uw “Oorlog tegen de inflatie” zijn tema’s van uw politieke tegenstanders. Tony Blair “walks like a Tory, talks like a Tory”, fluisteren sommige Labour-leden ? Zit u in de verkeerde partij ?

– BLAIR : Dat denk ik niet. Eén reden waarom Labour zo lang in de oppositie zat, was toch dat we het aan de konservatieven overlieten om te bepalen wat rechts was en wat links. Ik krijg het verwijt dat ik een Tory ben omdat ik een tema als kriminaliteit gebruik. Maar ga eens naar een Britse arbeiderswijk waar de mensen voor Labour stemmen ! Hun grootste zorgen zijn misdaad, law and order. Daarom is onze verkiezingsslogan “Hard tegen de misdaad. Maar ook hard tegen de oorzaken van de misdaad. “

– Een slogan. Niemand weet of het ooit meer dan dat wordt.

– BLAIR : Het is veel meer. Wij willen rechters die misdaden bestraffen. Maar we willen ook de strijd aangaan tegen de oorzaken van de misdaad : hoge jeugdwerkloosheid, slechte behuizing, armoede, gebrek aan opleidingskansen, drugs. Dat is zinvolle politiek links van het centrum. Die soort tema’s moeten we weer voor ons opeisen.

– Wat kan u nog afhouden van een overwinning ?

– BLAIR : Bij de volgende verkiezingen zullen de konservatieven bijna 18 jaar aan de macht zijn. Mijn partij daarentegen heeft een zeer zware tijd achter de rug, waarvan ze zich moeizaam en traag herstelde.

– U was 26 toen Labour in de regering zat.

– BLAIR : Zo lang is dat geleden. De volgende verkiezingen zullen een veldslag worden tussen angst en hoop. Het is duidelijk dat de Konservatieve Partij zal proberen de kiezers bang te maken voor een Labour-regering. Mijn partij moet bewijzen dat we het waard zijn om het land te regeren. Wat er dan nog mis kan gaan ? Alleen dat we zouden ophouden met onze hervormingen.

– U lijkt uw partij met ijzeren hand te besturen. Geen Labour-leider wijzigde deze eeuw in zo korte tijd en zo radikaal het imago, het uiterlijk en de interne strukturen van de partij als u.

– BLAIR : We hebben een stormachtige verandering doorgevoerd en ons partijstatuut gewijzigd. Zo hebben we een duidelijk koncept voor een hedendaagse sociaal-demokratische ekonomie ontworpen. Ons ledental is bliksemsnel gestegen : vorig jaar kregen we er bijna 100.000 bij. Omdat we ons bijstelden.

– Wat heeft uw partij nog met socialisme te maken ? Wat is er overgebleven van de traditionele Labour-waarden ?

– BLAIR : Alle traditionele waarden en doelstellingen die de stichters van Labour bezielden. Solidariteit, sociale rechtvaardigheid, het geloof in een sterke samenleving waarin het sociale bindweefsel de enkeling versterkt. Volledige tewerkstelling.

– Linksen binnen het Labour-kamp Tony Benn bijvoorbeeld beweren dat u met uw kompromisloze hervormingen “het hart uit de borst van de partij rukte. “

– BLAIR : Wie beslissingen neemt, zal altijd op verzet stuiten. Maar we zijn helemaal niet bezig om de ziel van de sociaal-demokraten of van de demokratische socialisten te beschadigen.

Integendeel zelfs : we zijn ze aan het heroveren. Waarom winnen we zoveel nieuwe leden ? Omdat zoveel mensen al lang op zoek waren naar een partij links van het politieke centrum. Een partij die achter haar eigen principes staat, maar die principes in het licht van de tijd hertaalt, aan de noden van vandaag aanpast.

– Onlangs schokte u militanten met de bekentenis dat u respekt en bewondering voelt voor Margaret Thatcher. Vreemd dat een Labour-leider uitgerekend de bekendste socialistenvreetster prijst.

– BLAIR : Dat wil zeker niet zeggen dat ik de politiek van Margaret Thatcher verdedig. Ik bewonder wel de vastberadenheid van mevrouw Thatcher. Ze is sterk, heeft een zeer krachtige wil. Mijn kritiek op de huidige regering is ook dat die helemaal geen vastberadenheid vertoont. De regering laat zich gewoon met de gebeurtenissen drijven.

– Thatcher geeft openlijk kritiek op haar partijgenoot en opvolger John Major. Ze is veel harder voor Major dan u. In veel gevallen lijkt het wel of Thatcher stemmen voor u ronselt.

– BLAIR : Wat heb ik daarmee te maken ? Als Thatcher of gelijk welke vooraanstaande konservatief de regering aanvalt, waarom zou uitgerekend ik dat proberen te verhinderen ?

– U bent Thatcher wat verschuldigd. Toen ze nog premier was, heeft ze de macht van de Britse vakbonden ingeperkt. Zonder die verzwakking van de bonden zou u er nooit in geslaagd zijn uw partij zo makkelijk te hervormen.

– BLAIR : Mijn partij had in de jaren zestig heel veel problemen.

– Toen almachtige vakbondsbazen naar eigen goeddunken massale stakingen uitriepen en het land lamlegden.

– BLAIR : Labour had problemen waarvoor het later een zeer hoge prijs moest betalen. Toen waren er inderdaad enkele vakbonden die een onredelijk grote invloed op de partij hadden. Voor de buitenwacht leek het echt of zij hier alles te zeggen hadden.

– Nu heeft u alles te zeggen. En de vakbonden moeten zich heel kalm houden om niet nog meer van hun invloed in te boeten.

– BLAIR : Ja. Maar ik geloof in een sterke vakbeweging als onderdeel van een sterke demokratie. Het is erg belangrijk dat de relatie tussen Labour en de vakbonden klaar en duidelijk gedefinieerd wordt. Wij zullen naar de vakbonden luisteren, zoals we ook naar de ekonomische en industriële partners zullen luisteren. De bonden moeten sociale partners zijn, maar ze moeten niet uitmaken wat de regering doet.

– Veel vakbondsmensen zien u als de doodgraver van de arbeidersbeweging. U heeft de bonden toch getemd om de konservatieve middenstand te plezieren ? Want die midddenklasse bepaalt de uitslag van de verkiezingen.

– BLAIR : De bonden moesten niet getemd worden, ze moesten gedemokratizeerd worden. Daar ging het om. Labour verdedigt meer dan alleen vakbondsbelangen. We moeten een partij voor alle burgers worden. Verder is het een myte dat alle vakbonden tegen mijn hervormingen gekant zijn. De meerderheid steunt me omdat het ook in hun belang is om een gezonde Labour-partij uit te bouwen.

– Als we over politiek praten, hebben we het vrijwel alleen nog over personen en belangenverdediging, we spreken nog amper over visies. Is leiderskwaliteit vandaag belangrijker dan ideologie ?

– BLAIR : De periode van de grote ideologieën, die de politiek van de twintigste eeuw zo nadrukkelijk beïnvloedden, is voorbij. Dat is trouwens niet zonder meer slecht. Maar het grote onderscheid tussen rechts en links blijft bestaan. Rechts steunt op een veel enger en zelfzuchtig individualisme. Wij zien de mens daarentegen als iemand die via samenwerking minstens zo veel bereikt als alleen.

– En wat wil dat zeggen voor Labour ? Hoe moet de partij zich definiëren, hoe kan ze zich onderscheiden van de tegenstanders ?

– BLAIR : Zelfs partijen met duidelijk verschillende visies kunnen elkaar op sommige punten vinden en overlappen. Maar meestal zijn de waarden en de doelstellingen zeer duidelijk tegengesteld. Ik ben er al lang van overtuigd dat de centrum-linkse partijen het politieke intiatief zullen heroveren. Alleen een linkse partij als Labour biedt een hedendaagse visie aan : de kans op maatschappelijke solidariteit, zoals ik dat noem. Die verwachting trekt de mensen aan.

– Er is eigenlijk geen breuk in uw carrière. Toen u nog in Oxford studeerde, stond uiterst-links binnen Labour u ook al tegen. Politiek bent u niet geëvolueerd.

– BLAIR : Nee, ik ben niet veranderd. Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat Labour moest gemodernizeerd worden. Die mening heeft me een tijdje uit het parlement gehouden. Maar de partij is in mijn richting geëvolueerd en dat is goed.

– Bent u schatplichtig aan een politieke filozoof ? Adam Smith, bijvoorbeeld, of Karl Marx.

– BLAIR : Tussen die twee is nog een hele groep te noemen. Ik wil toch de Brit Richard Henry Tawney vermelden, een socialistische denker uit het begin van deze eeuw. Maar een filozofische goeroe : nee, die heb ik niet.

– Het Britse volk en het parlement zijn erg verdeeld over de rol van Groot-Brittannië in Europa.

– BLAIR : Als een verenigd Europa wil zeggen dat we onze nationale soeverenititeit kwijtraken aan een bondsstaat Europa, dan doen we niet mee. Maar we willen wel meer samenwerking tussen Groot-Brittannië en de Europese partners. We geloven in de samenwerking tussen nationale staten. Voor mij is het duidelijk dat de toekomst van mijn land in het hart van Europa ligt.

– Vindt uw partij dat ook ?

– BLAIR : Ik heb hard gevochten om Labour van haar anti-Europese koers af te brengen. De meerderheid deelt nu mijn standpunt.

– Al weet niet iedereen wat dat standpunt precies is. Enkele Labour-afgevaardigden hebben zich onlangs in het Europese parlement beklaagd dat u bij de voorbereiding van de Maastricht II-konferentie steeds minder pro-Europees wordt.

– BLAIR : Met alle respekt voor mijn kollega’s in Straatsburg, maar dat is onzin. Ik word toch dag en nacht door de konservatieven aangevallen omdat ik te erg pro-Europa ben.

– Veel meer wapens hebben de konservatieven niet. Ze kwamen via een rist schandalen in opspraak. Is het niet vervelend om oppositie te voeren tegen een partij die alles wat ze verkeerd kan aanpakken, ook verkeerd doet ?

– BLAIR : Ik moet toegeven dat we in onze wildste dromen niet konden verwachten dat de konservatieven zichzelf zo zouden beschadigen.

– U wordt vaak met de Amerikaanse president Bill Clinton vergeleken. Allebei jong en telegeniek, allebei het imago van de beste buurman die men zich wensen kan. Allebei getrouwd met suksesvolle advokaten. Wat vindt u van die vergelijking ?

– BLAIR : Ze bevalt me wel. Ik bewonder de manier waarop Bill Clinton de Demokratische Partij naar de overwinning leidde.

– Nu blijkt dat Clinton beter campagne kon voeren dan de problemen van zijn land oplossen. Zou dat ook kunnen gelden voor u ?

– BLAIR : Nooit. En die beschrijving van Clinton is niet eerlijk.

– U heeft nog iets gemeenschappelijks. U heeft allebei vroeger in een band gespeeld. Clinton houdt van jazz en Fleetwood Mac. U ook ?

– BLAIR : Ik ben altijd dol geweest op rock-muziek. Op The Rolling Stones natuurlijk, maar ook nieuwere groepen als REM en natuurlijk Simply Red.

Copyright Knack/Der Spiegel Vertaling : Misjoe Verleyen

Tony Blair met echtgenote Cherie : “Sociale tema’s zijn van ons. “

Margaret Thatcher is met haar kritiek op John Major een steun van Labour. Blair bewondert trouwens haar wilskracht.

“We konden in onze wildste dromen niet verwachten dat de konservatieven van John Major zichzelf zo zouden beschadigen. “