Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

In ‘De kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week willy de clercq over het bezoek van George W. Bush, vredeskansen in het Midden-Oosten, de toetreding van Kroatië tot de EU, en de schandalen bij de VN.

Mijnheer De Clercq, het bezoek van de Amerikaanse president George W. Bush aan Brussel is rimpelloos verlopen, maar heeft het ook iets opgeleverd?

WILLY DE CLERCQ: Het was zeker een succes voor de Amerikanen, denk alleen aan het NAVO-engagement in Irak. Maar ook voor Europa, omdat de banden tussen beide continenten opnieuw zijn aangehaald. Eerst minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice, en nu George W. Bush voeren een welbewust charme-offensief in Europa, dat is positief. We moeten natuurlijk afwachten wat het in de praktijk zal geven. Want veel hete hangijzers zijn maar zijdelings of helemaal niet aangeraakt. Bush heeft vooral een gebaar van verzoening willen stellen, na de harde woorden en de diepe onenigheid van de voorbije jaren. Ik heb de indruk dat Europa dat heeft gewaardeerd.

Alvast drie grote knelpunten blijven bestaan: China, Kyoto, en het Internationaal Strafhof. Daar is weinig over gesproken, en er is geen toenadering tussen de standpunten terzake. Wat China betreft heeft Bush zelfs dreigende taal gesproken: als Europa het wapenembargo opheft, mag het tegenmaatregelen van het Amerikaans Congres verwachten. Vanuit zijn standpunt is dat verklaarbaar, want de VS vrezen voor een transfer van technologie, waardoor het machtsevenwicht tussen China en hun bondgenoot Taiwan verstoord wordt ten voordele van Peking. Maar ik denk niet dat Europa zal zwichten voor de Amerikaanse dreiging, en dan ontstaat hoe dan ook een nieuw conflict met de VS.

Over het Internationaal Strafhof, dat niet erkend wordt door Amerika, is bij mijn weten zo goed als niets gezegd. Dat is een ontgoocheling. En in verband met het in Europa belangrijke Kyoto-verdrag, is ook weinig vooruitgang geboekt. Ondanks aandringen blijft Bush weigeren het te ondertekenen. Hij heeft wel gezegd dat we samen moeten zoeken naar nieuwe schone technologie. Op zichzelf is dat bemoedigend, maar voor Europa is het slechts een magere belofte.

Ook rond het economische twistpunt van de lage dollarkoers, lijkt geen vooruitgang te zijn geboekt.

DE CLERCQ: De lage dollarkoers is een reëel gevaar voor de Europese economie, en voor de Europese Centrale Bank. Die toestand mag en kan niet lang meer duren, maar monetaire kwesties worden zelden besproken tijdens officiële staatsbezoeken, daar zijn andere fora voor.

Veel Europeanen willen de EU uitspelen als partner in de transatlantische verhoudingen, de Amerikanen houden vast aan de NAVO.

DE CLERCQ: Dat klopt, maar wij moeten ons beleid niet noodzakelijk afstemmen op wat men in Washington denkt. We moeten een politiek voeren in het belang van Europa en van onze eigen welvaart en veiligheid, zonder daarbij het internationale klimaat te bederven. De pogingen om een homogene en stevige EU meer politiek gewicht te geven, zijn gerechtvaardigd. Net als het idee om een Europese defensiepoot uit te bouwen. Dat hoeft niet naast, en zeker niet tegen de NAVO te zijn, wat ze in Amerika vrezen. Het kan ook in de schoot van, en ter aanvulling van de NAVO. Zowel de VS als de EU hebben belang bij een sterke bondgenoot, dat heeft Bush meermaals te verstaan gegeven.

Zijn er ondanks de mooie woorden toch niet te weinig resultaten van dit bezoek?

DE CLERCQ: Er is een aanzet gegeven tot betere samenwerking, meer mocht niet verwacht worden. De ware test volgt nu de komende weken en maanden op het terrein. Dan zal moeten blijken of er opnieuw een echte dialoog tussen gelijkwaardige partners is ontstaan. De VS en de EU zijn bondgenoten, dat is nog eens nadrukkelijk aan de hele wereld getoond, en er is meer dat ons bindt dan ons scheidt. Maar dat impliceert niet dat men het altijd over alles eens moet zijn.

Het meest concreet was het engagement om de vrede in het Midden-Oosten te stimuleren.

DE CLERCQ: Bush heeft de vrede tussen Israël en Palestina ‘het onmiddellijke doel’ genoemd, en sprak van ‘de grootste kans’ om het te realiseren. En hij heeft geëist dat de Palestijnse staat leefbaar moet zijn, met een aaneengesloten grondgebied. Wat impliceert dat de joodse nederzettingen moeten worden opgedoekt. Dat is toch heel wat. Het is ook een antwoord op de voortdurende kritiek dat zijn regering met haar visie op de Palestijnse staat veel te dicht aanleunt bij premier Ariel Sharon.

Het verleden heeft ons geleerd voorzichtig te zijn, maar er zijn in het Midden-Oosten op dit moment tal van gunstige tekenen. De top in Sharm-El-Sheikh tussen Sharon en de Palestijnse president Mahmoud Abbas is positief verlopen. De Palestijnse regering is herschikt met meer technocraten in de plaats van Arafat-getrouwen. Egypte en Jordanië sturen opnieuw een ambassadeur naar Tel Aviv. Israël zelf heeft al een gebaar gesteld met de voorgenomen ontruiming van Gaza, en met het vrijlaten van een driehonderdtal Palestijnse gevangen. Dat is allemaal hoopvol. Het leek er ook op dat terroristische groepen als Jihad en Hamas een bestand in acht namen, maar de aanslag van vorige vrijdag in Tel Aviv lijkt dat tegen te spreken. We zullen zien hoe de verschillende partijen daarop reageren.

Het is ‘nu of nooit’ in het Midden-Oosten, al is dat vroeger nog gezegd. Het stappenplan voor vrede, dat al begraven leek, krijgt een nieuwe kans. De inspanningen voor de vrede zijn trouwens ook een drijfveer voor een verbeterde Amerikaans-Europese samenwerking.

Is het toeval dat die ommekeer zich voordoet na de dood van Yasser Arafat?

DE CLERCQ: Het verdwijnen van Arafat heeft nieuwe mogelijkheden geopend, en aan Palestijnse kant is heel wat in beweging. Vooral de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken Nasser Al-Qidwa, overigens een neef van Arafat, wekt vertrouwen. Men zegt dat hij de afgelopen jaren een goede indruk heeft gemaakt als vertegenwoordiger van de Palestijnse Autoriteit bij de Verenigde Naties. Maar het lijkt me niet correct om het gunstige klimaat uitsluitend aan de dood van Arafat toe te schrijven.

Amerika én Europa dringen aan op opheldering over de aanslag tegen de voormalige Libanese premier Rafik Hariri, en eisen de terugtrekking van Syrië uit Libanon.

DE CLERCQ: Mocht Syrië bij die aanslag betrokken zijn, en ook bij die van vorige vrijdag in Tel Aviv, dan zal de internationale druk op Damascus nog vergroten. De Syrische president Bashar Al-Assad heeft zelf al verklaard dat hij ‘spoedig’ stappen zal zetten om het Syrische leger uit Libanon terug te trekken. Ook dat is duidelijke taal.

Dat een vreemde militaire bezetting wordt vervangen door een vredelievend nabuurschap valt altijd toe te juichen, maar men moet er nu wel over waken dat Libanon niet in een chaos terechtkomt. Het moet de kans krijgen om zijn status van vroeger te herwinnen. Er is in en om Beiroet veel kapot gemaakt en geschoten, en er heeft veel bloed gevloeid. Maar ik blijf geloven in de vitaliteit van de menselijke natuur om dat weer te boven te komen. De intellectuele en zakelijke Libanese elite bestaat nog steeds, en wie is uitgeweken om het geweld te ontvluchten, zal wel terugkeren als de vrede stevig genoeg blijkt te zijn. Het is lang geleden dat er nog zo veel reden tot optimisme was in het Midden-Oosten.

De EU waarschuwt de Kroaten dat de toetredingsgesprekken niet van start zullen gaan op 17 maart, als ze niet meer inspanningen leveren om de voortvluchtige generaal Ante Gotovina uit te leveren aan het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag.

DE CLERCQ: Laat me eerst opmerken dat dit in jure niet geoorloofd is. Kroatië is enthousiast om tot de EU toe te treden, en staat politiek en economisch heel wat verder dan sommige van de landen die er op 1 mei van vorig jaar bij zijn gekomen. Het zijn de criteria van Kopenhagen die bepalen of een land al dan niet kandidaat-lid van de EU kan zijn, en niet het al dan niet uitleveren van een verdachte aan een VN-tribunaal.

De minister van Buitenlandse Zaken Kolinda Grabar Kitarovic zegt dat de Kroaten wél inspanningen leveren, maar dat ze niet eens weten of de generaal zich wel in Kroatië bevindt. Ze hebben geen aanwijzing dat dat wél zo is, beweert ze. Indien dat juist is, kunnen ze hem ook niet arresteren en uitleveren, en wordt Zagreb met een onmogelijke eis geconfronteerd. Daarover moet klaarheid worden geschapen, en dan zie ik niet in wat toetredingsgesprekken in de weg kan staan. Het is voor de EU ook een belangrijk signaal in de Balkan. Dat de Kroaten Gotovina met opzet hebben laten ontsnappen, zoals openbaar aanklaagster Carla Del Ponte suggereert, valt natuurlijk niet helemaal uit te sluiten.

Binnen de Verenigde Naties heeft Hoog Commissaris voor de Vluchtelingen Ruud Lubbers ontslag moeten nemen, nadat hij werd beschuldigd van ongewenste intimiteiten tegenover medewerksters.

DE CLERCQ: Een zoveelste schandaal binnen de VN, eerder dit jaar al in opspraak na het vernietigende rapport over fraude bij het olie-voor-voedselprogramma in Irak. De VN worstelen met een ernstig geloofwaardigheidsprobleem. Voor een zo grote organisatie, die een zo belangrijke rol op het wereldtoneel zou moeten spelen, is dat bijzonder nadelig. Ook het gebrek aan efficiëntie in de VN-operaties, is een kwaal die blijkbaar moeilijk uit te roeien valt. Men moet daar absoluut iets aan doen, en men moet de besluitvormingsmechanismen aan de nieuwe omstandigheden aanpassen. Maar dat moet gebeuren zonder het kind met het badwater weg te gooien. De Verenigde Naties blijven een uniek forum waar zowat alle landen van de wereld met elkaar kunnen overleggen, en ze leveren in heel wat onderafdelingen wél goed werk. Bijvoorbeeld inzake gezondheid, onderwijs, en humanitaire missies. Helaas dreigen de betreurenswaardige schandalen die de voorbije maanden aan het licht zijn gekomen, al dat positieve in de schaduw te stellen.

Koen Meulenaere

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content