Zou dat nu goed nieuws zijn – of toch niet? In deze tijd van het jaar, met zijn overzichten en lijstjes, heeft nauwelijks iemand het er nog over dat België de voorbije maanden een nieuw staatshoofd kreeg. Prins Filip werd koning. De man van wie een voormalige hofmaarschalk ooit zei dat hij ‘het’ niet zou kunnen, spartelde alsnog zonder veel kleerscheuren door de eerste zes maanden van zijn koningschap. Er was onlangs nog wat commotie toen het ernaar uitzag dat hij enkele min of meer zware verkeersovertreders gratie had verleend, maar dat strovuur doofde snel. Nu nog de feestdagen zonder kleerscheuren overleven, en zijn entourage kan opgelucht ademhalen.

Heeft de monarchie de horde genomen? Dat is niet zeker. Het blijft nog maar de vraag of een volgende staatshervorming het staatshoofd daarvoor niet eerst een nieuw kleedje moet aanmeten. Andere landen deden het ons voor en het zal in de praktijk nauwelijks verschil maken. Zo’n gratieverlening, bijvoorbeeld, stelt op zichzelf weinig voor. Maar komt het een koning in deze tijd nog toe om mensen met een vingerknip te bevrijden van de last van een veroordeling? Veel feodaler kan een machtsuitoefening niet worden.

Als zoiets gebeurt, blijkt nog een keer dat Filip grondwettelijk nog de bevoegdheden heeft van een 19e-eeuws potentaatje, terwijl hij de facto nu al eigenlijk niet veel meer is dan een ceremoniële koning. En zo is het goed. Duitse presidenten hebben ook geen politieke macht. Maar dat Joachim Gauck niet naar de Olympische Winterspelen in het Russische Sotsji zal reizen uit protest tegen het autoritaire optreden van president Vladimir Poetin, werd overal opgemerkt. Het is ook niet meer voorstelbaar dat Filip, zoals Albert I honderd jaar geleden, persoonlijk het Belgische leger zou leiden in een oorlog. Of dat hij zich, zoals zijn grootvader Leopold III, in een internationaal conflict tegen zijn regering zou keren.

De koning heeft zeker nog invloed en macht. Daar moet niemand flauw over doen. Tegelijk wordt de uitoefening van die macht niet alleen ingeperkt door de grondwet, maar ook door het strenge politieke gebruik zoals dat is gegroeid. Als hij buiten de lijntjes kleurt van het vakje dat voor hem is gereserveerd, volgt tegenwoordig vrijwel meteen publieke én politieke afkeuring. Een jaar of tien na het incident met Boudewijn over de abortuswet ondertekende Albert II zonder morren de euthanasiewet en de wet die het homohuwelijk regelt. Hij was het daar persoonlijk misschien niet mee eens, maar dat speelt geen rol. Albert II kreeg ook genoeg te horen dat zijn houding tegenover de N-VA na de vorige verkiezingen ongepast was. Hij bood voorzitter Bart De Wever niet dezelfde kans om een oplossing te vinden voor de politieke crisis als leiders van andere partijen, en dat getuigde van weinig respect voor de uitslag van democratische verkiezingen in Vlaanderen.

Zeker de door de wol geverfde nieuwe kabinetschef van Filip, oud-diplomaat Frans van Daele, weet perfect dat de monarchie geleidelijk in de 21e eeuw moet worden ingepast. Ze is sowieso al een restant van een tijd waaraan weinig mensen willen worden herinnerd. Misschien ligt daar een mooie opdracht voor een nieuwe koning: Filip en zijn kabinetschef zouden de volgende premier moeten vragen om die overgang met hen voor te bereiden.

Welke kant het opgaat, weten we hoe dan ook over enkele maanden. Na de verkiezingen van mei 2014 legt Filip zijn grote examen af. De manier waarop hij de formatie van een nieuwe regering begeleidt, zal leren of hij slaagt of niet. Als dat niet goed gaat, zal zelfs al het metier van Frans van Daele niet helpen.

Omdat het volgende week woensdag Nieuwjaar is, zal Knack uitzonderlijk al op dinsdag 31 december in de winkel liggen

Na de verkiezingen van mei 2014 legt Filip zijn grote examen af.