De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge en Etienne Vermeersch. Hij wordt geraadpleegd over uitzonderlijke omstandigheden.
Mijnheer Muys, in afwachting van meer duidelijkheid over het dossier Claes, komen we een laatste keer terug op de begroting, die de voorbije week omstandig is voorgesteld en bekommentarieerd. Wat was uw indruk ?
PAUL MUYS : De kiezers hebben gekregen waarvoor ze in mei gekozen hebben : een voorzichtige aanpak en het behoud van de essentiële verworvenheden. Door de handigheid van de huidige koalitiepartners is dat toch de inzet van de verkiezingen geweest. Voor het overige lijkt het mij een korrekt werkstuk, in die zin dat de drie procent gehaald is zonder dat het echt pijn zal doen. Hoewel ik vrees dat vele berekeningen erg optimistisch zijn. Men gaat ervan uit dat er 25.000 werklozen minder zullen zijn, de recente cijfers doen dat in elk geval niet vermoeden. Er was wel een daling in Vlaanderen, maar dat was wellicht een konjunktureel fenomeen. Er zijn ook een paar eenmalige maatregelen genomen, en volgend jaar mag het tekort opnieuw niet groter zijn dan drie procent. We zullen dus blijven inleveren. En binnenkort is er de onderhandelingsronde over de sociale zekerheid en die over de werkgelegenheid. Daar zullen ook nog offers moeten gebracht worden. Het is nog lang niet gedaan. Maar ik wens op te merken dat in de tijd van Wilfried Martens begrotingen werden ingediend met vijfhonderd miljard frank tekort. Dat is toch al meer dan gehalveerd.
Moeten wij die drie procent en de toetreding tot de EMU, die alle politici als een onaantastbaar dogma naar voren schuiven, onvoorwaardelijk aannemen ?
MUYS : In elk geval. België is een centrumland en een pilootland van de Europese eenwording. Brussel speelt een belangrijke rol in het funktioneren van de Unie. Op het moment dat die Unie dan een zo ingrijpende stap zet als het overschakelen naar een eenheidsmunt, moeten we daar zeker bij zijn. Het wegvallen van de onderlinge wisselkoersen is een enorm voordeel en gemak. We zullen deel uitmaken van een munt waar ze in de hele wereld rekening mee moeten houden. In bedrijven die internationaal aktief zijn, hoor ik alleen positieve geluiden over een monetaire unie.
Maar is die drie procent geen drogvoorwaarde ? Je kan ongetwijfeld ook in Zaïre een begroting opstellen met een tekort van drie procent van het BBP. Het gaat hem toch ook om de andere ekonomische gegevens : werkloosheid, openbare schuld, export, produktie…
MUYS : Vandaar ook de waarschuwing van mensen als Theo Waigel en Wim Duisenberg. Maar ik wil er op wijzen dat de hoge staatsschuld niet verhindert dat België in een muntunie zit met Luxemburg, dat zelf geen schuld heeft. Daar leid ik uit af dat een hoge schuld niet meteen een obstakel hoeft te zijn voor een monetaire unie. Dat neemt natuurlijk niet weg dat aan die openbare schuld zeer dringend iets gedaan moet worden, in ieders belang. Want de staat is in zijn akties beperkt omdat er voor geen enkel nieuw beleid geld is. En om het geld te vinden, is ons systeem van koalitieregeringen dan weer een nadeel. Je ziet duidelijk dat er een kompromis is gesloten tussen CVP en PS.
Iedereen praat over het tekort van drie procent, en over de extra besparingen om dat te bereiken, maar in feite gaat het om 3.870 miljard frank uitgaven. Mogen we van de regering dan niet verwachten dat ze bij het voorstellen van de begroting, wat haar werkingsbudget is, wat meer projekten naar voren brengt en van enige visie op de toekomst blijk geeft ?
MUYS : Dat vind ik ook, de begroting moet een afspiegeling zijn van de genomen politieke opties. Zeker omdat de verkiezingen er speciaal voor vervroegd zijn, en Dehaene zware ingrepen in het vooruitzicht had gesteld. Dan verwacht ik beslissingen in verband met de NMBS of de RMT, in wat voor richting ook. Maar daar schaatst men langs. Ik heb niet de indruk dat de regering op springen heeft gestaan bij de opmaak, al voel je tegelijk toch een weining hartelijke sfeer tussen de regeringspartijen. Er zijn socialisten die niet geapplaudisseerd hebben bij de toespraaak van Dehaene. Ik vind dat de regering meer perspektief had moeten bieden. Zelfs al is dat negatief. Op middellange termijn gaan we onvermijdelijk naar een welvaartsvermindering, daarover moet niemand zich illusies maken. De politiek zou ons dat duidelijk moeten zeggen. Welvaartsvermindering betekent niet meteen dat we daarom allemaal ongelukkiger zullen zijn.
We zullen moeten… anders gaan leven ?
MUYS : Ik denk het. Waren wij ongelukkiger toen het BNP en de gemiddelde inkomens in de jaren zeventig een stuk lager lagen ? Zelfs al gaan we terug naar het niveau van de jaren zestig, dan kopen we maar een 4 PK in plaats van een 6 PK. Nu, wat regeringsprojekten betreft, horen we inderdaad weinig opbeurends. Ik denk aan de werkloosheid. Wat wij horen is : de regering moet geen banen scheppen. Zelfs de voorzitter van de PS zegt : vergeet het banenplan, de drie procent is de eerste prioriteit. Dat vind ik vanwege een socialist, en dan zeker een Waalse, een wel zeer merkwaardige uitspraak, moet ik zeggen. Dehaene verschuift het werkgelegenheidsvraagstuk handig naar later, waardoor de bal weer in het kamp van de sociale partners ligt. En de hervorming van de sociale zekerheid heeft hij ook voor zich uit geschoven. We zullen zien wat daar uit komt. Dehaene is iemand die stap na stap vooruitgaat. Ik zie in hem niet de man die grote maatschappelijke visies ontwikkelt, maar hij kan wel reële problemen met grote doortastendheid en koelbloedigheid oplossen.
Wordt het dan geen tijd dat hij het probleem van de mobiliteit eens doortastend en koelbloedig oplost ? Of de verpaupering in de steden ? Volgens de Vlaamse minister van stadsbeleid zelf zijn 300.000 woningen in slechte staat en 900.000 andere missen elementair komfort. Dat is verbijsterend. En dan is er nog het aantal daklozen dat al meer dan 150.000 bedraagt.
MUYS : De premier heeft nooit beweerd dat hij dat met deze begroting zou oplossen. Op het vlak van de mobiliteit zou de hogere benzineprijs een aanzet kunnen zijn. Al vrees ik dat het alleen een gemakkelijke en zekere belasting is. Die zorgt voor wat gemopper en ongenoegen, maar niemand zal zijn auto aan de kant laten staan omdat de benzine twee frank meer kost. Dat de loodhoudende twee frank opslaat en de loodvrije twee en een halve frank, vind ik bovendien een onnodige provokatie. Sla ze dan allebei met twee en een halve frank op.
En in verband met de stedelijke verkrotting valt het mij op dat de Vlaamse regering jonge gezinnen die een pand in de stad opknappen, subsidie of belastingvermindering toekent, terwijl de federale regering met een BTW-verlaging de bouw stimuleert. Die twee maatregelen lijken mij niet erg in overeenstemming. Ze zouden moeten zeggen : bouw stimuleren, maar alleen in de binnensteden. Dat zou ook al iets aan de mobiliteit kunnen verbeteren, en eindelijk de steeds uitdijende wijken met gruwelijke fermettes een halt toeroepen. Waar dan nog iedereen zijn eigen tuin en wijk wil vrijwaren. Er is nergens nog plaats voor iets. Noch voor een HST, noch voor een recyclagefabriek of een verbrandingsoven… voor niets meer. Omdat alles potdicht zit door een volstrekt falende ruimtelijke ordening, getuige het boek van Peter Renard.
Zijn het toeslibbende wegverkeer en de schrijnende teloorgang van de NMBS niet het voorbeeld bij uitstek dat de overheid faalt ? Dat zijn fenomenen die je al sinds twintig jaar ziet aankomen. Sinds de wet-Dhoore subsidiëren wij als belastingbetalers de politieke partijen met honderden miljoenen. Mag je dan niet eisen dat in ruil daarvoor een paar verlichte geesten een oplossing bedenken voor dit soort kwalen ?
MUYS : Eigenlijk wel. Alleen vrees ik dat de anti-politiek van de jongste jaren almaar meer verlichte geesten naar andere sektoren voert. Dat is zoals met het seminarie. Om allerlei redenen, waarvan er één in het Vaticaan woont, gaan de knapste koppen daar ook niet meer heen. Je merkt in onze politiek nog wel gedreven mensen, met een zeer grote dossierkennis, maar de grote visionairen ontbreken.
De NMBS, dat is inderdaad een drama. Als het plan met A- en B-lijnen erdoor komt, heeft Limburg nog één station. In de begroting wordt dat te weinig aangeraakt. Geen geld ? Tja, het is een kwestie van prioriteiten stellen. Ik erger mij aan het gesukkel met de HST. Dat wordt een inter-Europees netwerk, het zou toch vreselijk zijn als België zich met zijn aftandse boemeltreintjes daarvan afsluit. Ik besef dat er ruimtelijke bezwaren zijn : niemand wil die HST door zijn dorp laten rijden. Maar dat hebben we zelf gecreëerd, door slechte ruimtelijke ordening. Het kan toch niet dat er in dit land geen plaats meer zou zijn voor twee treinsporen.
Internationaal was één van de blikvangers het proces tegen O.J. Simpson. Schuldig of niet schuldig ?
MUYS : De motieven van en bewijzen tegen Simpson leken overduidelijk. Maar toen kwamen de advokaten weer aantonen dat er met die bewijzen geknoeid was. Dan moet je de beschuldigde wel vrijspreken. Zeker als een kroongetuige, die Mark Fuhrman, zich op meineed laat betrappen. En op racistisch woordgebruik, wat dan weer illustratief moet zijn voor het politiekorps in Los Angeles. En niet alleen in Los Angeles, ongetwijfeld. Eén ding is zeker : mocht Simpson een gewone zwarte zijn geweest, dan zat hij nu in de dodencel. Het proces was een illustratie van de stelling dat er geen rechtvaardigheid heerst in de justitie. Simpson is vrij omdat hij zich een batterij van de beste en duurste advokaten kon veroorloven. Het is ook ver gekomen als je vooraf al hoort : hopelijk spreken ze hem vrij, want anders komen er zware rellen in de stad.
De media hebben dit proces buiten alle proporties getild. Is dat een gevaarlijke evolutie ? In Engeland zijn recent drie zaken geseponeerd omdat de grote media-aandacht errond een sereen proces onmogelijk maakt.
MUYS : Dat is zeker gevaarlijk. Ik herinner me de tijd dat er alleen tekeningen van processen mochten worden gemaakt. Nu brengt de camera alles live in de huiskamer. Al kan ik me niet voorstellen dat een Engelse rechter dat zou toelaten. Je kan ook de link leggen naar de reality-TV met het neerschieten in Frankrijk van Khaled Kelkal, en met bij ons de vraag van de ministers Vande Lanotte en Grijp aan hulp- en politiediensten om niet meer mee te werken aan televisieprogramma’s. Ik vind dat dat signaal op tijd komt, al zijn we hier nog ver van de Amerikaanse toestanden. Ik herinner ook aan de landing van de Amerikanen in Somalië, in volle prime-time met de tv-spots op het strand. Dat was op het karikaturale af, natuurlijk. Ik keur dat commercializeren van nieuwsfeiten af, maar tegenhouden kan je het toch niet meer. De druk om dat soort reportages te maken, zal in elk geval toenemen, gezien de konkurrentie. Laten we dus een gezonde voorzichtigheid in acht nemen bij de beelden die we voorgeschoteld krijgen.
Ander internationaal feit : de knesset stemt, zij het met een uiterst krappe meerderheid, in met het vredesakkoord waarbij de Palestijnen het bestuur over de westelijke Jordaanoever krijgen, met restrikties in Hebron.
MUYS : Een historisch moment, waarbij uiteraard niet iedereen tevreden is. In Israël noemt een groot deel Rabin een verrader. Arafat krijgt dezelfde verwijten uit radikaal Palestijnse hoek, al lijkt er toch een samenwerking in de maak met Hamas. Dit vredesakkoord is volgens mij een grote stap vooruit naar de oplossing van het Israëlisch-Palestijns konflikt. Al verwacht ik nog wel tegenkantingen en zeker nog aanslagen. Maar de Palestijnen hebben nu zelfbestuur in een ruimer gebied, dat toch tal van mogelijkheden biedt voor het ontwikkelen van een ekonomie. Tegelijkertijd lijken er ook mogelijkheden tot een akkoord met Syrië over de Golan-hoogvlakte. Het is maar een paar jaar geleden dat ze in Syrië weigerden om de naam Israël uit te spreken. Ik denk dat ze op de goeie weg zijn. De ideale oplossing voor mij ligt in een konfederale staat bestaande uit Israël, Palestina en ook Jordanië. Tenslotte was de Westbank eigendom van Jordanië tot ze in 1967 werd afgepakt. Voor Jeruzalem moet dan maar een speciaal statuut worden uitgewerkt, zodat zowel joden als Arabieren als kristenen vrij toegang hebben tot hun heilige plaatsen. Ik denk dat de manier waarop Vlamingen en Walen samenleven in Brussel een goed voorbeeld is van hoe ook Jeruzalem kan georganizeerd worden, al zal dat nog niet voor de eerste jaren zijn. Er zijn trouwens al meerdere Israëlische en Palestijnse delegaties naar Brussel komen kijken.
Koen Meulenaere
PAUL MUYS :
