Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.

Mijnheer Eyskens, Guy Verhofstadt probeert een paars-groen kabinet tot stand te brengen. Zal hij daarin slagen ?

Mark Eyskens: Hij maakt een kans, op voorwaarde dat de groenen er in het spoor van hun Duitse en Franse collega’s absoluut bij willen zijn. De socialisten zijn zwaar aangeslagen door de dreun die ze op 13 juni hebben gekregen, en zullen niet al te veel eisen stellen. Door dedioxinecrisis wordt van alle kanten aangedrongen op een snelle regeringsvorming, waardoor het kader waarbinnen men wil werken kan prevaleren op een gedetailleerd programma. Mocht Verhofstadt zijn regering de komende dagen niet op de rails krijgen, dan zou hij naar de Kamer moeten stappen en zeggen: “Dames en heren, ziehier de toestand. De dioxinecrisis heeft catastrofale gevolgen voor onze economie. Er komt een kettingreactie van faillissementen. De export stort in elkaar. We moeten dringend maatregelen nemen. Vergeet voorlopig alle verkiezingsbeloften, want er is geen frank om ze te realiseren. Ik stel een gereduceerd programma voor met een vijftal punten: de dioxinecrisis zo goed mogelijk oplossen, het oprichten van een food administration, de hervorming van politie en rijkswacht, justitie, en de begroting 2000. Wie geeft mij het vertrouwen voor deze opdracht?”

Is paars-groen niet een weinig geloofwaardige verzoening tussen onverzoenbare programma’s?

Eyskens: Een dergelijke coalitie vereist dat rood en groen een flinke slok water bij de wijn doen. De groenen zullen, net als in Duitsland, het snelst problemen krijgen met hun achterban. Want van een tweeëndertigurige werkweek komt uiteraard niets. Idem voor het sluiten van kerncentrales, want dat komt neer op ofwel het verdubbelen van de pollutie, ofwel het verdubbelen van de energieprijs. Hun vermogensbelasting komt er evenmin. Louis Michel noemde ze bespreekbaar, maar alleen in een Europese context. Dat is hetzelfde als zeggen: ze is niet bespreekbaar. En het stemrecht voor migranten is een andere onontwarbare knoop. Op de belangrijkste punten zullen de groenen bakzeil halen, maar dat weten ze op voorhand. Dus als ze toch beslissen om in de regering te stappen, is het niet om ze onmiddellijk weer te doen vallen. Dat is een geruststelling voor Verhofstadt.

De CVP dreigt in de oppositie te belanden. De vorige keer is de partij dat snel te boven gekomen.

Eyskens: De daaropvolgende verkiezing hadden CVP en PSC de absolute meerderheid in de Senaat, en bijna in de Kamer. Maar de omstandigheden, met de emotioneel geladen schoolstrijd op de achtergrond, waren toen heel anders. Ik ben niet gelukkig met een oppositiekuur, en ik vind het ongewoon dat ze met zijn zessen willen regeren tegen de grootste partij van het Vlaams parlement in. Mogelijk hoopt Verhofstadt op een goede verstandhouding met His Majesty’s opposition, maar ik vrees dat de CVP daar minder toe geneigd zal zijn. De nieuwe regering mag alvast het verwijt verwachten dat ze de politieke expressie van de christelijke gemeenschap in ons land stiefmoederlijk behandelt. En dat is niet goed voor onze instellingen.

Zonder de dioxinecrisis was de CVP wellicht aan zet geweest.

Eyskens: Het is te simplistisch om de uitslag van de verkiezingen alleen aan dedioxinecrisis toe te schrijven. Die is slechts een revelator van een dieper fenomeen. De kiezer heeft zijn aanhankelijkheid aan een levensbeschouwing of een maatschappijvisie afgezwakt. Hij is kritisch, shopt en zapt, en niet altijd met redelijke en onderbouwde argumenten. Bij grote delen van de bevolking is er een gebrek aan basiskennis over de politiek, wat in de hand wordt gewerkt door het taalgebruik van vele politici. De overheid moet daaraan werken, onder andere via de staatsomroepen waarvoor ze in Vlaanderen acht miljard betaalt. Ik zou bijna pleiten voor een programma van maatschappelijke voorlichting, om niet te spreken van vorming. Dat moet ook in het onderwijs gestimuleerd worden.

Zou het afschaffen van de opkomstplicht een verbetering zijn?

Eyskens: Dat denk ik wel. Sommigen vrezen dat het de democratie aantast, maar dat is onjuist. Wij zijn met Griekenland en Luxemburg het enige land dat de opkomstplicht handhaaft. Ik denk niet dat andere West-Europese landen minder democratisch zijn dan wij. Als de mensen niet verplicht zijn te gaan kiezen, zal het resultaat minder worden vertekend door “spijt-stemmers” die, uit onvrede over wat dan ook, stemmen op extremistische of fantaisistische partijen waar ze niet achter staan. Ik heb al vaker gewezen op de crisis van de representatieve democratie. De technieken waarmee, in onze nieuwe netwerkmaatschappij, de vertegenwoordigers van de bevolking worden aangewezen, moeten worden bijgesteld.

Een interessante optie is de meervoudige stem. Elke kiezer krijgt tien stemmen die hij naar eigen inzicht over partijen en kandidaten kan verdelen. Zo kan hij de intensiteit van zijn voorkeur genuanceerder uitdrukken. Heeft hij een grote voorkeur voor partij A, dan geeft hij alletien zijn stemmen aan partij A. Voelt hij ook iets voor partij B, dan geeft hij er zes aan A en vier aan B. Een ander probleem is het teveel aan partijen. Dat kan je beperken door een kiesdrempel, of door een meerderheidsstelsel op Engelse leest. Je ziet in heel Europa een tendens naar tweepartijenstelsels ontstaan: centrumrechts en centrumlinks, die elk in hun zog één of twee radicalere groepen meesleuren. Maar een versnippering over vier of vijf even grote partijen, zoals wij nu beleven, is niet werkbaar.

Op Vlaams niveau heeft paars-groen de Volksunie nodig.

Eyskens: De Volksunie zal zich andermaal in de doeken laten doen, dat staat in de sterren geschreven. Zonder de Volksunie geen Vlaams paars-groen. Dan moeten de liberalen zich tot de CVP wenden, en die treedt maar in de Vlaamse regering als ze ook in de federale zit. Verhofstadt moet de Volksunie, hoewel die niet in de federale formatie zit, dus absoluut paaien. Hij zal in het federale regeerakkoord een bepaling inschrijven over “de maximale invulling van de bestaande bevoegdheden van gewesten en gemeenschappen”. Daar kan natuurlijk niemand bezwaar tegen hebben, dat zou er nog aan mankeren. Maar al de rest? Vergeet het. Splitsing van de sociale zekerheid? Onmogelijk voor de Franstaligen, want dat zou een verarming betekenen van de Waalse bevolking, waarvan de levensstandaard nu al twintig procent lager ligt dan de Vlaamse. De Franstaligen zullen een splitsing van de sociale zekerheid enkel aanvaarden, indien er andere solidariteitsmechanismen worden ingebouwd voor het zwakkere bevolkingsdeel. Maar daarvoor is op dit moment geen geld.

De nieuwe regering vertrekt met lood in de schoenen, door het prijskaartje van de dioxinecrisis.

Eyskens: Een drama, veroorzaakt door enkele mensen die bewust geknoeid hebben met producten waarvan ze wisten dat ze de hele voedselketen zouden besmetten. Ik wil hierbij toch aanstippen, dat de catastrofe aanzienlijk is vergroot door het mediatiek opkloppen ervan. Economen kennen de wet van Gresham: “Bad money drives out good money.” Bij uitbreiding naar de communicatie geldt: “Bad news drives out good news.” De stortvloed van rampberichten die in een concurrentiestrijd tussen de media over de bevolking wordt uitgekapt, overspoelt alles. Gedurende een week heeft men elk uur van de dag de suggestie gewekt dat alle voedsel in België vergiftigd was, dat dringt uiteraard door tot in het buitenland, waar de correctie of de nuancering achteraf niet meer doordringt. Probeer zoiets maar eens om te buigen. Dat alles heeft tot gevolg dat de economische groei het komende jaar zal afnemen en de fiscale inkomsten zullen verminderen, terwijl men veel hogere uitgaven zal hebben om de gevolgen van de dioxinebesmetting weg te werken. Dat zal zwaar wegen op de begroting en het staatsbeleid, en we zullen er jaren de gevolgen van dragen.

De Navo heeft zijn bombardementen op Joegoslavië stopgezet.

Eyskens: In het scheidende parlement waren vooral de groenen gekant tegen de bombardementen, net als bepaalde kranten die de Navo zwaar op de korrel namen. Ik stel vast dat Milosevic na een relatief korte periode heeft ingebonden, zijn leger uit Kosovo heeft weggetrokken, en heeft aanvaard dat buitenlandse troepen Kosovo bezetten en de terugkeer van de vluchtelingen begeleiden. Dat was zonder bombardementen nooit gelukt. Ondanks alle leed van de jongste maanden, is het een positieve zaak dat voor de eerste keer in Europa een multinationale strijdmacht een dictator doet inbinden. En dat zonder groot economisch of politiek belang, maar vanuit humanitaire overwegingen. Hadden we in 1939 hetzelfde gedaan met Hitler, we hadden miljoenen mensenlevens kunnen redden. Dat Milosevic officieel in beschuldiging is gesteld voor het begaan van misdaden tegen de menselijkheid, is een bijkomende stap vooruit in de internationale rechtsorde.

Verdwijnt Milosevic van het toneel?

Eyskens: Hij staat veel zwakker dan bijvoorbeeld Saddam Hoessein. Want die is omringd door ondemocratische buurlanden, kent geen enkele interne oppositie, en duldt geen dissidente stemmen in de media. De tegenkanting tegen Milosevic is groter. De alternatieven zijn op het eerste gezicht ook niet aantrekkelijk, maar meestal wordt een dictator na zijn afzetting vervangen door een college waarin verschillende mensen verantwoordelijkheid dragen. Dat is in Joegoslavië zelf ook gebeurd na het verdwijnen van Tito. Met alle gevolgen vandien helaas, maar goed, de situatie is nu anders. Voor de Serviërs komt het er in de eerste plaats op aan te overleven. Primum vivere, deinde philosophari. Ze zitten volledig aan de grond, en moeten zo snel mogelijk kunnen uitpakken met een nieuwe regering, die de kraan van de westerse steun weer open krijgt. Het zou me niet verwonderen mocht Milosevic al tijdens de grote vakantie aan de dijk worden gezet.

De spanning tussen India en Pakistan in de bergen van Kasjmir duurt voort.

Eyskens: Ook die twee landen zitten met een onoplosbaar probleem van etnische minderheden, en incidenten als dit zijn een traditie van jaren. Dat ze nu allebei atoomwapens hebben, is niet zonder gevaar. Kasjmir is een typisch voorbeeld van een gebied waar de Verenigde Naties een rol moeten spelen. De VN hebben, op papier, nog steeds een voogdijraad. Die zou opnieuw geactiveerd kunnen worden, om dit soort problemen preventief en via diplomatie aan te pakken.

De vergeldingsactie van Israël tegen Libanon maakt het de nieuwe premier Ehud Barak extra moeilijk.

Eyskens: Ik vraag me af of het mogelijk is dat aftredend premier Netanyahu het initiatief daartoe heeft genomen, zonder Barak te raadplegen. Dat zou het toppunt zijn van politieke gewetenloosheid. Israël heeft zich bovendien niet beperkt tot het zuiden van Libanon, maar is gaan bombarderen tot in de voorsteden van Beiroet. Dat is een onverantwoord pokerspel, hoe gerechtvaardigd de strijd tegen Hezbollah ook mag zijn. Netanyahu zal wel vooral redenen van interne politiek hebben gehad. Het duurt te lang voor Barak zijn nieuwe meerderheid gevonden heeft. De Palestijnen hebben begin mei onder zware druk de proclamatie van een Palestijnse staat uitgesteld. Ze gaan daar niet lang meer mee wachten. De Arabische landen zullen die Palestijnse staat onmiddellijk erkennen, en dan krijg je tal van onbeheersbare diplomatieke complicaties. Het begrip “vredesproces” kan dan voor een tijdje worden opgeborgen.

Mogen wij u en uw vijf Kroonraad-collega’s bij het einde van het vierde seizoen danken voor de medewerking, en u een prettige vakantie toewensen.

MARK EYSKENS

Koen Meulenaere

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content