In protest tegen de kernproeven op Mururoa hebben rellen en betogingen de Tahitaanse hoofdstad Papeete in de as gelegd.

VAN Jacques Chirac, de explosieve Franse president die er in de eerste honderd dagen van zijn ambtstermijn in geslaagd is een historisch dieptepunt in populariteit te bereiken, schreef de gerespekteerde auteur en politica Françoise Giroux niet zo lang geleden dat hij, in de grond, “un bon bougre” was. Een goeie gast. Chirac zal daar nu wel met heimwee aan terugdenken.

Overwegend, waarschijnlijk, dat Franse presidenten nog altijd voor een termijn van zeven jaar gekozen worden en dat het er, met het oog op zijn herverkiezing, eigenlijk niet toe doet wat hij in de eerste paar maanden daarvan aanvangt, heeft Jacques Chirac er al direkt na zijn verkiezing een gooi naar gedaan om de mantel van zijn grote voorganger en politiek en kultureel model, generaal Charles de Gaulle, om de eigen schouders te hangen. Op een moment dat iedereen in Frankrijk, van rechts tot radikaal links, meer dan ooit zijn heimwee naar de historische generaal manifesteert in woord en geschrift, leek dat niet zo’n gekke gedachte. De mantel is, helaas, te groot gebleken.

Enerzijds wou Chirac beginselvastheid en aktie in Bosnië en aangezien de meeste van zijn gesprekspartners dat tegen die tijd ook wilden, heeft hij die voorlopig ook gekregen , anderzijds besloot hij de kernproeven op het Stille-Zuidzee-atol Mururoa te hervatten. In Bosnië zou dan bewezen worden dat, in tegenstelling met wat sommigen dachten, op Parijs gerekend kon worden, op Mururoa dat Frankrijk nog altijd een onafhankelijke en soevereine wereldmacht bleef, die zich door niemand liet kommanderen. Aan beide akties lagen goed onderbouwde, lang niet onredelijke argumentaties ten gronde, en zelfs van die atoomproeven zou Françoise Giroux misschien nog gezegd hebben dat het, op zichzelf, zo kwaad nog niet was. Alleen was de oude generaal, op zijn tijd ook muziekliefhebber, niet alleen goed in het provoceren van de wereld, maar ook in timing. En had Chirac er niet op gelet dat zijn hervatting van de kernproeven, op een moment dat de hele wereld het eens begon te raken over een algemeen verbod van zo’n proeven (wat, voor sommige landen, dan al dan niet een hypokriete en goedkope geste kon zijn), ongeveer samen moest vallen met de herdenking van de vijftigste verjaardag van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. En dat, daarbovenop, de halve wereld woedend was op de Chinese Volksrepubliek omdat die, in mei, een bom had laten ontploffen net nadat ze het non-proliferatieverdrag had helpen verlengen.

Het was gewoon geen goed seizoen voor kernproeven, ook als die zo onschadelijk zouden zijn als Parijs volhield (“Waarom ze dan niet op de Place de la Concorde gehouden ? ” was de oude repliek op die bewering), en buiten dat waren er nog een paar bezwarende omstandigheden. In zijn haast om De Gaulle achterna te gaan, het Franse nationalisme aan te zwengelen en zijn militaire establishment op zijn hand te krijgen als hij dat nog niet had, mat Chirac zich een soort arrogantie aan die traditioneel met de Franse rechterzijde en de koloniale metropool geassocieerd wordt (hoewel die daarop het monopolie niet hebben). Men herinnert zich de operatie van de Franse geheime diensten die in 1985, onder het eerste mandaat van François Mitterrand én onder een socialistische regering, het Greenpeace-schip Rainbow Warrior lieten ontploffen, en de geheime agenten die daarvoor veroordeeld werden : die werden nu gelauwerd en gedekoreerd voor bewezen diensten.

Daarbij kon iedereen die tegen de hervatting van de proeven protesteerde een grote bek krijgen, of dat nu gewone burgers, milieu-organizaties of regeringsleiders waren. Toen de proeven naderden, en een flottielje vaartuigen Mururoa wilden gaan beleggen, stuurde Parijs parakommando’s om de Greenpeace-schepen te enteren, onschadelijk te maken en weg te slepen. Vorige week donderdag werd bekend gemaakt dat Frankrijk de schepen als gekonfiskeerd beschouwt. De Australische premier Paul Keating noemde de hervatting een stupiede daad. De Franse premier Alain Juppé vond dat de protesten “de hysterie dicht benaderden”. Ministers en premiers van Japan, Chili, en een hele reeks andere landen, zegden bezoeken aan Parijs af of trokken hun invitaties in. Maar dit alles, hoe belachelijk de Franse natie er ook mee begon te lijken, was het ergste niet.

PARADIJS.

Vorige week bleek het ergste : in hun haast hadden de Franse gaullisten niet alleen Hiroshima vergeten, maar ook een evenement, eveneens in de Stille Oceaan, dat zeven jaar geleden hun eigen regering (in “cohabitation” met François Mitterrand) verzuurd had : de onafhankelijkheidsbeweging in Nieuw-Caledonië, waar zij dezelfde mannen : Jacques Chirac, Bernard Pons, de ijzervreters van de RPR ordetroepen naartoe gestuurd hadden, en die op de rand van de afgrond slechts tot stilstand was gebracht door de bijna wanhopige aktie van de socialist Michel Rocard. Tahiti ligt ver van Nieuw-Caledonië, maar in de Stille Oceaan tellen afstanden minder dan bij ons.

Het zit zo : Tahiti ligt op duizend kilometer van Mururoa, in een restant Franse kolonie die Frans-Polynesië heet en die, op 17.000 kilometer van Frankrijk, bestaat uit 118 eilanden en atollen (samen 4.167 vierkante kilometer land), verspreid over een oppervlakte zo groot als Europa. Daar wonen 208.000 mensen, van wie 70 procent op het eiland Tahiti met als hoofdstad Papeete. Meer dan de helft van de bevolking is jonger dan twintig jaar, de werkloosheid, vooral bij de jongeren, is groot (twintigduizend werklozen in Papeete). Voor die werklozen, en voor de vakbonden op Tahiti, is de rekening gauw gemaakt : onschadelijk of niet, voor die kernproeven heeft Parijs hen nooit iets gevraagd, en als de Metropool evenveel geld in de ontwikkeling van de eilanden had gepompt als in haar proeven met atoomwapens, was Polynesië een écht paradijs geweest. Wat het nu dus niet is.

De Franse regering ontkent natuurlijk dat de rellen, de dag na de eerste kernproef dinsdag vorige week, die de luchthaven van Faaa verwoestten en de stad Papeete bijna in de as legden, te maken hadden met haar nucleaire politiek. Zij houdt het erop dat een minoritaire beweging voor onafhankelijkheid heeft samengeslagen met de vakbond A Tia I Mua die voor die dag een algemene staking had georganizeerd, en de menigte werkloze jongeren en punks wist op te stoken om met gewelddadige aktie en provokatie een politiek evenement te creëren waar verder geen basis voor was.

Processen worden nu ingespannen tegen die vakbond (87 mensen zijn gearresteerd, krijgen gemiddeld vier maanden gevangenisstraf voor plundering, brandstichting en wat dies meer zij) ; tegen de gemeente Faaa (waar de luchthaven in ligt) omdat haar burgemeester, Oscar Temaru, de leider van de onafhankelijkheidsbeweging, met de politiecombi van het dorp de manifestanten te eten had laten brengen ; tegen Radio Tefana, het radiostation van de “independantisten”, wegens opruiende taal ; en tegen wie men nog verder zo kan verzinnen, Greenpeace inkluis. Het is waar dat de rellen de stad zware schade hebben aangericht, dat hotels en winkels geplunderd en in brand gestoken zijn, en tientallen auto’s, en dat niet duidelijk is wie dat gaat betalen. De middenstand en de rustige bewoners van Papeete, blanken, Fransen, Chinezen en gearriveerde eilandbewoners, betoogden zaterdag al op hun beurt. Niet speciaal tegen de onafhankelijkheidsbeweging van Oscar Temaru (al pleiten ze hem lang niet helemaal vrij), maar meer tegen de Franse autoriteiten, die het allemaal weer niet hebben zien aankomen. Die geen politieversterking gestuurd hadden, en als het erop aankwam niet beter vonden dan het vreemdelingenlegioen in te zetten (een taboe in de Franse politiek : het legioen mag niet ingezet worden voor ordehandhaving).

Het is intussen weer rustig in Papeete, de stad likt haar wonden, de hoge regeringskommissaris Paul Roncière die niets had zien aankomen, zal wel ontslagen worden, de voorzitter van de lokale regering, RPR-verkozene Gaston Flosse, zal één en ander wel moeten uitleggen, maar dat er iets ten gronde veranderd zou zijn, lijkt niet waarschijnlijk. Het misprijzen van Parijs voor de verre Frans-Polynesiërs is onaangetast, het bomproevenprogramma is beperkt, de regering zal wel denken dat het haar tijd wel zal duren. Intussen, op Tahiti, durft niemand Oscar Temaru arresteren. Toen die vorige keer werd vastgehouden, de eerste september, op Mururoa, hebben zijn militanten de stad Papeete lam gelegd. Als hij écht aangehouden zou worden…

Sus van Elzen

Brandhaarden van verzet in Papeete : Parijs had niks zien aankomen.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content