De Nederlandse oncoloog Bob Pinedo heeft de prestigieuze David A. Karnofsky Memorial Award gekregen, de belangrijkste prijs van de American Society of Clinical Oncology. Naar aanleiding daarvan verscheen op 31 mei, de jaarlijkse Werelddag zonder Tabak, een interview met hem in NRC Handelsblad, waarin hij openhartig spreekt over zijn dochter met kanker en hoe hij daarmee omspringt als vader en deskundige ter zake. Eerder zei hij dat de ziekte in zijn familie niet vaak voorkomt, werpt de interviewster op, ‘en dat u er voor uzelf niet bang voor was’. ‘Deels omdat ik nooit gerookt heb’, antwoordt Pinedo. ‘Dat verkleint de kans op kanker met veertig procent.’
Dat roken ongezond is, weten we onderhand. Maar Pinedo formuleert het positief met een straf cijfer bovendien. Hebben niet-rokers veertig procent minder kans om kanker te krijgen?
Vier Vlaamse experts, onder wie Luk Joossens, expert tabakspreventie bij de Stichting tegen Kanker, noemen dat ‘wellicht een overschatting’. Ze spreken consequent van 30 à 35 procent. Professor Filip Lardon, kankeronderzoeker aan de Universiteit Antwerpen, verklaart wat dat cijfer betekent: ‘Onderzoek geeft aan dat 40 procent van alle kankers vermijdbaar is, omdat ze veroorzaakt worden door roken, obesitas of alcoholmisbruik. Als je dat verder opsplitst, blijkt dat ongeveer 30 procent van alle kankers het gevolg zijn van roken.’ Betekent dat incidentiecijfer dan dat je als individuele niet-roker 30 procent (in plaats van de genoemde 40) minder risico op kanker loopt? ‘Met wat goede wil wel’, lacht Lardon. ‘Maar de ene persoon is de andere niet. Genetische aanleg voor kanker, of je in een ongezond geïndustrialiseerd gebied woont of niet, hoe gevoelig je longen zijn,… die factoren bepalen mee je risico.’
Wat wel zeker is: hoe meer je rookt, hoe gevaarlijker. Het kankerrisico stijgt lineair met het aantal sigaretten, en exponentieel met de duurtijd van het roken, weet radiotherapeut-oncoloog Erik Van Limbergen (UZ Leuven). ‘Rook je per dag drie keer meer, dan loop je drie keer meer risico. Maar rook je dertig jaar lang een pakje per dag, dan heb je tot honderd keer meer risico dan een niet-roker om kanker te ontwikkelen.’
Omgekeerd lijkt één sigaret per dag opsteken, op het terras als spreekwoordelijk dessert na het avondeten, niet aantoonbaar schadelijk, zegt oncoloog Jaak Janssens (UHasselt) die voorzitter is van de Europese Organisatie voor Kankerpreventie. ‘Maar toch is het dat. Gelegenheidsrokers zijn bovendien de grote uitzondering, want om hetzelfde genot te ervaren, heb je mettertijd hogere doses nicotine nodig.’
Een op de vier Belgen rookt, en in ons land sterven dagelijks 51 mensen – of ‘een vliegtuigcrash per week’ – door sigaretten. Een derde van hen aan kanker, een derde aan hart- en vaatziekten, een derde aan andere longziekten dan longkanker. Het goede nieuws is dat wie tijdig stopt, grotendeels kan herstellen. ‘Bij iemand die vijf jaar lang een half pakje per dag rookt, duurt dat ongeveer twee tot vijf jaar’, zegt Lardon. ‘Wie pakweg tien jaar lang twee pakjes per dag paft, heeft al grove onherstelbare schade aangericht. Maar ook voor hen geldt: hoe vroeger stoppen, hoe beter. En beter laat dan nooit.’
Conclusie:
Knack beoordeelt de stelling als grotendeels waar. Dat nooit roken ‘de kans op kanker verkleint met veertig procent’, vinden vier experts wat te vrijmoedig geformuleerd. Zeker is wel dat het aantal kankers met een derde vermindert als niemand zou roken.
GROTENDEELS WAAR
Jan Jagers
‘Nooit roken verkleint kans op kanker met veertig procent’ Oncoloog BOB PINEDO, in NRC Handelsblad.
