De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge en Etienne Vermeersch. Hij wordt geraadpleegd over uitzonderlijke omstandigheden.
Mijnheer Muys, het grote nieuwsfeit van de vorige week was de dood van de gewezen Franse president François Mitterrand. Postuum is hem biezonder veel lof toegezwaaid.
PAUL MUYS : Het is niet makkelijk om daar nog iets nieuws aan toe te voegen. Het laatste wat ik zag van Mitterrand was een reportage van de RTBF waarin de interviewer wandelen werd gestuurd omdat hij al te kritische vragen stelde over de Rainbow Warrior en enkele afluisterschandalen. Dat vond ik tekenend voor Mitterrand, al is hem natuurlijk veel vergeven nu hij de weg naar het graf heeft gevonden. Na een dubbele kerkelijke begrafenis, wat wel erg veel is voor een socialist.
Ik voel sympatie voor de grandeur die hij uitstraalde. Het vuile werk liet hij over aan de premier, terwijl hij zelf het grote denkwerk en de visie kon ontwikkelen. Positief was dat hij tenminste een visie had. Misschien niet altijd de juiste. Hij heeft zich bijvoorbeeld vergist wat de hereniging van Duitsland betreft, maar hij was niet de enige. Ik laat me graag charmeren door een president die niet alleen bezig is met het ekonomische, maar die de dag besluit met wat lektuur van de grote filozofen. Iemand die perfekt één taal spreekt, in plaats van te brabbelen in vier talen zoals sommigen van onze politici. Een man die kultuur altijd belangrijk heeft gevonden voor zijn regering, die daar middelen voor vrij maakte en er mensen van gewicht voor aantrok. Dat verkies ik boven onze situatie, waar geen geld is voor kultuur en waar sommige ministers in het beste geval een Walschap-omnibus op een plankje hebben staan.
In hoeverre was de klasse en stijl van Mitterrand imago-building ?
MUYS : Zeker voor een stuk, maar dat neem ik er graag bij. Ik vond het altijd een genoegen om naar Mitterrand te luisteren. Ik heb meerdere keren de Franse verkiezingen gevolgd en ik was onder de indruk van zijn uiteenzettingen, bijna altijd voor de vuist weg. Je kan opmerken : dat heeft weinig te maken met zijn kwaliteiten als politicus en met wat hij verwezenlijkt heeft. Maar ik vind dat stijl en voorkomen van iemand die het hoogste gezag inkarneert zeker even belangrijk zijn.
Was zijn drijfveer niet vooral : macht verwerven en behouden ?
MUYS : Ongetwijfeld. Mitterrand is een uitstekend voorbeeld van een Machiavellist. Te beginnen met l’attentat de l’ Observatoire, die alleen maar geënsceneerd was om hem in een slachtofferrol te duwen. Mitterrand besefte beter dan wie ook dat je aan de macht moet zijn vooraleer je iets kan verwezenlijken. En daartoe waren alle middelen bruikbaar. Gemengde gevoelens dus over die man, maar als ik dan de figuur van zijn opvolger bekijk, vind ik niet dat we er op vooruit gegaan zijn.
Van Chirac zegt men : hij heeft de kiezers bedrogen. Maar geldt dat ook niet voor Mitterrand, als we het programma bekijken waarmee hij in ’81 president werd ?
MUYS : Tot op zekere hoogte wel, al heeft hij volgens mij de eerste jaren geprobeerd om zijn beloften te realizeren. Maar hij was genoeg pragmaticus om in te zien dat het niet zou lukken, en dan heeft hij het geweer snel van schouder veranderd. Een programma van grote nationalizaties, dat is niet langer realistisch. Ik vermoed dat hij dat zelf ook wel wist, maar dat het de pasmunt was die hij moest betalen om de kommunisten aan zijn kant te krijgen. En dat was nodig want tijdens het gaullisme en nadien onder Valéry Giscard d’Estaing en Georges Pompidou was er geen sprake van een grote socialistische partij. Die heeft hij eerst moeten opbouwen.
Vergeet ook niet dat Mitterrand nooit een overtuigd ideologisch socialist is geweest. Hij kwam van rechts, ging zo ver als mogelijk naar links, en schoof dan weer naar het centrum. Hij was een typische Latijn die het hele politieke spectrum beleefd heeft. Ik denk bij ons aan iemand als Jean Gol die ook links begonnen is om bij de PRL te eindigen.
Is de verrechtsing van Mitterrand een opdoffer geweest voor het linkse gedachtengoed in West-Europa ?
MUYS : Dat heeft meegespeeld. Er heerste in ’81 in sommige linkse kringen een feeststemming. Die is snel omgeslagen. Ook door zijn internationale opstelling. Mitterrand was voor de plaatsing van de raketten, terwijl de hele linkse beweging ertegen was. Hij was ook al te goede maatjes met Helmut Kohl, die toch van rechtse signatuur is. Ik hoorde na de begrafenis zeggen dat er nu twee bedevaartsoorden zijn in Frankrijk : Colombey-les-deux-Eglises voor de rechtse kant en Jarnac voor de linkse. Dat is niet zo. Ik vond Charles De Gaulle niet echt een rechtse president, hij oversteeg dat. En Mitterrand valt al evenmin een linkse president te noemen.
Was ook internationaal het uiterlijk vertoon niet belangrijker dan de inhoud ? Denk aan het groteske bezoek aan Sarajevo.
MUYS : Hij was niet vies van een media-event. De roos op het graf van Jean Jaurès, het mijmerend uitkijken over de vlakte van Dien Bien Phu, de herdenking van de landing in Normandië, de nadrukkelijke verzoening met Duitsland die helemaal niet nodig was want die had al plaatsgevonden tussen De Gaulle en Konrad Adenauer… Hij heeft zich in bochten gewrongen om met symbolische gestes een plaats in de geschiedenis te veroveren. En in Sarajevo werd bij de bevolking de hoop gewekt dat de Fransen hen uit de miserie zouden helpen. Alleen ontbreekt het de Fransen daartoe aan macht en daadkracht.
Als auteur van ?De gebroken rijstkom” bent u goed geplaatst om kommentaar te geven bij de beelden van de Chinese weeshuizen die ons geschokt hebben.
MUYS : Ik lees dat de Chinese overheid zich verdedigt door te stellen dat er voldoende subsidies aan de weeshuizen werden uitgekeerd, maar dat die in de zakken van de verantwoordelijken verdwenen. Korruptie is één van de hoofdproblemen in het huidige China. Is dat trouwens de hele geschiedenis door geweest, op de eerste jaren van het kommunistisch regime na misschien. Maar wij zijn in België slecht geplaatst om dat te beschimpen.
Veel schrijnende toestanden zijn het gevolg van het harde demografische beleid. Maar hoe vreselijk ook, hoe zeer de mensenrechten en de menselijke waardigheid soms ook geschonden worden, wie zegt dat er een betere bevolkingspolitiek te voeren is ? Nu nog groeit de Chinese bevolking jaarlijks met zo’n vijftien miljoen eenheden aan. En dan zijn er nog een onbekend aantal geboorten, bij mensen die niet eens geregistreerd staan. Die kinderen bestaan officieel niet, hebben nergens recht op.
China heeft zijn demografisch beleid zeer drastisch moeten omgooien. Chinezen willen traditioneel hun oude dag verzekeren met een talrijk nageslacht. In de tijd van Mao konden er niet genoeg kinderen bij komen. De massale populatie werd als een wapen gezien in de Koude Oorlog met Russen en Amerikanen. Met de gevolgen van die onvoorzichtige politiek zitten de huidige Chinese leiders opgescheept. Dat leidt tot harde maatregelen met soms gruwelijke uitwassen. Toch denk ik dat vooral in de steden de mensen ervan overtuigd geraken dat de overheid zinnige argumenten heeft voor wat we dan maar het één-kindbeleid zullen noemen.
Begin dit jaar werden, bij wijze van voorbeeld, achtenveertig gevangenen geëxecuteerd.
MUYS : Dat is nog zoiets waarvan onze haren ten berge rijzen, maar wat je ook door hun bril moet durven bekijken. China is een door korruptie geteisterd land, en nu en dan krijg je daar een reaktie tegen en wil men een voorbeeld stellen. Dat gebeurt dan soms met executies waaraan veel ruchtbaarheid wordt gegeven en die ook grotendeels in het openbaar geschieden. Vroeger kregen de nabestaanden nog de kogel thuis gestuurd met de rekening erbij. Een beschaafde staat zou geen doodstraf mogen hebben, maar in een land als China wordt een mensenleven minder hoog ingeschat dan in onze hyper-individualistische samenleving.
De Russen zaten dan weer opgescheept met een nieuwe gijzeling door Tsjetsjeense rebellen. Opnieuw faalt het Russische leger.
MUYS : De manier waarop Boris Jeltsin zijn generaals publiekelijk, met de camera er bovenop, de mantel uitveegde was merkwaardig. Maar Jeltsin zelf komt er misschien wel als grootste verliezer uit. Niet alleen het Russische leger faalt, in de eerste plaats faalt de regering. Een bekwaam onderhandelaar zou in staat moeten zijn om met die Tsjetsjenen een akkoord te sluiten, waarbij hen gedeeltelijke autonomie wordt gegeven binnen de Russische federatie. Na de vorige gijzeling was er toch een aanzet tot zo een gesprek. Als je in plaats daarvan het leger stuurt om Grozny aan flarden te schieten neem je grote risico’s, zowel politiek als militair. Tegen een fanatieke guerrilla heeft elk leger het moeilijk. Dat moesten zelfs de Amerikanen ondervinden in Vietnam. Afgezien daarvan heb ik geen enkele sympatie voor rebellen die tweeduizend mensen gijzelen en er lukraak een paar dood schieten. Hoe gerechtvaardigd hun politieke strijd eventueel ook is, niets kan dergelijke akties goedpraten. Ik vermoed dat de Tsjetsjenen op die manier ook bevriende volkeren afstoten. Ik kan me moeilijk inbeelden dat ze in Dagestan deze aktie op prijs stellen.
Dat is misschien nog een geluk voor Jeltsin. Incidenten als dit zijn nog een late erfenis van de Russische kolonizatiepolitiek, die al onder de tsaren begonnen is en door de kommunisten met kracht is voortgezet. Het kommunistische Rusland stond altijd op de eerste rij om van de westerse mogendheden een dekolonizatie in Afrika en Azië en Latijns-Amerika te eisen. Maar hun eigen kolonies kwamen daarbij nooit ter sprake.
Laten we tot slot een binnenlands onderwerp aansnijden. Ward Beysen lanceerde vorige week het voorstel om de belastingen op te splitsen naar werk- en woonplaats, om grote steden als Antwerpen meer middelen te geven. De welstellenden komen in de stad werken maar wonen elders, de randgemeenten strijken de belastingen op en wat overblijft voor de stad zijn de uitgaven van het OCMW.
MUYS : Een idee dat vroeger al gelanceerd is, onder meer door Bob Cools. Antwerpen is een stad die mij nauw aan het hart ligt, en waar de situatie echt alarmerend is. Helaas schijnt de nationale politiek dat maar niet te willen beseffen. Misschien een gevolg van het feit dat burgemeesters van grote steden en gemeenten geen volksvertegenwoordiger meer mogen zijn. Zodat in het parlement burgemeesters van Bilzen of Genk het grote woord voeren, terwijl die van Gent of Antwerpen niet worden gehoord.
Ik heb enkele dagen geleden nog een lange wandeling gemaakt door de geteisterde Antwerpse wijken. Daar is niet één miljard nodig, maar tientallen miljarden. Dat is één grote verkrotting, onvoorstelbaar smerig. Een uitzichtloze chaos, geen enkele planmatigheid of visie. In grote zones staat niet één waardevol gebouw, op een paar oude gemeentehuizen zoals dat van Borgerhout na. Kulturele aktiviteiten : minimaal of helemaal niets. Heel wat wijken liggen te wachten op massale sloop, maar er zijn geen uitvoerbare projekten voor. Er zijn mooie plannen voor het eilandje en de buurt van de Waalse en Vlaamse kaai waar de Sinksenfoor staat, maar er gebeurt niets want er is geen geld.
Gevolg is niet alleen dat de rijkere burgers wegtrekken en de armere blijven, bovendien worden de armen nog extra aangetrokken door het goed uitgebouwde OCMW. Dat is onhoudbaar. Tijdens zo een wandeling zie je echt hoe Antwerpen een ideale voedingsbodem is voor het Vlaams Blok. Men blijft dat gevaar hardnekkig onderschatten. Het zou een absoluut prioritair programma moeten zijn van de nationale regering om nog erger te voorkomen.
Gelukkig heeft de regering verboden dat er nog honden en katten op de Vogelenmarkt worden uitgestald.
MUYS : Zoiets is toch om achterover te vallen, niet ? Daar is een nationale minister in ernst mee bezig. Een kwartier diskussie op televisie. Laat dat toch over aan Gaia en de lokale besturen. Leo Peeters gaat zich bemoeien met een kraakpand. Bert Anciaux is emotioneel geraakt door een paar verkeerd gelopen adopties waarover men bij hem is komen klagen, en maakt ineens een heleboel instellingen die pro deo en met de beste bedoelingen goed werk hebben geleverd kollektief verdacht. En onmiddellijk komt de minister aanlopen met nieuwe wetten en nieuwe regels… De overheid houdt zich bezig met allerlei zaken waar ze zich niet moet mee bezig houden en de echte huizenhoge problemen, zoals bijvoorbeeld de stadsverloedering, laat ze maar voort woekeren. Enfin, ik hoop dat ze een goede wet maken voor het gebruik van de tussen-n in ruggenmerg.
Koen Meulenaere
