IJsland stemt straks opnieuw over de terugbetaling van de schulden van de onlinebank Icesave. Een nieuw ‘neen’ zet de toetreding tot de EU op de helling.
Op 9 april houdt IJsland een nieuwe volksraadpleging over de afwikkeling van het Icesavedrama. De onlinebank ging in oktober 2008 over de kop, samen met zijn moederbedrijf Landsbanki en de twee andere grote banken, Glitnir en Kaupthing. Daardoor zaten 340.000 spaarders uit het Verenigd Koninkrijk en Nederland, gelokt door de hoge rente, in de rats. Er volgde een lange onderhandeling om de ingeklapte economie weer op de sporen te krijgen. Voor Icesave werd een terugbetalingplan uitgedokterd: IJsland kreeg een rente van 5,5 procent aangesmeerd, terwijl Londen en Den Haag ondertussen de gedupeerde spaarders vergoedden.
Maar de IJslanders waren boos. Ze waren geraakt, in hun hart en in hun portemonnee. Londen had namelijk een antiterrorismewet ingeroepen om de IJslandse banktegoeden te bevriezen. Dat werd als wraak beschouwd voor de onzalige kabeljauwoorlogen uit 1958, 1972 en 1975, toen IJsland zijn territoriale wateren uitbreidde. Erger was dat de gewone man moest opdraaien voor de speculatieve fratsen van risicobankiers. In maart 2010 sprak het volk zich dan ook massaal uit tegen de bereikte terugbetalingsovereenkomst.
De regering viel en IJsland werd nog dieper de put in geduwd doordat geldschieters uit Scandinavië, Polen en het Internationaal Muntfonds toegezegde steunfondsen inhielden. Het kostte de nieuwe, socialistische premier Jóhanna Siguroarsdóttir alle moeite om een nieuwe deal uit te werken, die in januari door het parlement werd goedgekeurd. Alleen: dat was buiten de parlementaire oppositie én buiten president Ólafur Ragnar Grímsson gerekend. De actiegroep Natie Verenigd tegen Icesave haalde opnieuw veertigduizend handtekeningen op, goed voor één vijfde van alle kiezers. President Grímsson gaf geen krimp. ‘Het volk is soeverein’, hield hij vol.
Volgens een peiling stemt bij de nieuwe volksraadpleging toch 61 procent ja. Het zal wel moeten, want de risico’s zijn groot. Het ratingkantoor Moody’s verwacht dat de kredietwaardigheid van het land bij een neen onmiddellijk van Baa3 naar Ba1 wordt herschat. In mensentaal: IJslandse aandelen worden dan rommelkredieten, die institutionele beleggers niet meer of alleen onder strikte voorwaarden mogen aankopen. De laatste schijf hulp van de Noordse banken en van het IMF komt in het gedrang. De invoering van de euro – gepland voor 2014 – en de toetreding tot de EU staan dan op afschrijven. De toegeeflijkheid van Londen en Den Haag is opgebruikt.
Siguroarsdóttir zit met een ei. Normaal moet Reykjavik in 2016 beginnen af te betalen. En het ging net goed. Voor het eerst in twee jaar is er weer groei. De inflatie is beheerst. De controle op de banken wordt afgebouwd, op 11 maart ligt er een plan voor om de vrije markt te normaliseren. Er was steun vanuit de oppositie en er lopen processen tegen bankiers en oud-premier Haarde. Maar: terugbetalen tot 2046 kost elke IJslander 12.200 euro. Het blijft afwachten. Het kan kil worden tussen IJsland en de andere Schengenlanden. En het zal niet volstaan dat president Grímsson deze week de paus een cadeautje geeft: een beeld van Gudrídur thorbjarnardóttir, de eerste vrouwelijke bekeerlinge op IJsland.
Lukas De Vos
