Barings is in België niet mogelijk, zeggen banken.

Zijn afgeleide financiële producten (derivaten) gevaarlijk ? ?Autorijden is ook gevaarlijk met een onvoorzichtige automobilist achter het stuur,? antwoordt een bankier. Feit is dat opties, futures, swaps en andere futurologische instrumenten een computersnelle, onmeetbaar grote en statenloze financiële markt dynamiseren, die niets meer gemeen heeft met het traditionele bankieren. De cultuur van de snelle winst domineert de marktzalen. De instrumenten voor controle en boekhouding geraken in ademnood bij de snelle technologie van de derivatenhandel. De gevaren het grote hefboomeffect, de onzekerheid over en ontbreken van tegenpartijen, de ondoorzichtigheid van de markt en niet in het minst, de ondeskundigheid van de spelers zijn nog niet gecatalogiseerd.

De lijst van de ?ongevallen? groeit dan ook aan, van de Nederlandse ABN-Amro-bank tot het sociaal fonds van het Californische Orange County, en met Barings’ Nick Leeson als voorlopig dramatisch orgelpunt. Internationale autoriteiten als het Baselcomité (de centrale banken van de rijkste tien landen), de Bank voor Internationale Betalingen en de Europese Commissie blijven op een beetje reglementering aandringen. Voorlopig zonder veel resultaat.

De Belgische bankiers zijn formeel : een catastrofe als bij Barings is in België niet denkbaar. Ze houden hun enthousiaste traders (verkopers) aan strikte limieten, bouwden een waterdicht beschot tussen de handel en de controlerende afwikkeling ervan althans bij de grotere kredietinstellingen en zetten een gesofistikeerd risicomanagement op. Ook de Commissie voor het Bank- en Financiewezen (CBF) waakt over de derivatenhandel, al ontsnapt het ruigere buiten-beurswerk aan haar toezicht. En toegegeven, in geval van manifeste fraude, kunnen de banken tegen een financieel stootje.

In tegenstelling tot andere bankactiviteiten is de winkel van afgeleide producten niet wettelijk gereglementeerd. De bankiers willen dat liefst zo houden. Ondernemingen zijn niet verplicht het gebruik van derivaten in hun jaarverslagen toe te lichten. Niettemin toont CBF-voorzitter Jean-Louis Duplat zich nogal tevreden over de controle. ?We moeten de afgeleide producten wat dedramatiseren.?

De bankwereld hangt zijn ongevallen niet aan de grote klok. Maar geen bankier ontkent dat er ongevallen zijn. Zo verloor de Generale Bank in 1994 op termijnverrichtingen op rentetarieven 348 miljoen frank. De Waalse Crédit Général gebruikte onregelmatig afgeleide financiële producten om balansposities in te dekken. Het meest populaire voorbeeld is dat van de Nederlandse vestiging van de Kredietbank, die het hele fortuin van de ex-vleeshandelaar W. Goedhart 400 miljoen frank in speculatieve opties op wisselkoersen vergooide. De Amsterdamse rechtbank veroordeelde de bank tot het betalen van een schadevergoeding.

GROEIENDE BELANGSTELLING.

Afgeleide financiële producten zijn een prima instrument om risico te beperken ( hedging). Een belegger beschermt zich met opties tegen ongelukkige koersevoluties van aandelen, of een exporteur dekt zich in tegen wisselkoersschommelingen. Maar geleidelijk aan groeiden de derivaten uit tot instrumenten voor speculatief beleggen op zichzelf. Ze hoeven echter niet op één hoop te worden gegooid. Aandelenopties, rentefutures en intrest-swaps zijn al geëvolueerd tot klassiekers en zijn inmiddels veilig voor kenners. Maar er bestaan ingewikkelder en dus gevaarlijker producten. Gedelegeerd bestuurder André Bergen van de G-Bank zou ze verboden willen zien. De power-opties, bijvoorbeeld, met een hefboomeffect in het kwadraat of zelfs de derde macht.

De Belgische ondernemingen zijn niet de meest enthousiaste gebruikers van afgeleide financiële instrumenten, maar hun belangstelling groeit, al nemen zij zelden grote speculatieve posities in. Banken doen vooral aan handel in opdracht van cliënten, of ze gebruiken derivaten voor eigen rekening in het kader van hun risicobeheer. ?Producten zoals beleggingsfondsen met gewaarborgd rendement bestaan alleen bij de gratie van afgeleide producten,? zegt Karel Ottevaere, directeur bij KB-Petercam Derivates, een van de belangrijkste marktpartijen in afgeleide producten in België. Van de 140 belangrijke banken zouden er niet echter meer dan tien procent omgaan met afgeleide producten.

Concrete problemen blijken zich vooral voor te doen bij kleine institutionele beleggers en particulier bankcliënteel. Daarom zeggen banken dat zij proberen de moeilijke producten te beperken tot de beter geïnformeerde klanten, die weten met welke risico’s zij omspringen.

Belfox, de Belgische optie- en futurebeurs, kende een moeilijke start, maar slaagt er stilaan in het conservatisme van de Belgische kapitaalmarkt te doorbreken. Dagelijks schuiven twee miljoen contracten over de computerschermen. Maar er loopt parallel een hele handel buiten beurs. Bijvoorbeeld, die van de OTC-opties op de lineaire obligaties van de overheid, die afgelopen jaar steeg tot 400 miljard frank. En voor afgeleide producten op rentetarieven is de Belgische markt zeker niet onbelangrijk, namelijk de zevende van de wereld.

G.D.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content