Nu het er voor haar man bijna op zit, begint Hillary Clinton zich te concentreren op haar eigen politieke carrière. Wordt Bill Clinton straks de echtgenoot van de Amerikaanse president?

Bill en Hillary zijn bij een verkeersongeval om het leven gekomen. Aan de hemelpoort worden ze verwelkomd door Sint Pieter, die hen voorstelt aan God.

“Wie ben jij ook alweer?” vraagt God aan Bill.

“Bill Clinton, sir, president van de Verenigde Staten van Amerika. Tot uw dienst.”

“Ha, precies”, zegt God. “U mag aan mijn rechterhand komen zitten.”

Terwijl Bill de rechtertroon bestijgt, vraagt God aan Hillary: “En wie mag jij wel zijn?”

“Hillary Clinton”, antwoordt de first lady. “En ik geloof dat u op mijn plaats zit.”

Oké, het is niet bepaald een dijenkletser, maar het is eens wat anders dan de zoveelste gore bak over Bill Clinton. De president wordt doorgaans in verband gebracht met seks, sigaren en stagiaires: zijn first lady wordt meestal afgeschilderd als een nietsontziende brok ambitie. Bill is verslaafd aan vrouwen; Hillary is verslaafd aan macht. Naarmate het einde van de tweede – en dus laatste – ambtstermijn van Clinton naderbij komt, wordt de vraag hoe het verder moet met de carrière van Hillary steeds interessanter. Ze overweegt momenteel om volgend jaar een gooi te doen naar een senaatszetel voor de staat New York, maar daar hoeft het volgens sommige commentatoren niet bij te blijven: Hillary Rodham Clinton zou best eens de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten kunnen worden.

De afgelopen weken haalde ze twee keer uitgebreid het nieuws. In zijn boek “Bill & Hillary: hun huwelijk” bevestigt journalist Christopher Andersen een gerucht dat al geruime tijd circuleerde: van 1977 tot 1993 heeft de presidentsvrouw een verhouding gehad met vriend des Witte Huizes en advocaat Vince Foster. En in het met veel ophef gelanceerde eerste nummer van het societyblad Talk gaf Hillary verrassend veel tekst en uitleg bij de slippertjes van haar man – het komt allemaal door zijn traumatische jeugd; en overigens is die ziekelijke drang tot vreemdgaan niet zozeer haar probleem, het is “een zwakheid” waarmee hij zélf in het reine moet zien te komen. “Je weet dat er in de christelijke theologie zonden van zwakheid zijn, en zonden van kwaadwilligheid”, filosofeert ze in het bewuste interview. “Dit was een zonde van zwakheid.”

Over de rol die haar echtgenoot zal spelen in haar eventuele senaatscampagne laat ze geen misverstanden bestaan: “Hij heeft al gezegd dat hij zich met mijn achterban zal bemoeien. Met de mensen gaan praten en zo. Maar hij zal een poosje achter de schermen blijven.”

Was het – soms behoorlijk moeilijke – bestaan aan de zijde van haar man voor de inmiddels 52-jarige Hillary Rodham Clinton niet meer dan een voorspel? Moet het echte werk nog beginnen? Hillary for president? Als dat haar grote ambitie was, heeft ze wel érg veel geduld gehad.

VEEL VERSTAND, WEINIG SEX-APPEAL

Er zit een waterpas in haar hoofd. Die heeft haar moeder erin gestopt. Zij placht de jonge Hillary naar verluidt voortdurend in te prenten: “Stel je voor dat er een waterpas in je hoofd zit. Het is de kunst altijd kalm, vastberaden en doelbewust te blijven. Doe je uiterste best om de luchtbel in het midden te houden.”

Moeder Dorothy Howell was tijdens de crisisjaren opgegroeid in de sloppenwijken van Chicago. Vader Hugh Rodham was vertegenwoordiger. Hillary en haar twee jongere broers werden veeleisend opgevoed. Zodra ze konden lezen, kregen ze de beurspagina’s voorgeschoteld. Sport was een must. De Grote Levensles luidde dat ze zich niet moesten laten leiden door de meningen van anderen: “Je moet met jezelf kunnen leven.” Ook politiek kwam vaak ter sprake – de strekking ten huize Rodham was uitgesproken conservatief. Hillary voerde in 1964 nog campagne voor de Republikeinse presidentskandidaat Barry Goldwater. Maar eigenlijk had ze een jaar tevoren de klik al gemaakt: de moord op de Democratische president J.F. Kennedy in 1963 noemde ze ooit “het absolute keerpunt in mijn leven”.

Aan de middelbare school was ze – zoals dat heet – “een muurbloempje”. Weinig belangstelling voor het andere geslacht: ze was te druk bezig met allerlei leerlingenraden, commissies en de redactie van de schoolkrant. Toen ze afstudeerde aan de prestigieuze vrouwenuniversiteit van Wellesley, werd ze door het maandblad Life uitgeroepen tot “een van de meest getalenteerde spreekbuizen van haar generatie”: Hillary was inmiddels toegetreden tot de zogenaamde protestgeneratie en had bij de proclamatie een bevlogen redevoering gehouden. Aan de universiteit van Yale, waar ze eind jaren zestig rechten ging studeren, verwierf ze snel grote faam als bevlogen activiste van de linkerzijde: ze streed voor de burgerrechtenbeweging en tegen de oorlog in Vietnam. Voor het overige bleef haar imago hetzelfde: veel verstand, weinig sex-appeal. Ze droeg een bokaalglazen bril, gebruikte nooit make-up en – tot ontzetting van haar medestudentes – ze vertikte het zelfs om haar benen te scheren. Een ietwat onvrouwelijk imago, kortom, dat evenwel spoedig een flinke beurt zou krijgen.

In december 1973 werd ze ingelijfd bij de justitiële commissie van het Huis van Afgevaardigden. Die moest onderzoeken of er voldoende gronden waren om een afzettingsprocedure tegen president Richard Nixon in te zetten. Eind juli 1974 kwam de commissie tot het bekende besluit. Nixon hield de eer aan zichzelf en trad af op 8 augustus 1974. Watergate was een begrip geworden: presidentiële schandalen zouden voortaan het achtervoegsel “-gate” krijgen.

Vier jaar voor ze Nixon ten val hielp brengen, had Hillary de man leren kennen die de geschiedenis zal ingaan als Mister Zippergate. Het was een charmante jongen uit het zuiden, die net als zij rechten studeerde in Yale. De legende wil dat hij haar in de universiteitsbibliotheek voortdurend zat aan te staren. Zonder iets te zeggen. Tot zij het initiatief nam: “Als je zo naar me blijft kijken, wordt het tijd dat we ons aan elkaar voorstellen. Ik ben Hillary Rodham.”

Hij was Bill Clinton, aangenaam.

DE WOEDE VAN TAMMY WYNETTE

Zelfs hun beste vrienden tasten in het duister. Is het een verstandshuwelijk of is het een onverbrekelijke bond of the heart? Ze vormden van meet af aan hoe dan ook een hecht politiek duo. Gedreven, ambitieus en complementair bovendien: haar scherpe, analytische verstand en zijn warme, charismatische uitstraling – een cocktail die werkte. Tijdens de presidentiële kiescampagne in 1992 speelden de Clintons hun evenwaardigheid expliciet uit: “Twee halen, één betalen!” Volgens de Republikeinen trad Hillary – ze noemden haar Lady Macbeth – te veel op de voorgrond: “Ze is zo hard op de piano aan het bonken dat Bill niet meer te horen is”, vond Richard Nixon. “Je wilt een vrouw die intelligent is, maar niet zó intelligent.”

Clinton had er in 1992 al vijf ambtstermijnen als gouverneur van Arkansas opzitten. In november 1978 was hij 32 en de jongste verkozene op die post sinds veertig jaar. Het brein achter dat succes: Hillary. Ze combineerde haar drukke advocatenpraktijk bij de Rose Law Firm met het uitstippelen van de strategie ter verkiezing van haar man. Jimmy Carter, voor wie ze ook campagne had gevoerd, zat in die periode in het Witte Huis – tijdens recepties en andere feestelijkheden aldaar bouwden de Clintons gestadig verder aan hun “netwerk”.

Hoewel, de “Clintons”? Ook na hun huwelijk in 1975 bleef Hillary consequent haar meisjesnaam gebruiken. Met alle kritiek uit rechtse hoek van dien: ze was “een feministe met penisnijd” – en bovendien zag ze er niet uit. Toen Bill in 1980 de gouverneursverkiezing verloor, werd het tijd voor een eerste metamorfose: de bokaalglazen bril werd vervangen door contactlenzen en haar naamkaartje vermeldde nu: “Hillary Rodham Clinton”. De bijsturing had effect: mede dankzij haar wat zachtere, meer onderdanige imago – geen overbodige luxe in het conservatieve zuiden – slaagde de firma Clinton & Clinton er in 1982 opnieuw in om de gouverneurswoning te veroveren.

Toch zouden haar sterke profiel en openlijke dadendrang zich ook tijdens hun eerste termijn in het Witte Huis tegen haar keren. In een van zijn eerste interviews werd de nieuwe president gevraagd: “Wie wilt u in de kamer hebben als u belangrijke beslissingen neemt?” Dat was simpel: “Hillary”.

Zelf liet ze tv-kijkend Amerika verstaan dat ze niet van plan was om als een vrouwtje aan de zijde van haar man te staan – “zoals in dat nummer van Tammy Wynette, ‘Stand by your man’“. De countryzangeres, inmiddels overleden, stuurde haar prompt een boze brief: Hillary had iedereen die het een aangrijpend lied vindt, beledigd. De opiniepeilingen gaven Wynette gelijk: niet weinig huisvrouwen voelden zich in hun eer gekrenkt.

Maar haar grootste blunder moest nog komen. Een week na zijn aantreden had Clinton zijn vrouw aan het hoofd gezet van de Health Care Task Force. Opdracht: een voorstel uitwerken om de gezondheidszorg te reorganiseren. Hillary’s plan was erg doortimmerd en naar Amerikaanse maatstaven uitermate sociaal. Maar de tegenstand was te groot en het werd dan ook afgeschoten. Wie dacht Hillary overigens wel dat ze was? Had iemand haar democratisch verkozen, misschien? Welaan, dan had ze zich ook niet te mengen in het beleid. Haar imago was dringend aan verdere bijsturing toe: het moest “zachter, moederlijker, liefhebbender”. Noteer: liefhebbender. In weerwil van wat toen al een publiek geheim was: de president worstelt met een nogal hoog testosterongehalte.

WAAR ZIJN DE ZANDZAKKEN?

Die waterpas in haar hoofd is haar dikwijls te pas gekomen. Als haar man vreemdging, moest zij het hoofd koel houden. In 1982 schakelde ze een privé-detective in. Niet om Bill te confronteren met zijn buitenechtelijke gedrag, wel om op de hoogte te blijven en zo mogelijke schade aan zijn kiescampagne te kunnen beperken – damage control. Volgens Lisa Caputo, woordvoerster van Hillary, is haar eerste reflex bij een dreigend schandaal: “Waar zijn de zandzakken?” Caputo: “Vervolgens gaat ze tot de aanval over.”

Op 27 januari 1998 lanceerde ze de meest heftige en gedurfde aanval ooit: in de Today Show gaf ze lucht aan haar woede op onderzoeksrechter Kenneth Starr, die Clintons affaire met Monica Lewinsky aan het uitspitten was. Dat hele onderzoek van Starr maakte volgens Hillary deel uit van “een grote samenzwering” ter rechterzijde. Toen ze er later achter kwam dat Clinton wel degelijk “sex” had gehad met “that woman”, bleef ze zich hardnekkig vastbijten in de juridische kant van de zaak. Tot afzetting kon het niet komen, want daarvoor moest Starr ondubbelzinnig kunnen aantonen dat de president Lewinsky rechtstreeks of onrechtstreeks tot meineed had aangezet. En daarin zou Starr nooit slagen, wist Hillary. Over impeachment had ze sinds Watergate van niemand lessen te krijgen.

Dat ze zich bedrogen voelde, spreekt voor zich. Op 18 augustus 1998, een dag na de publieke bekentenis van Clinton, zou Hillary persattaché Michael McCurry in vertrouwen hebben genomen: “Voel ik mij kwaad? Verraden? Eenzaam? Uitgeput? Vernederd?” Het waren vijf retorische vragen.

In december vorig jaar stond Hillary als eerste presidentsvrouw ooit op de cover van Vogue. Met foto’s van Annie Leibovitz, die eerder al Lady Di had geportretteerd voor het prestigieuze tijdschrift. “Puur uit medelijden”, schreef Time. “Beide vrouwen werden diep vernederd.”

In 1993 had adviseur Dick Morris haar aangeraden iets aan dat harde imago te doen: Hillary moest een van haar tekortkomingen naar buiten brengen, vond Morris: “Iemand die zijn tekortkomingen toegeeft, wordt in Amerika veel vergeven.” Ze had hem geantwoord: “Ik vind er geen. Wat wil je dat ik doe?”

In januari 1996 moest Hillary voor een Grand Jury verschijnen – opnieuw een primeur voor een presidentsvrouw. Ze werd ondervraagd over Whitewater, een fraudezaak waarbij ze als advocate in Arkansas betrokken zou zijn geweest.

Gaandeweg begon ze tijdens de tweede ambtstermijn van Clinton te beseffen dat haar imago inderdaad opgepoetst moest worden. Qua garderobe schakelde ze over van harde kleuren op pasteltinten. Qua standpunten beperkte ze zich steeds meer tot het zachte werk: kinderdagverblijven, het belang van een goede opvoeding, vrouwenrechten in de derde wereld… De onverminderde invloed die ze achter de schermen nog steeds uitoefende, werd voortaan geminimaliseerd. Op tv speelde ze the loving wife; in het Witte Huis beval ze het crisisteam “a total war” te voeren tegen Kenneth Starr.

VIAGRA VOOR DE MEDIA

Toen Zippergate pas was losgebarsten en Hillary haar complottheorie ontvouwd had, schreef de Amerikaanse auteur Norman Mailer in een vlammend artikel: “Wat voor een kinkel is die man? Geen enkele vent met zelfrespect laat zich pijpen met zijn broek op zijn enkels. (Hoe moet je de benen nemen als het fout gaat?)” En over Hillary: “Wat heeft ze een sterke instincten! Het loont de moeite om haar gezicht aandachtig te bekijken: weinig vrouwen tonen in hun gelaatstrekken zo’n gigantische, enorme machtshonger. Natuurlijk is ze loyaal tegenover haar Bill. Als ze loyaal blijft, wordt ze immers een Amerikaanse legende – wat haar in staat kan stellen te bereiken wat best wel eens haar echte doel zou kunnen zijn: de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten worden.” Mailer zou wel eens gelijk kunnen hebben: Hillary is druk bezig met haar eigen politieke toekomst.

Haar eerste persoonlijke veldslag zal ze wellicht uitvechten in New York, waar ze eind volgend jaar zou opkomen bij de senaatsverkiezingen. Officieel is ze nog geen kandidaat: ze onderneemt een zogenaamde Listening Tour – om te peilen naar de zorgen van de kiezer, maar meer nog om te testen hoe haar kansen liggen. Er spelen namelijk nogal wat factoren in haar nadeel. Eén: ze is niet van New York, dus wat komt ze daar dan zoeken? Twee: de Republikeinse burgemeester Rudi Giuliani wordt wellicht haar tegenstander en die is zeer populair; hij heeft het misdaadcijfer teruggedrongen, de belastingen verlaagd en zowel het toerisme als de werkgelegenheid aangezwengeld. Drie: de New Yorkse tabloids gelden als de minst scrupuleuze van het land, zodat Hillary wellicht meedogenloos door het slijk zal worden gehaald. In dit post-Lewinsky-tijdperk zou haar kandidatuur volgens sommige waarnemers “Viagra voor de media” zijn. Vier: een op de acht New Yorkse kiezers is joods en Hillary is in de ogen van de joodse lobby een al te grote pleitbezorgster van de Palestijnse staat.

Gelukkig zijn standpunten er – net als imago’s – om te worden bijgestuurd: een paar weken geleden verklaarde ze dat Jeruzalem “de eeuwige en onverdeelbare” hoofdstad van Israël is. Bovendien is ze ineens een voorstander geworden van een Amerikaanse ambassade in Jeruzalem; nu bevindt die zich in Tel Aviv.

En wat dat eerste bezwaar betreft: Hillary is op zoek naar een huis in New York – want wie er niet woont, kan zich ook niet verkiesbaar stellen. Er spelen overigens ook factoren in haar voordeel:Giuliani ligt erg slecht bij de zwarte kiezers en bovendien is hij lang niet zo beroemd als Hillary. Amerikanen hebben – dat is geweten – een zwak voor celebrities.

LIEVER MACHT DAN GELD

Dat het haar menens is, bewijst het feit dat ze niet voor het grote geld gaat. Ze wees onlangs een boekendeal van vijf miljoen dollar af. En waarom wil ze krap 137.000 dollar per jaar verdienen in de Senaat als ze een veelvoud daarvan zou kunnen vangen in het lezingencircuit? Of waarom begint ze niet met een talkshow? Succes verzekerd. Het antwoord: geld is niet wat ze wil – hoewel de Clintons met al die advocatenrekeningen niet echt goed bij kas zitten. Ze wil politieke macht, beslissingen nemen. “Change the system from within” is altijd haar credo geweest.

Mocht ze de Senaat halen, dan heeft ze een prima uitvalsbasis voor die race naar het Witte Huis. En als ze haar plannen alsnog afblaast, zijn er alternatieve scenario’s. Zo zou ze de running mate kunnen worden van Al Gore. Eerst vier jaar vice-president, en dan nog een trapje hoger. Ze kan desnoods zelfs acht jaar wachten, als Gore twee termijnen doet: in 2008 is ze nog altijd maar 61. Al is het erg onwaarschijnlijk dat de Democraten nog zolang het Witte Huis zullen bezetten. De Republikein George Bush jr., zoon van, heeft goede kaarten voor volgend jaar. Elisabeth Dole, vrouw van Bob, heeft zich overigens ook al kandidaat gesteld voor een Republikeinse nominatie. Tussen haakjes: veel Amerikanen vinden dat mevrouw Dole geëmancipeerder is dan mevrouw Clinton. Als voorzitster van het Amerikaanse Rode Kruis stond Elisabeth minder in de schaduw van haar man dan Hillary.

Hillary Rodham Clinton is niet de eerste first lady die een grote invloed heeft op haar man. Rosalynn Carter las altijd de toespraken van Jimmy na en woonde de kabinetsvergaderingen bij, Nancy Reagan raadpleegde een astroloog om de agenda van Ronald te plannen. Hillary is evenmin de eerste presidentsvrouw die zich profileert op sociale thema’s. Rosalynn Carter trok zich het lot van geesteszieken aan, Nancy Reagan zei “nee” tegen drugs, en Barbara Bush zette zich in voor diverse alfabetiseringsprojecten.

Hillary Rodham Clinton kan wél de eerste first lady worden die het zelf tot president schopt. In dat geval zitten we nog maar halverwege de grote Clinton-saga en moet het beste misschien nog komen. En dan was haar echtgenoot, zoals Time-journalist Lance Morrow het onlangs formuleerde, alleen maar “the horse she rode in on”. Bill zou als first husband ( first man? first gentleman?) eindelijk de tijd hebben om zich voor zijn “zwakheid” te laten behandelen. En zijn “sociale project” ligt voor de hand: hij moet een ontwenningscentrum laten bouwen voor zijn lotgenoten. De Clinton Clinic? Klinkt prima.

Bill en Hillary houden tijdens een uitstap naar Chicago halt bij een benzinestation in de buurt waar zij is opgegroeid. De pompbediende herkent haar en roept enthousiast: “Wij hebben vroeger nog op dezelfde school gezeten!” Hillary beaamt dat en haalt samen met de man een paar leuke herinneringen op.

Zodra ze weer vertrokken zijn, zegt Bill fijntjes: “Een geluk dat je niet met hem getrouwd bent, want dan zou je nooit in het Witte Huis geraakt zijn.”

“O, jawel”, lacht Hillary. “Als ik met hem getrouwd was, zou hij nu president zijn.”

Joël De Ceulaer