George W. Bush wil een ander Amerika. Met zijn pensioenplan lichtte hij vorige week een tipje van de sluier.
Eerst sprak George W. Bush de Amerikanen toe bij zijn eedaflegging als president van de Verenigde Staten. Vorige week hield hij de jaarlijkse toespraak van de president tot de natie – de State of the Union. En straks stelt hij de eerste begroting van zijn tweede ambtstermijn voor. Daarna moet duidelijk zijn geworden welke kant hij met de VS op wil.
Als de State of the Union een maatstaf is, kan de wereld straks toch een andere president zien. In januari 2002 zette hij in zijn eerste State of the Union na de aanslagen van 11 september 2001 de toon van het beleid dat hij in de drie volgende jaren zou voeren. Hij zag een ‘as van het kwaad’ en bereidde de Amerikanen voor op meer oorlog.
In vergelijking daarmee sloeg hij vorige week op het internationale vlak alvast een heel andere toon aan. Bush legde hier een daar een multilateraal accent. De Europese Unie kwam ter sprake en de Verenigde Naties werden – uitzonderlijk – niet helemaal verketterd. Zoals Condoleezza Rice enkele weken geleden zei, toen ze in het kader van haar aanstelling als minister van Buitenlandse Zaken voor de Senaat verscheen: ‘Het is tijd voor diplomatie.’ Om daar een begin mee te maken, trok ze eind vorige week langs verschillende Europese hoofdsteden om het bezoek van haar baas aan Brussel voor te bereiden.
Toch lag de nadruk in de State of the Union van 2005 op de binnenlandse politieke agenda. Bush wil de sociale zekerheid hervormen, in de eerste plaats het wettelijke pensioenstelsel. Ook in Amerika staat het systeem als gevolg van de vergrijzing van de bevolking onder druk. Maar de plannen van de president worden ook de sleutel genoemd tot zijn conservatieve revolutie, die over vier jaar vorm moet hebben gekregen. De hervorming ligt erg gevoelig. De Republikeinse partij heeft dan wel een meerderheid in het parlement, maar veel Republikeinen schrikken terug voor de gevolgen die de ingreep kan hebben. De president bleef daarom vorige week erg voorzichtig en vaag. Zonder de steun van een deel van de Democratische partij haken vrijwel zeker ook een aantal Republikeinen af.
Het plan zal overigens niet gelden voor mensen die nu al de leeftijdsgrens van 55 jaar hebben bereikt. De American Association of Retired Persons (AARP), de vereniging van mensen die hun pensioen hebben opgenomen, vormen een uitermate belangrijke drukgroep. Ze weegt in Washington zwaarder dan de vakbond AFL-CIO of zelfs de National Rifle Association, de lobby van de wapenbezitters. Omdat het allemaal zo moeilijk ligt, begon Bush na zijn toespraak meteen aan een reis door vijf staten die hem niet zeer gunstig gezind zijn om te proberen de kiezers aan zijn kant te krijgen.
Geld naar de beurs
De president begon zijn toespraak daarom ook met de lof te zingen van het wettelijke pensioenstelsel. Als hij daar iets aan wil veranderen, zei hij, dan is dat niet om ideologische redenen maar om te voorkomen dat het hele stelsel over enkele jaren op de klippen loopt. Als er niet wordt ingegrepen, zou het pensioenstelsel – volgens de cijfers die hij voorstelde – in 2018 voor het eerst meer geld uitgeven dan het ontvangt. In 2042 zou het helemaal over de kop gaan. ‘Dat is dichterbij dan het lijkt,’ zei Bush. ‘In 2018 gaat een kleuter die vandaag vijf jaar is naar de universiteit. In 2042 is wie vandaag twintig is klaar om zijn pensioen op te vragen.’
George W. Bush denkt aan een soort van vrijwillig privé-pensioenspaarplan. Het idee past helemaal in de zogenaamde ownership society die hij tot stand wil zien komen. Een maatschappij van eigenaars. Mensen zouden de kans krijgen om met het oog op later tot vier procent van hun inkomstenbelasting op een rekening te deponeren, die via investeringsfondsen op de beurs geld zou moeten opbrengen. Onder meer de AARP vreest dat er als gevolg daarvan veel minder geld naar het wettelijke systeem van sociale zekerheid zal vloeien. Het is een stelsel, werpen tegenstanders op, dat afstand doet van de solidariteit en dat eigenlijk bestemd is voor mensen die toch al geld hebben. Het is ook een riskante onderneming, omdat een crash op de beurs de hele spaarpot kan wegvegen.
Maar wat de president op dit moment wellicht het meest interesseert, is dat zijn idee op een indirecte manier snel veel geld naar de Amerikaanse ondernemingen brengt. Die hebben precies de ademruimte nodig die het nieuwe pensioenstelsel hen kan bieden. Ze dreigen anders vlugger over de kop te gaan dan de sociale zekerheid die moet worden gered.
H.v.H.
