HET BOEKJE?Joden in de wereld van de islam” draagt een helaas ietwat misleidende titel : mensen denken gemakkelijk dat zoiets moet slaan op de huidige situatie, en menen dan onder een deprimerende historie weg te kunnen komen door dat boek ongelezen te laten. Heel verkeerd, want de werkelijkheid loopt juist de andere kant op : het boek, resultaat van een reeks lezingen bij een tentoonstelling in 1993 in het Joods Historisch Museum te Amsterdam, speelt zich in hoofdzaak af in tijden dat zoniet alles, dan toch heel veel koek en ei was tussen joden en islamieten. Het gaat daar dan over een interactie tussen twee godsdiensten en twee (of méér) culturen, waarbij het meer dan eens de christenen waren die door de moslims als bedreiging werden gezien, eerder dan de joden. De gebeurtenissen in de jaren voor 1492, toen de Katholieke Koningen na de val van Granada de Reconquista voltooiden met de verbanning van joden en islamieten tesamen, waren niet van die aard om de vrees weg te nemen.

INTELLECTUELEN.

Goed vijfhonderd jaar later is er bijna voor het eerst weer belangstelling voor de bijzonder boeiende intellectuele geschiedenis van die niet-christelijke afdeling van de Europese cultuur : de joden als intellectuelen van de Middellandse Zee, bewaarders van de bijbel, vertalers en commentators van de antieke teksten en de Oud-Griekse filosofie ( Plato en Aristoteles), bezielers van de vertaalscholen in Andalusië die ook voor de christelijke koningen de mogelijkheid brachten om met geëvolueerde filosofische of zelfs religieuze teksten in contact te komen. Maar ook de joden die in de zevende eeuw in het Midden-Oosten door de jonge islam onder de voet werden gelopen zoals alle anderen , erin slaagden hun kennis door de nieuwe heersers te doen erkennen en overnemen en die mee aan de oorsprong lagen van de intellectuele opgang en enorme bloei van de islamitische beschaving van El Andalus tot in India.

Stukken over deze interactie bestrijken in het boekje onder meer middeleeuwse islamitische commentaren op het jodendom, invloed van islamitische wetenschap op joods onderwijs, reacties van middeleeuwse joodse denkers op islamitische filosofie, Hebreeuwse poëzie in moslim-Spanje, messianisme en kabbala. Daarna gaan er vier bijdragen over modernere aspecten : de negentiende en twintigste eeuw en joden en Arabieren, joden en Turken daarin, de joodse minderheid in Jemen, de joden in Marokko.

?Joden in de wereld van de islam” biedt een aangename en leesbare kennismaking met een vrijwel onbekend luik van onze cultuur dat de afgelopen jaren gelukkig een beetje in de mode kwam.

Sus van Elzen

?Joden in de wereld van de islam”, Uitgeverij Bulaaq/Joods historische museum, Amsterdam, 170 blz., 490 fr.