Op 2 november houdt de Nederlandse essayist H.J.A. Hofland op de Antwerpse boekenbeurs een lezing bij de presentatie van het boek “De waanzinnige 20ste eeuw”, waarin de gelijknamige Knack-serie gebundeld is.
H.J.A. Hofland staat aan het hoofd van een indrukwekkend oeuvre. Hij is het alter ego van de schrijver S. Montag, publiceerde een tiental essaybundels en is als commentator nog steeds verbonden aan NRC Handelsblad. In zijn lezing zal hij het hebben over de “immediatisering van de cultuur” die volgde op de val van de Berlijnse Muur.
Een citaat:
“De val van de Muur is de laatste stuiptrekking van de laatste ideologie, vergelijkbaar met het sterven van de laatste tyrannosaurus rex. De betekenis van zo’n gebeurtenis valt niet van de ene dag op de andere te vatten. Dus hebben we vergissingen gemaakt. De eerste is dat, nu de bewapening niet meer nodig was, er een ‘vredesdividend’ te verdelen viel. De tweede, dat, zoals Michael Gorbatsjov het heeft genoemd, er een Huis Wereld was ontstaan. De derde dat nu de tijd rijp was om een nieuwe wereldorde te stichten. De vierde, dat er een ‘Marshallplan’ moest komen om de overwonnen tegenstander met de zegen van de westerse democratie en welvaart te bedelen.
Van dit alles, bedacht in de eerste twee jaren na de Koude Oorlog, is niets terecht gekomen. In plaats daarvan gebeurde er iets heel anders. Het Westen bevrijdde zich in zijn geheel uit het harnas van de Koude Oorlog waarin het veertig jaar gevangen had gezeten. Onder het pantser was intussen veel veranderd. Dat wisten we wel, maar alles was ondergeschikt geweest aan de strijd tussen de systemen. Daardoor heben we niet beseft dat hiermee een van de voorwaarden was geschapen voor de ombouw van onze beschaving die we nu meemaken.
Tussen 1989 en 1991 gaat het gebeuren. De gedepolitiseerde consumptiemaatschappij tuimelt in een wereld, ontdaan van de absolute tegenstelling tussen de machtsblokken. Het harnas wordt uitgetrokken. En dan wordt deze argeloze consumptiemaatschappij overvallen door twee nieuwe radicale fenomenen. Des te groter zijn de verrassingen omdat ze on- of apolitiek zijn. De vrije markt breekt zich baan, en vrijwel tegelijkertijd begint de revolutie in de communicatie. Kortom, daar voltrekt zich de economische en technologisch/elektronische globalisering. Om nog één keer een vergelijking met de dierenwereld te maken: het is alsof een naakte slak wordt overvallen, niet door parasieten maar door nieuwe wezens die zich van het trage beest meester maken om het in het hoogste tempo op te jagen en in een volstrekt andere richting te sturen. Met andere woorden: de globalisering onderwerpt de westerse beschaving, en breidt haar greep uit tot alles wat tot de geïndustrialiseerde wereld hoort. Deze wereld wordt tot prooi.”
P.P.
