Rebellen in het noorden van Syrië beweren dat ze de IS daar allang hadden kunnen verslaan, ware het niet dat Turkije dwarsligt.
Turkije heeft een deal gesloten met de Verenigde Staten over de installatie van Amerikaanse afweerraketten aan de grens met Syrië. Met het nieuwe wapensysteem kunnen de Turken straks tot 90 kilometer ver in Syrië schieten. Ze hopen daarmee de terreurmilitie IS te verjagen uit de streek ten noorden van Aleppo.
Verderop in de provincie Aleppo voeren de Turken een heel ander beleid. Daar houden ze een offensief tegen de IS al maandenlang tegen. Bij de bezette stad Manbij staan Koerden, soennieten, christenen en Turkmenen van de Syrisch-Arabische Strijdkrachten (SDF) al maanden klaar om de stad en omliggende dorpen van de jihadisten te bevrijden. De SDF, gesteund door Amerika, worden gedomineerd door de Syrische Koerden. Ze blijken tot nu toe de meest succesvolle gematigde militie in de strijd tegen de IS in Syrië. Maar hoe graag ze ook willen, ze kunnen momenteel weinig anders dan wachten. Er moet eerst een overeenkomst gesloten worden tussen de VS en Turkije om groen licht te krijgen voor de aanval. De SDF wachten omdat ze de coalitiebombardementen hard nodig hebben voor een snelle herovering op de IS. Het probleem ligt evenwel niet bij de internationale coalitie, maar bij Turkije. Erdogan en de zijnen houden de boot af. Waardoor de overwegend Arabische en Koerdische inwoners van Manbij en omgeving – zo’n 800.000 mensen in totaal – nog altijd iedere dag geterroriseerd worden door de jihadisten.
‘Little England’
Als Manbij bevrijd zou worden, betekent dat een ferme slag voor de terreurorganisatie. Want de stad, niet ver van de grens, is van groot strategisch belang voor de provincie Aleppo. Voor het Westen is Manbij belangrijk vanwege de toevoerroute van de IS naar de Turkse grens. Manbij is sinds januari 2014 in handen van de IS en staat bekend als ‘Little England’ omdat er veel Britse strijders zouden verblijven.
‘We zijn absoluut in staat om de IS te verdrijven uit Manbij’, zegt de Koerdische commandant Havel Davrim. ‘We zijn kwaad omdat de beslissing om aan te vallen zo lang duurt. Terwijl we weten dat we Manbij binnen tien dagen kunnen veroveren en van daaruit verder kunnen doordringen tot de Koerdische regio Afrin. We zijn de Eufraat in december overgestoken en sindsdien doen we niet veel anders dan wachten. Het is frustrerend, maar we blijven hopen dat we snel groen licht krijgen.’
Hoelang het ook zal duren, over de toekomst van Manbij na de IS wordt al druk overlegd. In navolging van de opstart van een toekomstige federatie in de Syrisch-Koerdische kantons Jazeera, Kobani en Afrin hebben de gevluchte bewoners voor de regio Manbij een civiele raad opgericht waarin alle bevolkingsgroepen zijn vertegenwoordigd. Het is net dat wat president Erdogan panische angst aanjaagt: als de Koerden via de bevrijding van Manbij de enclave Afrin kunnen verbinden met de enclave Kobani, is hun toekomstige semiautonome regio Rojava compleet. En dat betekent een sterke Koerdische aanwezigheid langs bijna de hele grens met Turkije.
Turkije riep eerder dat het de Koerden zou aanvallen als ze het waagden de Eufraat over te steken. Maar het ziet ernaar uit dat Turkije niets durft te ondernemen uit angst voor represailles van de Russen. De relatie tussen beide landen zit op een dieptepunt sinds Turkije in november vorig jaar een Russisch gevechtstoestel neerschoot.
Sleutelrol voor de VS
‘Turkije heeft tegenwoordig andere prioriteiten wat Syrië betreft’, zegt Gökhan Bacik van Eripa, (European Institute for Policy and Analysis) en expert in het Syriëbeleid van Turkije. ‘Vroeger was dat de val van Bashar al-Assad en zijn regime, nu wil Erdogan in de eerste plaats voorkomen dat de Koerden een sterke eigen regio uitbouwen langs de Turkse grens. Hij probeert druk te leggen op de VS om niet samen te werken met de Koerdische militie YPG, die geaffilieerd is aan de PKK. De sleutelrol in dit verhaal is dus weggelegd voor de VS. Zij zullen moeten kiezen wat er op militair vlak gebeurt.’
Probleem is dat er behalve de Koerden weinig alternatieven voor de VS zijn wat de strijd tegen de IS in Syrië betreft. Andere gematigde rebellenbewegingen hebben tot nu toe geen duidelijke strategie getoond en vallen om de haverklap uit elkaar.
‘De Syrische Democratische Strijdkrachten zijn de beste gebleken’, benadrukt Bacik. ‘Ze hebben de meeste ervaring op militair vlak en ze hebben goede connecties met andere bevolkingsgroepen in Syrië. De Amerikanen beseffen dat ze de IS alleen kunnen stoppen als ze met de Koerden samenwerken. Maar ze zitten dus tussen twee vuren. Om Turkije niet te veel tegen hen in het harnas te jagen, geven de Amerikanen voorlopig geen toestemming voor een grootscheepse operatie in Manbij. Ze proberen er daarentegen een soort van langetermijnproject van te maken. Je kunt het vergelijken met de toestand van de Iraaks-Koerdische regio in de late jaren 1990. Toen waren de Turken ook gekant tegen een te sterke Koerdische aanwezigheid in Irak en volgden de Amerikanen de langetermijnstrategie – waarbij de Koerden uiteindelijk grotendeels kregen wat ze wilden.
‘Vast staat dat we in het Midden-Oosten iets hebben geleerd van de oorlog in Irak: als een multi-etnische staat instort, ontstaat er een federatie, een andere oplossing is er niet. Ook in Syrië lijkt dit scenario onvermijdelijk. De Koerden zullen hun positie blijven versterken. Bovendien hebben ze het voordeel dat ze relaties hebben met de VS, Rusland én met het regime van Assad. Het systeem in Syrië hoeft daarom nog niet per definitie op een federatie uit te draaien, maar een sterk gedecentraliseerde opzet zal het zeker worden. Niet alleen omdat de Koerden dat willen, ook andere groeperingen in Syrië en landen als Iran en Rusland dwingen Syrië in die richting. Ik denk dat Turkije dit proces niet zal kunnen tegenhouden.’
DOOR JOANIE DE RIJKE
‘De Amerikanen beseffen dat ze de IS alleen kunnen stoppen als ze met de Koerden samenwerken.’
