De malhounballades vormen een onmisbare aanvulling op de klassieke Arabo-Andalusische traditie. Volkse liederen zijn het, die met overgave weerklinken in het dialect van de Marokkaanse ambachtsman. Het vocabularium van die verschillende ambachten (de leerlooiers, koperslagers, wevers) verschaft een uitgelezen palet aan expressieve mogelijkheden. Dat gaat van amoureus, over mystiek-erotisch, satirisch, politiek (de Franse bezetting, de Tweede Wereldoorlog), tot didactisch en burlesk. De liefde in al zijn facetten ligt in deze poëzie wel altijd ergens op de loer. Platvloerse commentaren moet je hier echter niet zoeken, want achter het erotische of bacchanale gaat meestal een diepere, symbolisch-mystieke betekenis schuil.
Binnen het malhoungenre geniet de dichter een grote vrijheid, en dat biedt niet te onderschatten mogelijkheden. Thema’s die zelden aan bod komen in de Arabische literatuur – het overlijden van iemands echtgenote bijvoorbeeld – hoor je hier bijvoorbeeld wel opduiken.
Het populaire en spontane karakter maakt dat deze muziek vandaag nog niets aan levendigheid heeft ingeboet. De opbouw gebeurt door middel van de Arabo-Andalusische toonaarden en de Midden-Oosterse maqamât (“Oosterse” toonaarden). In de malhoun wisselen solo en antwoord van de musici stelselmatig af, in tegenstelling tot de Arabo-Andalusische traditie.
Het Institut du Monde Arabe (IMA) in Parijs deed er goed aan deze malhounselectie uit te brengen. Een eerbetoon aan de vorig jaar overleden El Hadj Houcine Toulali, één van de grote vertolkers uit de Marokkaanse stad Meknes. Hij startte als bloemenverkoper en trok vanuit de bergen naar de medina van Meknes om er muzikanten te ontmoeten. Zijn zangcarrière begon op straat, in diezelfde medina. Vanaf 1950 oefende hij zijn geliefde kunst als beroep uit, als medewerker bij de radio en later als docent malhoun aan het conservatorium van Meknes.
Deze opname bevat fragmenten van een concert in Parijs uit 1994. Een evenwichtige keuze, met als centraal thema de strijd tussen de passionele, oprechte geliefde èn de slechterik. U raadt allicht de afloop. De gevoelvolle vertolking van El Hadj Houcine Toulali en ensemble houdt de luisteraar in elk geval in de ban. En wie één en ander nog wil nalezen, vindt in het tekstboekje heel wat achtergrondinformatie terug. Ook dat is meer dat we bij heel wat uitgaven gewoon zijn. Een aanrader dus.
“Le malhûn de Meknès”, El Hadj Houcine Toulali (Institut du Monde Arabe [IMA – 321005]), verdeeld door Harmonia Mundi
Johan Van Acker
