Wetenschappers bieden hulp bij de juridische vraag wie verantwoordelijk is voor een besmetting.
‘Ziektedetectives’, zo noemde het topvakblad Nature ze onlangs: wetenschappers die de genetische samenstelling van virussen en bacteriën ontrafelen om te kijken of ze kunnen achterhalen welke persoon de bron was van een besmetting. Die techniek wordt nu ook een juridische realiteit: hij wordt steeds meer ingeschakeld in criminele zaken rond vooral virale besmettingen.
Er zijn gevallen bekend van mensen die anderen bewust met een ziekte opzadelden. Zo is er de veelbesproken zaak van een Spaanse anesthesist die voor hij mensen met morfine verdoofde, zichzelf een shot gaf en vervolgens dezelfde naald voor de patiënten gebruikte, waardoor hij minstens 275 personen met hepatitis C besmette – vier van hen stierven daardoor. Een genetische analyse van de besmettingen hielp om zijn schuld vast te stellen, want de man bleef hardnekkig ontkennen.
De opsporingstechniek steunt op het feit dat de genen van virussen en bacteriën heel snel veranderen, waardoor er een evolutionaire stamboom van gemaakt kan worden. Daarmee kunnen besmettingen aan elkaar worden gelinkt. Het is zelfs mogelijk om er een tijdstip van besmetting aan te koppelen, omdat de snelheid van veranderingen als een soort klok kan fungeren.
Microbiologe Anne-Mieke Vandamme van de KU Leuven is, volgens Nature, een wereldexperte in de materie. Ze assisteerde al in negentien rechtszaken, meestal voor de verdediging omdat ze ervan uitgaat dat er met deze techniek zelden uitsluitsel kan worden gegeven – in tegenstelling tot wat met DNA-analyse het geval is. Maar haar werk kan wel instrumenteel zijn om tot een juridisch correct oordeel te komen.
In een van haar zaken kon ze een aanklager in Nijvel voldoende wetenschappelijke munitie geven om de klachten van zeven mentaal gehandicapte vrouwen die door een nachtverpleger verkracht werden en zo met het aidsvirus werden besmet, ernstig te laten nemen. Het virus van de besmette vrouwen leek sterk op dat van de verpleger. De meest schokkende zaak waaraan ze meewerkte, was een Nederlandse affaire rond bizarre seksfeestjes, waarbij homoseksuele mannen elkaar onder meer met bloed inspoten. Vandamme kon aantonen dat het aidsvirus van dertien besmette deelnemers van de feestjes erg leek op dat van de organisatoren, maar ze kon niet aangeven wie precies wie had besmet. Als gevolg van haar werk ging een van de organisatoren echter door de knieën en biechtte hij het hele verhaal op.
Omdat er geen duidelijke regels voor het gebruik van de techniek in de juridische context bestaan, probeert Vandamme nu met andere experts een soort richtlijn op te stellen.
DOOR DIRK DRAULANS
Homoseksuele mannen spoten elkaar op seksfeestjes in met besmet bloed.
