De rijwoning, het enige alternatief.
Het voorontwerp ruimtelijk structuurplan Vlaanderen voorziet in ongeveer 400.000 nieuwe wooneenheden tussen 1992 en 2007. Bij ongewijzigd beleid (80 procent villabouw) zou nog eens 57.000 ha open ruimte verdwijnen. Zonder de ruimtevraag van de industrie. ?Dit alles resulteert in een ondraaglijke druk op de schaarse open ruimte,” aldus architect Marc Dubois in ?De rijwoning”.
Dubois en anderen beschrijven de evolutie van dit type woning in ons land in deze eeuw. Veel grote architecten bouwden schitterende rijhuizen. Jos Vandenbreeden vindt Victor Horta vooral een architect van wereldformaat omwille van zijn nieuwe kijk op de woning in de rij. Pas eind jaren zestig wordt Horta’s visie op de stedelijke woning herontdekt door, onder meer, Bob Van Reeth. In stadsuitbreidingen van de jaren twintig en dertig blijft de rijwoning domineren, ook bij modernisten als Gaston Eysselinck. Pas na de Tweede Wereldoorlog keert het tij ten voordele van de vrijstaande woning.
Anders dan veel architecten mijdt Dubois het maatschappelijk debat niet. Volgens hem is de verdringing van de rijwoning een bewuste keuze van de Christelijke Volkspartij, die van bij haar oprichting (1945) een anti-stedelijk gedrag ontwikkelde. ?De CVP’ers waren niet alleen felle tegenstanders van geconcentreerde woningbouw in de steden, een optie die door de socialisten werd verdedigd, zij waren resoluut tegen de stad. De stad als kwalitatieve woonomgeving werd compleet afgeschreven, de ontvolking van de stadscentra werd politiek aangemoedigd op diverse niveaus.(…) Wat de CVP uitstippelde als de bescherming van de morele waarden van de burger werd vrij vlug door de privésector als een markteconomisch gegeven overgenomen.”
Nu de stad verkommert en de ruimte dichtslibt, krijgt de rijwoning hopelijk meer aandacht. Haar belangrijkste troef is van ecologische aard. Los van energiegebruik leidt de versnipperde bebouwing tot buitensporige maatschappelijke kosten voor post, openbaar vervoer, waterzuivering… Ecologische en economische argumenten zetten het burgerlijk ideaal van het huisje met het tuintje onder druk. ?Welke politicus neemt het initiatief voor een debat in het Vlaamse parlement over de relatie tussen het structuurplan en een toekomstvisie op de huisvesting ? Dat is pas dienstbetoon, ditmaal voor de volledige Vlaamse bevolking.” Een rethorische vraag van Dubois ?
Peter Renard
?De rijwoning in Vlaanderen”, in Vlaanderen nr. 259. Tel. 051/40.81.64
Woning Vermaecke, Gentbrugge, ontwerp van Gaston Eysselinck (1937) : nood aan een maatschappelijk debat.
