De blauwhelmen in ex-Joegoslavië blijven met handen en voeten gebonden aan de beperkingen van het mandaat dat ze meekrijgen.

NOG maar weinig mensen beleven plezier aan de aanwezigheid van de blauwhelmen in Bosnië-Hercegovina. De kriminelen die de zwarte markt bevoorraden, horen daarbij. Wekelijks wordt een drietal terreinwagens van de Verenigde Naties (VN) of haar aanverwante organizaties gestolen de vluchtelingenorganizatie (UNHCR) met haar ongewapende chauffeurs is een geliefkoosd doelwit. Dikwijls nemen de dieven zelfs niet de moeite om de witte wagens te overschilderen voor ze worden verkocht. De jeeps die de Belgische blauwhelmen gebruiken, blijven gelukkig buiten schot. Zelfs de Bosnische benden vinden ze te slecht om te stelen.

Waarnemers ramen de invloed van de VN op de door een oorlogsbelasting geteisterde ekonomie van Kroatië misschien wat ruim op tien procent van het bruto nationaal produkt (BNP). In Bosnië-Hercegovina, waar alleen de zwarte ekonomie nog draait, zal dat ongetwijfeld meer zijn. De invloed van de VN op de oorlog in ex-Joegoslavië beperkt zich hoe langer hoe meer tot dit ekonomische neveneffekt. Militair lijkt haar rol in het oorlogsgebied uitgespeeld.

De Bosnische regering heeft begrepen dat ze het zelf zal moeten doen als ze iets drastisch aan de situatie wil veranderen. Ze nam dan ook de VN in snelheid door onverwacht een toch goed voorbereid grootschalig offensief op te zetten. Ze heeft ingezien dat niemand van de schare buitenlanders in Bosnië militairen, waarnemers, hulpverleners, journalisten of oorlogstoeristen de macht heeft om de omsingeling van Sarajevo te laten doorbreken of een vredesplan door de Serviërs te doen aanvaarden. Politici en diplomaten mogen nog wel langs komen als ze belangrijk genoeg zijn, maar van aan de fronten sijpelen alleen beelden en berichten door die de Bosniërs zelf leveren. Zelfs de blauwhelmen worden uit de aktieve oorlogszones geweerd.

SPELENDE KINDEREN.

Voor wat er aan Servische kant gebeurt, is de internationale wereld bijna helemaal blind. De Bosnisch-Servische leider Radovan Karadzic zorgde door zijn gijzelaarsaktie voor een taktische herschikking van de blauwhelmen. Alle ongewapende en in kleine groepjes opererende militaire waarnemers zijn weg uit de gebieden die hij kontroleert ; alle vooruitgeschoven waarnemingsposten van de blauwhelmen liggen er verlaten bij.

Alleen in de door de Serviërs omsingelde enclaves Sarajevo, Bihac, Srebrenica, Zepa en Gorazde zitten nog blauwhelmen die van Servische goede wil afhankelijk zijn. Of die daar nuttig zijn, blijft een open vraag. De aanwezigheid van blauwhelmen heeft nooit belet dat de enclaves werden aangevallen. En moslim-stadjes als Maglaj of Tesanj, die ook door het oorlogsgeweld tijdelijk van de rest van de wereld werden afgesneden, hielden stand, hoewel ze niet van de VN-status van “veilige zone” konden genieten.

Toch haalde Karadzic met de gijzelaarszet zijn slag thuis. De blauwhelmen gaven de bewaking op van de loodsen, waarin de Serviërs begin vorig jaar hun zware wapens plaatsten, nadat een granaat op een markt in het centrum van Sarajevo 64 doden had gemaakt. Nu vallen er opnieuw elke dag doden in Sarajevo schakende mannen, spelende kinderen, vrouwen aan een waterkraan maar nooit meer dan een handvol. Deze mensen halen geen grote koppen in de kranten, dus beroeren ze de publieke opinie niet. Alles wijst er op dat de Serviërs verduiveld goed weten hoe ze moeten richten om met hun granaten burgerslachtoffers te maken. Zolang ze ervoor zorgen dat ze geen nieuw rekord op de tabellen schieten, zullen ze dat ongehinderd kunnen blijven doen.

Er valt geen beschuldigend woord te horen over deze bloederige aanslagen. De Noord-Atlantische Verdragsorganizatie (Navo) mag zelfs dát niet meer doen waarvoor ze in eerste instantie werd ingehuurd : het laten naleven van het vliegverbod boven Bosnië-Hercegovina. Twee Servische vliegtuigen boven Noord-Bosnië werden ongemoeid gelaten. Helikopterverkeer wordt al maandenlang oogluikend toegestaan. Over luchtaanvallen op artilleriestellingen die de zes veilige zones de vijf enclaves en de omgeving van de stad Tuzla bestoken, wordt met geen woord meer gerept.

En dat terwijl de blauwhelmen nu veel minder rekening moeten houden met de aanwezigheid van kwetsbare kleine groepjes kollega’s in Servisch gebied. Eén tank hebben ze uitgeschakeld : een Servische tank die een salvo aan granaten op een stelling van blauwhelmen in Sarajevo afvuurde. De Franse schutter werd uitgebreid als held in de media opgevoerd. Maar er kwamen geen represailles tegen de Servische stellingen die een kamp van Spaanse blauwhelmen in de buurt van Mostar beschoten, noch tegen de Servische stellingen die Gorazde bestookten, en de blauwhelmen daar in de bunkers dwongen.

GESOFISTIKEERDE KANONNEN.

Het zijn nochtans Britten, de blauwhelmen in Gorazde. En die gaven de jongste weken de indruk dat zij klaar waren voor een harder optreden in de Bosnische chaos. Nog voor de internationale gemeenschap daar goed en wel over gesproken had, stuurden de Britten duizenden extra-troepen met gesofistikeerde kanonnen naar Centraal-Bosnië. Weken later werd een en ander door de VN officieel gemaakt door het creëren van een vooral uit Britten, Fransen en Nederlanders bestaande snelle interventiemacht (rapid reaction force). Haar taak : blauwhelmen beschermen, in de plaats van Bosniërs.

De VN stuurt dus een macht om haar eigen vredesmacht te beschermen. Of die macht ook zal optreden om hulpkonvooien door de Servische linies te dwingen, blijft onduidelijk. En niemand weet op dit ogenblik wat ze zal doen als binnenkort de Nederlandse blauwhelmen die al maandenlang opgesloten zitten in Srebrenica, waar de Serviërs niets of niemand in of uit laten willen vertrekken om door Oekraïners vervangen te worden.

Als het aan Rupert Smith lag, de Britse no-nonsense-generaal aan het hoofd van de blauwhelmen in Bosnië-Hercegovina, wordt de mening van de Serviërs daarover niet meer gevraagd. Smith ziet al enige tijd geen nut meer in overleg met de Serviërs. Hij kwam daarom in aanvaring met de Franse generaals, toen bleek dat die er geheime kontakten op nahouden met de Bosnisch-Servische generaal Ratko Mladic.

De Bosnische Serviërs blijven verbazen door de kreativiteit waarmee ze de internationale gemeenschap aan het lijntje houden. Ze staken moslims in koncentratiekampen, en lieten die na maanden internationaal palaver naar het buitenland vertrekken, zodat de VN en de hulporganizaties opdraaiden voor het lastigste deel van de etnische zuivering. Ze blokkeerden hulpkonvooien, en lieten die na weken druk diplomatiek overleg door, op voorwaarde dat ze de helft van de hulp mochten houden voor de oorlog vormden de Serviërs een derde van de bevolking van Bosnië-Hercegovina. Ze reden met hun tanks het centrum van Gorazde binnen, waarop VN-diplomaten zich haastten om een nieuwe overlegronde te beginnen, die eindigde met een grootmoedig terugtrekken van de Servische tanks. Ze nodigden Jimmy Carter uit voor vredesoverleg hoewel er al een vredesplan voor Bosnië bestond, dat aanvaard was door alle betrokken partijen, behalve de Serviërs en creëerden zo de indruk dat ze uit waren op vrede.

Maar Mladic en Karadzic willen geen vrede. Ze willen de oorlog konsolideren. Ze moeten ondertussen beseffen dat er voor hen geen plaats is in een Bosnië zonder oorlog. Ze zouden niet langer de covers sieren van de invloedrijkste weekbladen ter wereld, en belangrijke diplomaten zouden zich niet meer uit de sloffen lopen om in het Servisch-Bosnische bolwerk Pale ontvangen te worden.

Karadzic en Mladic hebben alle belang bij een status-quo. De aanwezigheid van een passieve vredesmacht bestendigt zo’n status-quo. Zolang de internationale gemeenschap dat niet door heeft, zal er in Bosnië weinig veranderen. Tenzij de Bosniërs zelf voor een militaire doorbraak zullen zorgen. Maar kunnen ze dat ?

Dirk Draulans

Een Franse blauwhelm maakt zijn uniform schoon in de Kroatische stad Ploce : nutteloze aanwezigheid.