Bang zijn, heeft ongetwijfeld genetische voordelen.

Het lijkt van alle tijden. In de eerste voorbeelden van kunst in de mensenwereld zien we mensenlijven met dierenkoppen en dierenlijven met mensenhoofden. Bij als primitief omschreven mensenstammen is het bijgeloof – of wat wij zo noemen – diep in hun denken en doen gebakken. In het Congolese evenaarswoud worden de kleine dorpsgemeenschappen geterroriseerd door menskrokodillen en behekste bomen en venijnige duiveltjes die te pas en vooral te onpas opduiken.

In wat zíj als óns bijgeloof zouden bestempelen, is het niet veel beter. Het is nog niet zo lang geleden dat er vanaf de preekstoel gefulmineerd werd tegen Satan en zijn kornuiten die overal op de loer lagen. Wannes Raps, de stroper uit de verhalen van Ernest Claes, had er ook een handje van om zijn toehoorders de stuipen op het lijf te jagen met verhalen vol weerwolven en dwaallichtjes.

Toehoorders wisten waar ze met Wannes aan toe waren, maar konden de drang om naar hem te luisteren niet weerstaan. Zijn verhalen leverden Wannes onmiskenbaar voordelen op: hoe minder mensen er ’s nachts in de bossen rondliepen, hoe makkelijker hij er zijn gang kon gaan.

Angst zit ongetwijfeld diep in onze genen geworteld. Kinderen zijn van nature bang in het donker. De meeste mensen zullen zich ’s nachts niet op een kerkhof wagen, tenzij ze te veel gedronken hebben. Die andere wereld, weet je wel.

Angst moet dus een sterke overlevingswaarde hebben. Ze maakt mensen voorzichtig. En voorzichtige mensen overleven makkelijker dan andere en dragen hun genen, inbegrepen die welke hen angstig maken, frequenter over naar de volgende generatie.

De heldenstrategie is anders. Helden hebben meestal meer succes bij potentiële partners, maar door hun held zijn lopen ze meer risico’s, zodat hun genencombinaties in de problemen kunnen komen.

Duivels en dwaallichtjes zijn ondertussen uit ons gedachtegoed verdwenen. Maar de angst is niet weg. De mensen zitten ’s avonds opgesloten in hun huizen, te bladeren in een krant of te kijken naar de televisie. Daar worden ze overspoeld door een vloedgolf van verhalen over stijgende criminaliteit, onveilige wijken met gevaarlijke migranten, verkeersdoden en de gevolgen van passief roken.

Het effect is hetzelfde: mensen blijven voorzichtig, blijven graag binnen en stemmen op een partij die hen wijsmaakt dat zij hun omgeving veiliger zal maken.

En dat maakt anderen dan weer bang.

Dirk Draulans

Helden nemen risico’s zodat hun genencombinaties in de problemen komen.