De strijd tegen huidkanker wordt opgevoerd. Met succes.

Vroeger liepen de mensen voortdurend in de zon zonder dat ze over crèmes beschikten, laat staan met beschermingsfactor 50. Nu word je scheef bekeken als je laks bent met zonnecrèmes, en wordt ervoor gewaarschuwd dat zelfs factor 50 geen volledige bescherming biedt. De zon is gevaarlijk geworden, zeker voor de huid.

De wetenschap werkt echter naarstig voort aan inzichten en oplossingen. Het team rond stamcelexpert Cédric Blanpain van de Université Libre de Bruxelles publiceert in Nature nieuwe inzichten over de manier waarop plaveiselcelkanker wordt uitgelokt. Dat is de tweede belangrijkste huidkanker ter wereld: elk jaar maakt de ziekte een half miljoen nieuwe patiënten, vooral omdat ze te veel onbeschermd in de zon hebben gelopen.

Blanpains team focust op kankerstamcellen: primitieve cellen die een kankergezwel voeden en immuun kunnen zijn voor de klassieke behandelingen, waardoor ze als cruciaal worden beschouwd voor herval na een therapie. Omdat ze bovendien een rol spelen in veel kankertypes, kan het onderzoek van huidkanker ook relevant zijn voor andere kankers.

Het onderzoek spitst zich momenteel toe op een transcriptiefactor (Sox2) die een sleutelrol zou spelen in de vorming van tumoren en sturing van kankerstamcellen. Die transcriptiefactor is afwezig in normale huidcellen, maar duikt op als de eerste kankercellen zich vormen. Als de factor wordt uitgeschakeld, kan er geen huidkanker ontstaan. Intrigerend is dat hij epigenetisch wordt gemobiliseerd, door chemische stoffen op het DNA die er in functie van de omstandigheden aan gekoppeld kunnen worden, of er weer afgehaald kunnen worden.

De cellen die de transcriptiefactor afscheiden, vormen een speciale populatie. Als die celpopulatie artificieel wordt verwijderd, beginnen de huidkankertumoren te krimpen om uiteindelijk volledig te verdwijnen. Een beter bewijs voor de belangrijke rol van deze celpopulatie is er niet. De hoop is nu dat er snel middelen worden gevonden om deze kankerstamcellen op te sporen en eventueel te elimineren, en dit in een brede waaier aan kankertypes.

Een groep onderzoekers rond Kris Thielemans van het UZ Brussel is er alvast in geslaagd om bij patiënten met de gevaarlijkste vorm van huidkanker, een gevorderd melanoom, de kans op uitzaaiingen beduidend te verminderen. Ze combineerde daarvoor twee therapieën: een lichaamseigen celtherapie, waarbij afweercellen uit het lichaam van de patiënt in het laboratorium worden aangepast om kankercellen van dezelfde patiënt efficiënter aan te pakken, en een therapie met antilichamen die het afweerstelsel stimuleren. Bij een aantal patiënten verdween de ziekte zelfs volledig na de dubbele behandeling.

DOOR DIRK DRAULANS

Een kankercel-populatie elimineren doet een tumor krimpen en uiteindelijk verdwijnen.