‘Vroeger konden vluchtelingen rekenen op internationale bescherming, nu zijn ze op voorhand verdacht’, zeggen de advocaten van Progress Lawyers Network.
De rugzak met verhalen waarmee migranten aankomen in West-Europa raakt steeds voller. ‘En die verhalen zijn niet om vrolijk van te worden’, zegt advocate Mieke Van Den Broeck, van Progress Lawyers Network (PLN). Het progressieve advocatencollectief organiseert zijn jaarlijkse colloquium dit keer rond de vraag: ‘Is het een misdaad om vreemdeling te zijn?’ ‘In onze praktijk zien we dat vreemdelingen meer en meer als criminelen behandeld worden. Dat geldt zowel voor mensen die hun thuisland willen verlaten als voor hen die ergens anders een onderkomen zoeken of een nieuw leven willen opbouwen. Doorgaans zijn ze vertrokken uit een rampzalige situatie in hun land van afkomst. Onderweg worden ze heel slecht behandeld. En ook hier wordt hen het leven zuur gemaakt: Als ze willen trouwen, gaat de overheid ervan uit dat het om een schijnhuwelijk gaat. Zij moeten dan maar het tegendeel bewijzen. En bij de beleidsmakers is het een trend geworden om allerhande databanken aan te leggen van migranten. Die worden dan gebruikt als instrumenten in de strijd tegen criminaliteit.’
Van Den Broeck erkent dat er vaak vreemdelingen betrokken zijn bij zaken als grensoverschrijdende criminaliteit. ‘Maar het is de vooronderstelling dat ze automatisch verdacht zijn die het onrechtvaardig maakt. Vroeger werd er vertrokken van het idee dat er internationale bescherming moest zijn voor de kwetsbare mensen die migranten vaak zijn. Nu is die reflex vervangen door de premisse dat ze criminelen zijn.’
Zelf zal de PLN-advocate het in haar spreekbeurt hebben over Frontex, het agentschap van de Europese Unie waarin de lidstaten samenwerken om de buitengrenzen van de EU beter te bewaken. ‘Frontex werkt momenteel erg hard om de zwakke plekken in de gordel te dichten, op die plaatsen dus waar veel vluchtelingen de oversteek wagen. Hun patrouilles zijn uitgerust met de modernste militaire apparatuur en het is hun doel om zo veel mogelijk mensen terug te sturen vooraleer ze het Europese grondgebied betreden. Op die manier krijgen de vluchtelingen dus niet meer de kans om hun verhaal te doen. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen hen die door de situatie in hun thuisland bescherming nodig hebben en anderen. De Afrikaanse vluchtelingen worden bovendien vaak teruggestuurd naar transitlanden. In Marokko of Mauritanië worden ze heel slecht behandeld. Het meest schrijnende voorbeeld is wellicht Libië. Daar worden sinds kort heuse heksenjachten georganiseerd op zwarte Afrikanen, omdat die bijna automatisch beschouwd worden als aanhangers van wijlen kolonel Muammar Khaddafi. Een agentschap als Frontex heeft een heel uitgebreid instrumentarium ter beschikking gekregen, zonder dat daarbij veel rekening is gehouden met de elementaire mensenrechten.’
Op het colloquium komen naast juristen ook mensen uit de media en de vakbond aan het woord. ‘Zij kunnen een rol spelen om de sluipende stigmatisering van migranten tegen te gaan’, zegt Van Den Broeck. ‘En in bepaalde situaties is het ook mogelijk om verantwoordelijken aan te duiden.’ Daarvoor is de Franse docente criminaliteit en privaatrecht Claire Saas uitgenodigd. Zij werkt aan een onderzoek naar het lot van schipbreukelingen op de Middellandse Zee. ‘Er zijn gevallen bekend van boten die zijn afgedreven en waarvan de opvarende vluchtelingen zijn omgekomen van de dorst, terwijl er in de buurt schepen waren die hen ter hulp hadden moeten schieten’, zegt Van Den Broeck. ‘Het lijkt erop dat iedereen vooral hard zijn best doet om zijn handen af te houden van die vluchtelingenboten, maar het is een internationale verplichting om een schip in nood bij te staan.’
INFO: COLLOQUIUM 16/3/12 IN BRUSSEL. HTTP://WWW.PROGRESSLAW.NET/
DOOR HANNES CATTEBEKE
