Met Hans-Dietrich Genscher overleed in Duitsland een architect van de detentepolitiek, die mee een einde maakte aan de Koude Oorlog.

De Muur in Berlijn was wellicht zonder hem gevallen en de Sovjet-Unie was vast ook zonder Hans-Dietrich Genscher uiteengebrokkeld. Toch zorgde zijn slimme politieke strategie er mee voor dat die dramatische ontwikkeling niet gepaard ging met de fatale botsing waarvoor in Europa zolang werd gevreesd. Genscher vluchtte in 1952 overigens zelf uit de DDR naar het Westen. Hij werd 89 jaar.

Op het moment van de gebeurtenissen, in 1989, was hij al anderhalf decennium minister van Buitenlandse Zaken van de Bondsrepubliek voor de kleine liberale partij FDP. Eerst in een coalitie met de sociaaldemocraten van Helmut Schmidt en vervolgens met de christendemocraten van Helmut Kohl. De coalitiewissel had geen invloed op de politiek van ontspanning die Genscher had uitgestippeld. De Amerikanen waren geen fan van zijn aanpak. Hij wilde elke compromisloze confrontatie uit de weg gaan. Genscher zocht altijd geduldig naar een gemeenschappelijke noemer die een gesprek mogelijk kon maken. In Moskou bouwde hij zo geleidelijk aan een indrukwekkend netwerk dat tot voor kort zijn nut bewees. In 2013 onderhandelde hij nog persoonlijk met Vladimir Poetin over de vrijlating van de voormalige Russische tycoon Mikhaïl Chodorkovski.

In de zomer van 1989 trokken tienduizenden Oost-Duitsers naar Praag en Boedapest, in de hoop om daar een visum voor de Bondsrepubliek te krijgen. Hongarije knipte het IJzeren Gordijn eind juni al door, maar in de tuin van de West-Duitse ambassade in Praag zaten in september nog duizenden Oost-Duitsers knel. Op 29 september reisde een verzwakte Genscher naar Praag – hij herstelde nog van een zware hartaanval. Hij had in de coulissen van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York lang over de kwestie gepraat en zijn vriendschap met zijn Sovjetcollega Edvard Sjevardnadze gaf de doorslag. Toen hij die avond op het balkon van de ambassade in Praag verscheen, hadden de vluchtelingen in de tuin aan enkele woorden genoeg. Genscher zelf begreep die avond dat het lot van de DDR bezegeld was.

De rest is geschiedenis. Genscher hield de diplomatie in 1992 na achttien jaar voor bekeken. De Duitse eenmaking was een feit, Europa kon weer verder. Maar hij verdween niet uit de politiek. Enkele maanden geleden feliciteerde hij Angela Merkel nog met haar omstreden vluchtelingenbeleid. Het hele verhaal van wij tegen zij was nog altijd niet aan hem besteed.

Hubert van Humbeeck

Genscher zorgde er mee voor dat de val van de Muur niet uitdraaide op een fatale botsing.