Een biertje tegen het drinken

© Jasper Juinen

In ruil voor shag, bier en wat zakgeld houden alcoholverslaafden in Amsterdam straten en parken schoon. ‘Ze zijn allemaal ongelukkig, maar de craving is groter dan het verstand.’

‘Ik ga niet naar de dokter. Als ik zou horen dat ik een aandoening heb, krijg ik een hartaanval.’ Gabriel* kijkt doodernstig. Naast hem heeft Roger net verteld hoe bang hij is voor de resultaten van zijn leverscan. Gabriel wil niet weten hoe die van hem eraan toe is. Niet goed, dat weet hij, en dat is genoeg.

Iedereen rond de tafel weet wat levercirrose is. ‘Vorige week hebben we het samen opgezocht op internet’, zegt Janet van der Noord (53). Zij coördineert al 2,5 jaar een sociaal project in Amsterdam waarbij chronische alcoholisten de buurt papiertjesvrij prikken in ruil voor vijf blikjes bier, wat tabak, een warme maaltijd en acht euro cash. De aanleiding van de online zoektocht? Carel, tot voor kort deel van de groep, is ernstig ziek, het gevolg van decennialang alcoholmisbruik. Hij probeert nu nuchter wat rest van zijn gezondheid te redden, zegt Van der Noord. ‘Als het lukt, is dat toch iets om trots op te zijn.’

Vandaag zijn ze met z’n zessen. Drie dagen per week ruimen ze het nabijgelegen park en de aanpalende wijk op. Dat ze hier zijn, is te danken aan een straathoekwerker die hen overtuigd heeft om mee te doen. Hij vindt ze onder meer in het Amsterdamse Oosterpark, bekend voor zijn hangverslaafden. ‘Het enige wat ze daar doen, is drinken’, zegt Frits, met zijn 61 de nestor van de groep. ‘Het is allemaal nogal primitief. Je verliest er je sociale vaardigheden. Hier bij Janet zijn we verplicht om conflicten uit te praten.’

Dat gebeurt ook als ze terugkomen van hun eerste ronde. Frits heeft Gabriel uitgemaakt voor luiaard. Van der Noord neemt de kemphanen apart en na vijf minuten luidruchtig bikkelen, schudden ze elkaar de hand. Dan gaan ze naar de koelkast en nemen allebei een biertje.

Het incident illustreert een moeilijke evenwichtsoefening. ‘Sommigen vegen inderdaad hun voeten aan het werk’, zegt Van der Noord. ‘Ze hebben een broertje dood aan afspraken en autoriteit. Maar wat schieten we ermee op door hen eruit te flikkeren? Het doel is uiteindelijk om ze uit het park te houden.’

Alcoholisme light

Van der Noord is er zelf nog altijd niet uit of het programma enkel het alcoholgebruik van de mannen onderhoudt, of dat ze dit op termijn zullen zien als een opstapje om dat leven achter zich te laten. ‘Vergis je niet, ze zijn allemaal ongelukkig. Ze beseffen wat drank met hen doet. Maar de craving is groter dan het verstand.’

Opmerkelijk voor iemand die zo pragmatisch met alcoholverslaving omgaat, gelooft Van der Noord dat enkel abstinentie kan werken. ‘Verslaving is veelal een genetische ziekte. Je kunt er dus niets aan doen dat je ermee geboren bent. Maar je kunt wel beslissen om helemaal niet te drinken.’ Van der Noord was zelf 35 jaar lang verslaafd aan alcohol en drugs. Nu is ze ruim vier jaar clean. ‘Ik kan niet één biertje drinken, want dan ga ik door tot ik neerval. Dus doe ik dat niet.’

De mannen luisteren naar haar omdat ze hun taal praat. ‘Je moet iets van jezelf laten zien, of het werkt niet. Een 24-jarige maatschappelijk werker, hoe goed bedoeld ook, kan dat niet. Ik heb ze zelf ook 35 jaar lang genegeerd.’

Veel navolging heeft ze nog niet gehad, geeft ze toe. ‘In de eerste plaats gaat dit project om schadebeperking, maar ik hoop stiekem dat sommigen van hen binnen een paar jaar een ander pad kiezen, zoals ik heb gedaan.’

Die droom lijkt veraf. Zou je hier nog heen komen als er geen bier aan te pas komt, vraag ik aan René, de spraakwaterval van de groep. Voor één keer is het antwoord kort: ‘Nee.’ De rest knikt instemmend. Toen de cashvergoeding onlangs van 10 naar 8 euro per dag ging, haakten er al een paar af.

Zou een soortgelijk project in België van de grond kunnen komen, wil Frits weten. Ik weet niet of de publieke opinie betaling in bier kan slikken, zeg ik twijfelend. ‘Het is geen betaling’, corrigeert Van der Noord meteen. ‘Alcohol is hun medicijn, zoals methadon dat is voor drugsverslaafden. We moeten er op die manier naar kijken. En het moet zo ook aan de mensen uitgelegd worden.’

* De deelnemers aan het programma kregen in dit artikel andere namen.

DOOR DAAN BALLEGEER

‘Alcohol is hun medicijn, zoals methadon dat is voor drugs-verslaafden.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content