1595 was een goed jaar voor de geschiedenis want er gebeurde zoveel dat de twaalf maanden het amper konden omvatten ; voor de mensen was het een jaar van kommer en kwel.
Eigenlijk gebeurde er te veel om te vertellen, maar daar dit geen houding is voor iemand die het schrijven van stukjes op zich heeft genomen, scheur ik er met mijn balpen vanonder voor een elf maanden lange spurt. 12.000 Turken verslaghen in drie vreesselijkcke bataillien. Den Vaivode Janicula, sone van Janicula Bogdan, eertijds Vaivode van Moldanien (nu verjeaegt) slaaght oock nog eens 8.000 Turken. Staten ghehouden in Hongarije ende Bohemien, daaruit kwamen de ordonantien, dat die van den oorlog wilde ontslaghen zijn of van de schattingen daaraf, genoegzaam knechten in synes naam sou seynden. Dat daer geen lichte vrouwen daer mochten comen in den leger op straffe van in eenen zak genaaid in het water geworpen te wezen, dat de soldeniers niet mochten herbergen in huizen van Princen, Prelaten, Baenscheren, Edelmans en eigen gheestelijckheyt. U ziet, het spreekwoord ?wie de kruik houdt drinkt het meest” is van alle tijden. Ook Polen houdt vergaderinghe. Uitslag : de Joden in het coninckryck moeten voor hun hooft 1 crone betalen, de anderen wat zij in het jaer ’78 aan de Moscovieten gegeven hadden en de geestelyckheyt wat sy mildelijck willen ionnen dit alles om den oorloghe te becostighen.
Maar niet getreurd want de dochter van Willem van Nassauwe trouwt en haer zuster die niet wil onderdoen werpt zich oock in den huwelijcken staet. Nog een lichtpunt, den Turk wil peys. En de trouw zit erin want den Prince van Transilvanien gooit er zich eveneens in. Daarop volgt eenen grooten watervloet en de gezanten van den Turk worden in Walachië doot geslaghen. Het blijft daar maar broeien in die Kuifjeslanden. In de stad aan den Rhyn Baccharach wordt een monster geboren, hetwelk doot sijnen vader die een dronkelap is. En zoals te verwachten was gaat men alweer op de vuist met den Turk. De bevolking van Emden die het catholycke afgevallen waren hebben tegelijkertijd oproer gemaakt en hunnen Princen aan den dijk gezet. Er worden vredehandelingen tot Luddekborgh gehouden, maar de Christenen en de Turken bereiden hun ter oorloghen daar zij den zomer in het verschiet zien. Den 13 junius is er in Hongarije een disputatie der Lutheranen in de abdij van Cheprege maar de Doctoren konden niet overeen comen, daer hun gheloof aan alle winden is onderworpen. Men gelooft het niet maar het is alweer tot handgemeen ghecomen met den Turk.
Sterck stuck van eenen Hollander ghedaen. Dezen vroomen soldaat was door twee scheuten ghequetst, maer hij hief hem terstont op en gonck naar zijn maats, maer eenen Turck volgde hem met syne bloote cemiterre, den Hollander so creupel als hij was keerde sich om en schoot den Turck met syne busse, alsdan sneed hij hem het hooft af, dat brengende aenden Grave van Mansvelt die hem grootelyckx loonde.
Ik sla nu bladzijden en bladzijden over, maar u kunt gerust zijn, lezer, er is niets bij dat u niet mag zien of weten, ik laat deze pagina’s voor wat ze zijn omdat zij van boven tot onder gevuld zijn met schermutselingen, veldslagen en bestormingen van en tegen den Turk, een onderwerp dat nu iedereen tot aan de mond zit, behalve de strijdende partijen.
Maar nu komen wij op eigen bodem en gaat ons bloed sneller stromen. Den 14den october is er een aanslagh op de stad Lier. 14 october, feest van den Heiligen Callixtus, paus en martelaar (rood) in 1665 en ook daarvoor werden tevens Burchardus, bisschop en de heilige Fortunata, maghet, gevierd. Met de gang der jaren moest er uit deze overvloed gezeefd worden en wie het eerst afviel valt gemakkelijk te raden, zodat nu Callixtus en Burchardus overbleven. En ook hier is het niet moeilijk de winnaar van tevoren te kennen als men een bisschop en een paus in een weegschaal legt. Daarom begint dus de collecte met ?O God, die ons door de jaarlijkse viering van den H. Callistus (nieuwe spelling) verblijdt, verleen ons,” enz. Dus op de vooravond van deze dag vonden de Geuzen zich vereend in Sint-Job-in’t Goor en nog voor de dag aanbrak stonden zij voor de Lierse wallen. Aan de Mechelpoort bevond zich een onafgewerkte ravelijn, daar waadden en zwommen zij door de vesten en klommen met leederen over den wal. Koenraad Peer die op wacht stond, deze wierd verrast ende met poignaerden gedoot. Doch de poignaerden waren te kort of den steecker had verkeert ghestoocken want Koenraad was zo min doot als gij of ik ; hij begaf zich naar het stadhuis en sloeg alarm en wekte nog in het naer huis gaan de burgers in de Rechtestraat waarna hij waarschijnlijk thuis een vers hemd aantrok en een weinig op een bank ging liggen. Mitswijl hadden de Geuzen Hans Ketelaer doot geslaghen en op de markt werd er gedurende vier uren gestreden. Ondertussen waren er twee Lierse fond loopers uitgestuurd om versterking naar Antwerpen en Mechelen. De soldeniers begonnen reeds te plunderen en te rooven, de reliquiën van Sint Gommaar werden verstrooid, maar hun roofzucht was hun verlies, want daar galoppeerden de Sinjoren en de Mechelaars binnen. Toen Hérangière de leider van de expeditie bittere verwijten te horen kreeg schoof hij de schuld op de grote begeerlijkheid van zijn soldaten waarop den dichter schreef :
Die na den buydt bestaat te grabbelen voor den tijt
Wordt d’overwinningh haest weer uyt sijn handen quijt
Die van Lier vierden de overwinning uitbundig met varkenspoten en oren en rozijnen en met Hollantse speculoos waarvan men zegt dat het recept op het lijf van een Geus gevonden werd tot zij vernamen dat de Christenen uit Constantinopelen waren gheiaeght door niemant minder dan den Turck.
Het jaar eindigt met een raeminghe in ’s Gravenhaeghe gehouden oft men met den Coninck van Spaignen peys maken soude oft de oorloghe teghen hem vervolghen.
Gommaar Timmermans
Ik hoef dit tafereel waarlijk niet in de verf te zetten. Ik heb enkel met rood de hevigste vechthaarden aangestreept opdat u niet in de mêlée zou verloren lopen.
