The Wooster Group in Brussel.
VIJF JAAR geleden in de Brusselse Ancienne Belgique. The Wooster Group, sinds 1981 een vaste gast van het Kaaitheater, speelt ?Brace Up !?. De voorstelling versnijdt ?Drie Zusters?, het bekende toneelstuk van Anton Tsjechov, met Japanse podiumvormen (als kaboeki en no) en samoeraï-films. Dat alles gebeurt in de onvervalste Wooster-stijl : afgemeten en toch flitsend, meerduidig multimediaal en met veel gevoel voor droge humor.
De botsing tussen oost en west is artistiek leidster Elizabeth LeCompte en de andere leden van de groep sindsdien blijven achtervolgen. ?Fish Story I and II?, de dubbelproductie die de groep tijdens haar volgende Belgisch bezoek aan België in 1993 meebracht, was tegelijk een vervolg op ?Brace Up !? en een breuk ermee. Want behalve de Japanse visie op Tsjechov disten acteurs Willem Dafoe en Kate Valk in het eerste deel van de voorstelling ook nog een black & white minstrel-versie van Eugene O’Neills slavendrama ?The Emperor Jones? op. Nog enkele jaren later, intussen in het heden beland, kneden de leden van The Wooster Group de multiculturele deeg tot drie verschillende koekjes : de afzonderlijke producties ?FinISHed Story?, ?The Emperor Jones? (beide zopas in het Lunatheater) en ?The Hairy Ape? (naar het gelijknamige stuk van Eugene O’Neill).
Volgt u nog ? Tja, met de work-in-progress-aanpak van The Wooster Group worden termen als productie, voorstelling en stuk nu eenmaal loze begrippen. Het voortdurende voortborduren op het gekozen materiaal, de aanvulling en herwerking ervan zorgen er voor dat het werk van het gezelschap als een ongrijpbare stroom zandkorrels door de vingers van de toeschouwer glipt. Dat betekent daarom nog niet dat de acteurs op het podium wat staan aan te modderen. Allesbehalve, de voorstellingen hebben een zodanige vaart dat het er niet echt op lijkt dat improvisatie een grote rol speelt tijdens de voorstelling. Als het dan al gebeurt, dan weten de acteurs het bijgod goed te camoufleren.
RHODE ISLAND.
Het belang van de acteur in het continue herscheppingsproces is sinds de oprichting van de groep in 1975 blijven toenemen. In de beginjaren was het vooral de biografie van acteur Spalding Gray die het werkmateriaal voor de stukken van het jonge collectief aanreikte. Dat Gray en Elizabeth LeCompte beiden van de door Richard Schechner geleide Performance Group kwamen, was daar natuurlijk niet vreemd aan. Bij de buitenissige theaterwetenschapper leerden ze dat optreden belangrijker was dan vertolken, dat de acteur-performer van meer belang was dan de tekst of de rol. Bij welke theatermakers uit onze contreien hebben we dat nog gehoord ?
Door de biografie van een enkele acteur, in dit geval Gray, als de bouwstenen voor een collectieve theaterwerf aan te slepen, werd dat inzicht consequent doorgetrokken. Op die manier ontstond de dromerige trilogie ?Three Places in Rhode Island?.
Een volgende stap was de collectieve biografie waarin bovendien de acteur als individueel persoon zichtbaar wordt. Met ?Point Judith?, het antwoord van de Woosters op de familietragedie ?Long Day’s Journey into Night? van, alweer, Eugene O’Neill, was het zover. Het was eveneens de eerste productie van het gezelschap die het Kaaitheater, toen nog een tweejaarlijks festival, in 1981 naar België haalde. ?Point Judith? werd het eerste deel van een nieuwe trilogie, ?The road to immortality?. Ook in twee andere delen van de triptiek (?… Just the High Points…? en ?Frank Dell’s The Temptation of St. Anthony?) werd de tegendraadse montage van teksten, stukjes dans en videobeelden steeds verder verfijnd. Toch ging de zogenaamde multimediale aanpak van The Wooster Group voorbij aan de Aha-Erlebnis van het zogenaamde beeldende of visuele theater. Niet de façade was belangrijk, maar wel het broeierige leven erachter.
In ?FinISHed Story? bijvoorbeeld wordt dat mooi geïllustreerd door de videobeelden op het einde van de voorstelling. Op een monitor is het hoofd van het betreurde Wooster-lid Ron Vawter te zien. Hij zegt de afscheidswoorden van Wersjinin uit Tsjechovs stuk, maar doorprikt de omfloerste illusie voortdurend door zich rechtstreeks tot de filmploeg te wenden en om méér van een tranenbevorderd goedje te vragen. Zulke vormelijke spielereien, net als de ruimtelijke aanwezigheid van steigers, praktikabels en theatertechnici, hebben het werkproces altijd duidelijk zichtbaar gemaakt. Met het in beeld brengen van de voortdurende metamorfose en veranderlijkheid staat of valt het werk van The Wooster Group.
Paul Verduyckt
?The Hairy Ape? op 26, 27, 28 en 30 april en 1 t/m 4 mei in het Brusselse Lunatheater.
The Wooster Group, The Hairy Ape, Willem Dafoe en Kate Valk (achtergrond) : multiculturele deeg.
