Omdat de kroonprins per slot van rekening niet elke dag trouwt, besloot ook de Vlaamse regering tot een fraaie geste. Bij wijze van huwelijksgeschenk stortte ze de ronde som van 400.000 frank op de rekening van het nog prille Prins Filipfonds. Dat neemt zich voor om de dialoog tussen de gemeenschappen te bevorderen. Het wil bruggen bouwen – met de Vlaamse bijdrage kan er alvast een stukje fundament worden gegoten.
Althans. Het had op dat moment, eind vorige week, ook iets van een kaars branden in de kerk. Het was namelijk uitkijken naar de reactie van de Volksunie op de vaststelling dat de federale regering zich niet zou storen aan een ultimatum van de partij: om er zeker van te zijn dat het omstreden onderwijscompromis met de Franstaligen niet definitief in de wet werd ingeschreven, wou ze een einddatum in de tekst laten opnemen. “Met de Volksunie heb ik niets te maken”, zei Guy Verhofstadt in theorie terecht – in de praktijk zette hij daarmee de ingewikkelde regenboogconstructie van zijn coalitie op losse schroeven.
Waar ze bij de Volksunie wellicht nog het meest van opkeken, was dat hun opeenvolgende stoere uitspraken op de partners weinig indruk leken te maken. De VU zit, zoals bekend, niet in de federale regering maar wel in de Vlaamse en daar heeft paars-groen de gele stemmen nodig. De Volksunie dacht haar positie daarom sterk: een alternatieve meerderheid ligt niet in het verschiet en het lijkt bijna ondenkbaar dat liberalen, socialisten en groenen jaren doorgaan zonder meerderheid in het Vlaamse parlement. Hoe zouden ze dan, bijvoorbeeld, over een begroting stemmen?
Na de publieke blamage aan zijn adres kon Patrik Vankrunkelsven (die bovendien voor moeilijke voorzittersverkiezingen in zijn partij staat) eigenlijk nog moeilijk anders dan met de deuren slaan. Het vertrouwen in het regeeravontuur is geschokt. Als ze niet uitkijkt, zit de VU plotseling in een situatie die haar toekomst in gevaar brengt – tot en met éminence grise Hugo Schiltz is daarvoor op het Barricadenplein komen waarschuwen.
Toch is het voor de VU ook weer niet zo eenvoudig om met paars te breken. Dan zou ze het experiment opblazen waar boegbeeld Bert Anciaux zoveel eieren onder heeft gelegd. Ontslag als minister zou Bert trouwens zelf werkloos maken, want naar het Europees parlement kan hij niet terug – de menselijke factor mag niet uit het oog worden verloren. Bovendien kan de VU dan wellicht ook een kruis maken over de geplande samenwerking met de VLD in enkele steden en gemeenten bij de komende gemeenteraadsverkiezingen.
Het verklaart voor een deel waarom het hele dossier zo slecht is aangepakt. Door de Volksunie, die eerst te weinig manoeuvreerruimte liet en daarna begon te schipperen. Door de federale coalitiepartners, die zich het bestaan van een afspraak over 2,45 miljard frank in aanwezigheid van de Volksunie plots niet goed meer konden herinneren. En door de premier, die toeliet dat er over dat punt onduidelijkheid groeide.
Het is bij Guy Verhofstadt een kwestie van geloof in zijn manier van werken. Hij houdt vol dat hij, in dit geval, de financieringswet binnen een redelijke termijn kan veranderen, op een wijze die voor iedereen acceptabel is. Wie wil meedoen, mag daar niet aan twijfelen.
Het is ook niet moeilijk om hem daarin te volgen. Het communautaire dossier is niet meer dan een onderdeel van de politiek die hem voor de geest staat. De bitsige discussie van vorige week past daar niet in. Er is trouwens al veel tijd verloren gegaan. Het gevaar is groot dat hij het momentum verliest, dat zijn bonte coalitie de vaart kwijtraakt. De komende maanden zijn daarvoor nu net zo belangrijk: als Verhofstadt voor de breuk wil zorgen die hij heeft beloofd, moet die in 2000 gestalte krijgen. En wel liefst nog voor de gemeenteraadsverkiezingen.
In het gekissebis over het centencompromis is er overigens met geen woord gerept over het onderwijs zelf. Aandacht voor de kwaliteit daarvan is precies een van de belangrijkste programmapunten van paars – niet alleen ten aanzien van de jonge mensen maar ook van de leerkrachten die meer verdienen dan een occasioneel schouderklopje.
Net daarom was het verkeerd om de geldkwestie te onderschatten. Het verlies van de Volksunie zou een hoge prijs zijn voor de les dat de oude demonen van de Belgische politiek zich niet zonder tegenstribbelen laten begraven.
Hubert van Humbeeck
