Terwijl Nederland in ijltempo gemeentelijke fusies doorvoert, is de koudwatervrees in Vlaanderen nog altijd erg groot.

In de Nederlandse provincies Friesland en Zuid-Holland smelten op 1 januari 2014 verschillende gemeenten samen, en voor 2015 zijn over het hele land nog een hele resem gemeentelijke fusies gepland. Op die manier hopen de lokale besturen niet alleen tot een efficiënter beleid te komen, maar ook de nieuwe taken die de centrale overheid naar hen doorsluist beter te kunnen opvangen.

Ook in Vlaanderen zouden gemeentelijke fusies soelaas kunnen bieden. Zeker nu zo veel steden en gemeenten het moeilijk hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. In het Vlaams regeer-akkoord staat ook dat de regering fusies wil stimuleren. Daartoe is zelfs een financiële bonus in het leven geroepen. Maar tot nu toe heeft dat niemand over de streep getrokken. ‘Wij geloven echt dat de bestuurskracht van gemeenten door zo’n schaalvergroting enorm kan toenemen’, zegt Kris Snijkers, woordvoerder van Vlaams minister van Binnenlandse Aan- gelegenheden Geert Bourgeois (N-VA). ‘Maar de minister wil de gemeenten daar zeker niet toe verplichten.’

Dat Vlaamse gemeentebesturen zo weigerachtig staan tegenover een proces dat hun Nederlandse collega’s omarmen, heeft veel te maken met de gemeentelijke fusies van de jaren zeventig. ‘Die hebben inderdaad een wrange nasmaak nagelaten’, zegt Luc Martens, voorzitter van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). ‘Door allerlei persoonlijke belangen stond het eindresultaat toen erg ver van het theoretische model. Nogal wat burgemeesters die in het parlement zaten, bijvoorbeeld, ontsnapten de dans.’

Wat ook meespeelt, is dat burgemeesters in Vlaanderen worden verkozen terwijl ze in Nederland worden benoemd. Wie niet door de kiezers kan worden afgestraft, heeft het natuurlijk makkelijker om een onpopulaire boodschap te verkondigen. Want de bevolking houdt meestal nogal vast aan de eigen kleine gemeente. ‘Ik denk dan ook dat minister Bourgeois de weerstand op het terrein onderschat’, zegt Martens. ‘Daarom zouden we misschien beter naar andere samenwerkings-verbanden zoeken. Nu al gaan sommige burgemeesters samenzitten om te onder-zoeken of ze bijvoorbeeld met een gemeenschappelijke personeelspool kunnen werken. In Nederland zijn er gemeenten die nog verder gaan en hun loketten apart houden maar de backoffice daarachter wel samen organiseren. Misschien moeten we veeleer die richting uit gaan in plaats van onpopulaire fusies te blijven nastreven.’

Ann Peuteman