Bij de recente Palestijnse parlementsverkiezingen werd Ahmed Sadaat door het volk verkozen. Maar de voorzitter van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP) zit al vier jaar zonder enige vorm van proces in de gevangenis van Jericho. Volgens Israël is hij onder meer verantwoordelijk voor de moord op de Israëlische minister van Toerisme, Rehavam Zeevi.

In een exclusief interview met Knack in de gevangenis vertelt Ahmed Sadaat over zijn gevangenhouding, zijn standpunt ten opzichte van Israël, zijn politieke leiderschap en de implicaties van zijn overwinning bij de parlementsverkiezingen. De nieuwe regering ziet hij als een overgangsregering naar de definitieve PLO-regering.

Zal Mahmoud Abbas hem als kersvers Palestijns parlementslid moeten vrijlaten? In de penitentiaire inrichting in Jericho, onder de inwoners bekend als ‘De Moekatta’ is het uitzonderlijk stil. De gebruikelijke routine van een gevangenis – het geluid van schreeuwerige radio’s, ranzige etensluchtjes, surveillerende bewakers, groepjes rokende gedetineerden – ontbreekt.

Twee Palestijnse bewakers in keurig donkerblauw uniform hangen verveeld tegen de ijzeren deuren van de gevangenispoort. Bezoekers komen hier nauwelijks. Aan de muur hangt een verkreukelde verkiezingsposter met de foto van Fatahlijsttrekker Marwan Barghouti, die in een gevangenis in Israël gevangenzit. Hij herinnert aan de voorbije parlementsverkiezingen.

Achter de poort, op de binnenplaats van de gevangenis liggen de internationale monitoren – Engelse en Amerikaanse officieren, die volgens een internationale afspraak de zes speciale gevangenen die hier gedetineerd zijn, moeten bewaken – in luie stretchers te zonnebaden.

‘Hoe zijn jullie binnengekomen’, roept gedetineerde Ahmed Sadaat (54) oprecht verbaasd. ‘De laatste maanden mocht ik nauwelijks bezoekers ontvangen en het contact met de buitenlandse pers is zelfs verboden.’

Hij draagt een eenvoudige bruine broek en groene trui. Zijn wijsvinger is nog zwart van de onuitwisbare inkt, die iedere Palestijnse kiezer na het uitbrengen van zijn stem kreeg opgedrukt.

Deze secretaris-generaal van een van de grootste Palestijnse organisaties, de marxistische en militante politieke partij: het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP), stoort zich niet aan de bewaking en het gevangenschap. Hij vindt het ook heel gewoon om op de Israëlische lijst van meest gezochte personen voor te komen – hij heeft alles bij elkaar dertien jaar in Israëlische gevangenissen gezeten voor acht verschillende misdrijven. Wat hem ergert, is dat hij hier al vier jaar door zijn eigen volk in een Palestijnse gevangenis zit opgesloten.

In een deal tussen de Palestijnse Autoriteit, Israël, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk werd de Israëlische belegering van Yasser Arafats presidentiële kwartier in Ramallah in januari 2002 opgeheven in ruil voor de arrestatie van Sadaat en vijf andere Palestijnen. Met zijn allen worden zij door Israël verantwoordelijk gesteld voor de moord op Rehavam Zeevi, minister van Toerisme en leider van de ultrarechtse Nationale Unie. Zeevi en zijn vrouw werden in de vroege ochtend van 17 oktober 2001 in hun hotelkamer in Jeruzalem overvallen door gewapende terroristen. Zeevi werd doodgeschoten. Het PFLP eiste de actie op als wraak voor Israëls liquidatie van zijn voorzitter Abu Ali Mustafa.

President Arafat liet Sadaat in Ramallah arresteren, maar tijdens een onderonsje verzekerde hij Sadaat dat het om een tijdelijke maatregel ging en hij binnen enkele dagen weer op vrije voeten zou zijn. Twee dagen later werd Sadaat met de vijf andere verdachten overgebracht naar de gevangenis van Jericho, en daar zit hij nog steeds zonder enige vorm van proces of gerechtelijke veroordeling. En al die tijd heeft Sadaat zijn betrokkenheid bij de moord ontkend.

‘De Palestijnse Hoge Raad in Gaza heeft nota bene mijn gevangenhouding onwettig verklaard omdat er onvoldoende bewijzen zijn dat ik de moord gepland zou hebben, maar de Palestijnse gezagsdragers laten zich door Israël en de internationale partners sturen. Ze beweren dat onze gevangenhouding voor onze eigen veiligheid is. Belachelijk’, noemt hij dat met klem.

‘Ze kunnen hier iedereen oppakken zonder enig proces, maar niemand vrijlaten. Daarvoor moeten ze de toestemming van Israël hebben. Er is geen judiciële Palestijnse autonomie. Er is geen onafhankelijke democratie. Dit moet veranderen. Ik geloof zonder twijfel dat we intern een sterke politieke eenheid moeten hebben en een nationale dialoog moeten voeren over deze juridische, democratische en sociale kwesties’, meent Sadaat. Daarom besloot hij om zich vanuit de gevangenis kandidaat te stellen voor de Palestijnse parlementsverkiezingen.

‘Dat was heel moeilijk’, bevestigt Sadaat. ‘Ik kon mijn rechten als lijsttrekker niet volledig uitoefenen. De Palestijnse Autoriteit en de internationale monitoren dwarsboomden ieder direct contact met mijn electoraat en de pers. Mijn contact met de buitenwereld liep voornamelijk schriftelijk en via enkele partijleden en campagneleiders die mij bezochten. Ook gebruikte ik mijn mobiele telefoon om partijvergaderingen voor te zitten en acties aan te sturen, maar dat is illegaal, want ik mag zelfs geen telefoon hebben.’

IMMUNITEIT IN DE GEVANGENIS

Toch heeft de partij van Sadaat bij de parlementsverkiezingen drie zetels in de wacht gesleept en daar is hij best trots op.

Sadaat: ‘Persoonlijk ben ik dezelfde gebleven en ben ik nog steeds “de gevangene Sadaat uit de Moekatta”. Begrijp me goed, ik heb niet aan de verkiezingen deelgenomen om in vrijheid te worden gesteld, maar om de partij te vertegenwoordigen waarvan ik al 38 jaar lid ben en waarvan ik de doelstellingen onderschrijf.’ Terwijl hij in een steelpannetje Arabische koffie zet, somt hij die doelstellingen op.

‘Net als elk ander volk zijn de Palestijnen op zoek naar een vrije samenleving. Vanuit een sterke nationale eenheid streven wij naar de oprichting van één democratische lekenstaat “Palestina”, voor Palestijnen en Joden, en dus niet naar een Joodse staat naast een Palestijnse. Wij zijn voorstanders van een politieke en gewapende strijd voor de nationale bevrijding van Palestina, voor de opheffing van de bezetting door Israël en voor de uitvoering van de VN-resolutie 194, ofwel het recht tot terugkeer van alle Palestijnse vluchtelingen naar Palestina. Dit recht vormt de essentie van de Palestijnse kwestie.’

En nu zal deze delinquent en ex-wiskundeleraar vanuit de gevangenis in het Palestijnse parlement zetelen. Khaled Mashal, de leider van Hamas, de grootste coalitiepartner voor de PFLP, beloofde onlangs dat geen Palestijn meer in een Palestijnse gevangenis hoeft te zitten, wat de invrijheidstelling van Sadaat impliceert.

Gelooft Sadaat dat hij onder een Hamas-regering vrijkomt?

Hij steekt een sigaret op en blaast aandachtig de rook uit. ‘Mijn arrestatie was een actie van de Palestijnse gezagsdragers. Zij zijn verantwoordelijk en moeten het probleem van mijn gevangenhouding oplossen. Als parlementslid of als lid van de regering geniet ik immuniteit, maar hoe kan die in de gevangenis werkelijkheid worden? Hoe zal ik mijn recht op het bijwonen van vergaderingen en debatten en mijn stemrecht als parlementslid kunnen uitoefenen? Deze kwesties mogen we niet afschuiven op de volgende regering.’

Israël ziet de overwinning van de PFLP en Ahmed Sadaat met lede ogen aan. De door Syrië gesubsidieerde PFLP is verantwoordelijk voor vele terreuraanslagen in Israël, waaronder een bomaanslag in de Israëlische stad Netanya, die Sadaat per mobiele telefoon vanuit de gevangenis in Jericho zou hebben in gang gezet. Drie Israëliërs werden gedood en 59 gewond, aldus een deskundige van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken.

De invrijheidstelling van Sadaat kan een ernstig diplomatiek incident veroorzaken tussen de Palestijnse Autoriteit en de VS en Israël, omdat ze in strijd is met de gemaakte internationale afspraken.

Sadaats voorganger Mustafa Abu Ali, een lid van de oude garde van Palestijnse ballingen die in Damascus waren gevestigd, werd in 2001 door Israël geliquideerd. Ook andere PFLP-leden zijn door Israël gevangengenomen of gedood.

Vreest Sadaat dat Israël na zijn invrijheidstelling op een andere manier met hem zal afrekenen?

Sadaat haalt de schouders op: ‘Als Israël mij wil liquideren, loop ik nu een groter gevaar dan na mijn invrijheidstelling. Israël weet immers precies waar ik zit, en ik kan niet vluchten. Als vrijheidsstrijder en politiek leider loop ik – zoals andere politieke leiders – een zeker risico, ja. Maar dat is geen reden om mijn strijd of politieke inspanningen op te geven. Integendeel! De Palestijnen moeten nu een sterk nationaal front vormen en de bezetting en haar gevolgen op alle mogelijke manieren bevechten, zo nodig met geweld. Tot nu toe heeft de Palestijnse Autoriteit slechts één strategie gevoerd. Die was erop gericht de goedkeuring van de VS en Israël te krijgen. De Oslo-akkoorden zijn niet het enige raamwerk voor een oplossing. De huidige intifada is een reactie op het falen van die verdragen. Ik geloof dat Israël geen reële oplossing van het conflict nastreeft. Het is voor zijn politieke leiding eenvoudiger om zich te concentreren op een externe vijand buiten Israël, dan op zijn interne problemen. Wij, Palestijnen, moeten een crisis creëren om Israël onder druk te zetten.’ Harde woorden, die klinken als een oorlogsverklaring.

INTERNATIONALE SYMPATHIE

De vele aanslagen die het PFLP sinds het uitbreken van de tweede intifada in Israël heeft gepleegd, leidden slechts tot militaire represailles van Israël en tot vele Israëlische en Palestijnse doden. Niet tot de gewenste Palestijnse onafhankelijkheid.

Gelooft Sadaat nog steeds dat geweld de enige weg is?

Sadaat: ‘Wij leven hier al jaren in een oorlogssituatie. De vraag is hoe je deze oorlog stopzet. Onze kracht is de rechtvaardigheid van onze vrijheidsstrijd voor Palestina en de grote mankracht. Geweld is een middel in die strijd, maar niet de enige oplossing tegen de bezetting. Op dit moment geloof ik meer in vreedzame Palestijnse demonstraties tegen de bezetting, de checkpoints en de muur, met een parallelle, militaire strijd tegen de Israëlische soldaten. De sympathie van de internationale gemeenschap voor de Palestijnse zaak is van essentieel belang. Wij willen de vredesonderhandelingen bij de Verenigde Naties brengen, en dit internationale orgaan laten beslissen over de rechten van het Palestijnse volk, gebaseerd op de tekst van de verdragen en niet op juridische goocheltrucjes of mazen in de wet.

Amerika is onder George Bush geen onpartijdige partner, omdat het de Palestijnen nog steeds als de schuldige voor de bezetting ziet. Het Amerikaanse democratiseringsplan voor het Midden-Oosten is slechts een handig manoeuvre om Amerikaanse belangen veilig te stellen, zoals de controle over de oliereserves in de regio. Kijk maar naar de Amerikaanse bezetting van Irak. Dat heeft toch niets met democratisering te maken.’

Sadaat streeft naar de oprichting van een staat voor zowel Palestijnen als Joden – een soort democratische federatie – maar na de terugkeer van de vele Palestijnse vluchtelingen, zullen de Palestijnen in de meerderheid zijn. De internationale partners zullen niet akkoord gaan met deze oplossing, die de vernietiging van Israël impliceert.

Is het onder de huidige omstandigheden – met de uitzonderlijk slechte economische en sociale situatie in de Palestijnse gebieden – niet beter voor de Palestijnen om onderhandelingen te openen over de tweestatenoplossing, in plaats van een ver verwijderd utopisch ideaal na te streven?

Sadaat: ‘De tweestatenoplossing, zoals de Oslo-akkoorden bepleiten, levert geen permanente oplossing, want ze verdeelt het Palestijnse volk. In Israël wonen namelijk nog zo’n 1,3 miljoen Palestijnen. Je verplaatst het huidige conflict dan naar Israël. Ook biedt dat geen oplossing voor de Palestijnse vluchtelingen die bij de oprichting van de staat Israël uit hun land zijn verdreven en lost het geenszins het fundamentele conflict tussen Joden en Palestijnen op over de verdeling van onze gemeenschappelijke middelen en het territorium.’

Zal Sadaat deze idealen van het PFLP kunnen vertegenwoordigen in een regering waarin het fundamentalistische Hamas de meerderheid vormt?

Sadaat knikt. Als Palestijns vluchteling en zoon van een arme arbeider kan hij zich weliswaar meer vinden in het marxisme en socialisme dan in het fundamentalisme van Hamas, maar hij gelooft dat het in het belang van het Palestijnse volk is dat de niet-religieuze en islamitische partijen zich verenigen in een coalitieregering.

‘Je moet begrijpen dat deze coalitieregering, die onder de Oslo-akkoorden heel beperkte bevoegdheden heeft, maar een tijdelijke regeringsmacht is. Wij zitten in een overgangsperiode waarin de Palestijnen in een democratische omgeving hun regering moeten definiëren op basis van de uitgangspunten van de PLO. Die organisatie die in 1964 werd opgericht onder leiding van Yasser Arafat is de enige die alle Palestijnen officieel vertegenwoordigt, ook de vluchtelingen. Ze is superieur aan de Palestinian Legislative Council, het parlement onder de Oslo-akkoorden. Omdat Hamas in de PLO niet wordt erkend, zullen wij de PLO reorganiseren.’

SIMONE KORKUS