Het fundament van de staat Israël wordt ondergraven, vreest parlementslid Einat Wilf.
Sinds de verkiezingen van 2009 wordt Israël bestuurd door een rechtse coalitie, waarvan tot voor kort ook de sociaaldemocratische Arbeiderspartij deel uitmaakte. Die partij viel midden januari uiteen over de politiek van de regering ten aanzien van de Palestijnen. De vredesgesprekken liggen sinds september stil omdat premier Benjamin Netanyahu weigert om de bouw van huizen in de Joodse nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever alvast voor de duur van de onderhandelingen stop te zetten. Minister van Defensie Ehud Barak stapte uit de Arbeiderspartij en nam vier leden uit de sociaaldemocratische fractie mee naar een nieuwe partij (‘Atzmaut’ of Onafhankelijkheid), die de regering blijft steunen. De andere parlementsleden van de Arbeiderspartij vervoegden zich bij de oppositie.
De beloftevolle politica Einat Wilf is een van de parlementsleden die Barak is gevolgd. Begin december zag ze de Arbeiderspartij nog als een matigende factor in de coalitie. Ze prees Netanyahu toen omdat de premier zich, volgens haar, merkwaardig politiek bekwaam toonde om zijn disparate coalitie te managen. ‘We hebben het in de politiek graag over moedige mensen’, zei Wilf toen. ‘Mensen met visie. Maar zo werkt het niet. Een premier neemt, als hij geluk heeft, één grote beslissing voor het land. Om dat te doen, heeft hij al zijn politieke kapitaal nodig. Zeker in een land zoals Israël is dat een goed, waarmee voorzichtig moet worden omgesprongen. Daarom houdt Netanyahu de ultranationalisten van buitenlandminister Avigdor Lieberman nu aan boord. In de coalitie heeft hij ze onder controle. Eigenlijk gedragen ze zich als lammeren. Hij wint er niets bij door extreem rechts nu te vervangen door een centrumpartij zoals Kadima. Dat moet je maar doen als het moment van beslissen aanbreekt. Eerder heeft het geen zijn.’
Op de Westelijke Jordaanoever is Fatah de baas. In de Gazastrook heeft Hamas het voor het zeggen. Maakt die Palestijnse tweespalt het voor Israël moeilijker om te beslissen?
Einat Wilf: Belangrijker is te weten om welk soort van conflict het gaat. Gaat het om de grenzen van een staat voor de Palestijnen? Of gaat het om de meer fundamentele vraag, of het Joodse volk in deze regio recht heeft op een staat? Onder de Israëlische bevolking twijfelen steeds meer mensen eraan dat het alleen om grenzen gaat. Niemand twijfelt eraan dat de Palestijnen een staat willen. Maar hoe erg willen ze die staat? Het is zoals met een dieet. Je kunt zeggen: ik wil vermageren. Maar dat vraagt een inspanning. Als grenzen een absolute prioriteit zijn, hadden de Palestijnen al een staat gehad. Veel mensen in Israël geloven dat ze misschien een staat willen, maar dat ze nog meer willen dat wij er geen hebben.
Willen ze geen vrede?
Wilf: Dit conflict krijgt veel aandacht, terwijl het objectief bekeken een klein probleem is in de wereld. Maar omdat het klein is, heeft het de goede maat voor iedereen om zich ermee te bemoeien. Iedereen is erbij betrokken. Eerst waren er de koloniale toestanden, vervolgens de Koude Oorlog. Nu is er een strijd om hegemonie tussen Amerika en Iran. Tussen sjiieten en soennieten. Iran speelt een rol in Libanon en in de Gazastrook. De krachten tégen vrede zijn op zijn minst zo sterk als die vóór vrede.
Kan Jeruzalem ooit de hoofdstad zijn van twee landen?
Wilf: Als alle sterren goed staan: ja. Het gaat per slot van rekening om een plek van niet meer dan een vierkante kilometer groot: het beheer van de heilige plaatsen. We waren er in de jaren negentig heel erg dicht bij. Met inventieve ideeën kan veel worden opgelost. Maar of het nu nog kan? Uiteindelijk zijn ook Netanyahu en de Palestijnse president Mahmoud Abbas kleine spelers. Kleine bootjes op de grote zee.
De bouw van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever kost Israël veel goodwill in de wereld. Bent u bezorgd over het beeld dat van Israël bestaat?
Wilf: Er is een aanval bezig, die het hele fundament van Israël ondergraaft. De idee dat Israël recht heeft op een staat in de enige regio waar het ooit soeverein was, ligt onder vuur. De idee zelf dat de Joden een volk zijn. Als we geen volk zijn, maar alleen een godsdienst, waarom hebben we dan een staat nodig? Godsdiensten hebben geen staten. Palestijnen blijven zeggen dat wij vreemdelingen zijn in dit land. Dat laat hen toe om ons als een koloniale macht te behandelen. Dat is ook waarom Netanyahu ervoor zorgt dat er vrede komt, als de Palestijnen aanvaarden dat de Joden hier geen koloniale macht zijn maar een volk dat is thuisgekomen. Israël zit dus middenin een ideeënoorlog
Dat is misschien niet zo erg als een echte oorlog.
Wilf: Ik ken dat argument. Bij een echte oorlog schieten echte tanks. Maar Israël was eerst een idee, en pas daarna een land. Als je de idee ondermijnt, valt het land uiteen. Hoe moeten we ons dan nog verdedigen, als de idee kapot is?
DOOR HUBERT VAN HUMBEECK
