Op de Europese Centrale Bank is geen peil meer te trekken. Voor Wim Duisenberg wordt het nu echt wel tijd om op te krassen.
De toren aan de Kaiserstrasse 29 in Frankfurt am Main straalt macht uit. Alsof hij moet bewijzen dat daar het serieuze Europese werk gebeurt. Maar de Europese Centrale Bank (ECB) heeft vele vrienden verloren. Iedereen denkt over redenen te beschikken om ontgoocheld te zijn in de monetaire autoriteit.
De centrale bankiers beloofden de Europeanen een sterke nieuwe eenheidsmunt. Bij de start van de muntunie kregen zij inderdaad 1,1665 dollar voor de nieuwgeborene, nu is een euro nog slechts 0,8780 dollar waard. Een munt die een kwart van zijn externe waarde kwijtspeelt, kun je niet sterk noemen. De financiële markten lusten de club van Frankfurt niet langer. Voorzitter Wim Duisenberg en zijn medebestuurders zijn onvoorspelbaar, ze leggen duistere en – erger nog – tegenstrijdige verklaringen af. De Europese politici beklagen het zich stilaan dat ze de bank de absolute autonomie over het monetair beleid cadeau hebben gegeven. Hun eigen stommiteit natuurlijk: in de wilde jaren negentig praatten zij de bankiers na die voorhielden dat verkozen politici niet behoorlijk met geld kunnen omgaan. Voor centrale bankiers is dat anders, zij verkeren in de prettige situatie dat zij aan niemand, werkelijk niemand, verantwoording moeten afleggen.
De Belgische minister van Financiën Didier Reynders (PRL) is nu voorzitter van de eurogroep, waarin zijn collega’s uit euroland zetelen. De Waalse liberaal is nooit grootsprakerig, maar staat op zijn strepen. Hij kreeg de ECB zo ver hem op de veertiendaagse bestuurszittingen toe te laten – een ongewijde in het cenakel. En zie wat daarvan komt, veertien dagen geleden riep hij de bankiers op tot verantwoordelijkheidszin. Dat zint de Kaiserstrasse niet.
ZUURSTOF VOOR DE ECONOMIE
Reynders zei de bankiers nochtans niet meer dan wat heel Europa denkt, namelijk dat de economie over haar hoogtepunt heen is en steun behoeft. Het optimisme van het bedrijfsleven verzwakt, ondernemingen sturen winstwaarschuwingen rond, consumenten verliezen virtuele rijkdom op de beurs. Duitsland, goed voor eenderde van de Europese bedrijvigheid, is in slechte doen. De werkloosheid gaat er alweer de hoogte in. Aangezien niemand nog aanvaardt dat overheden met belastinggeld de economische activiteit aanzwengelen, moet de steun vandaag van het monetair beleid van de centrale bank komen, onder de vorm van renteverlaging. Als het geld minder kost, lenen bedrijven gemakkelijker om te investeren en nemen gezinnen kredieten op om woningen, auto’s of vakanties te kopen. Dat pompt zuurstof in de economie.
Maar op 11 april verlaagde de Europese Centrale Bank de rente niet. Voorzitter Wim Duisenberg bekende dat de groei van de geldhoeveelheid en van de kredietverlening vertraagt. Maar op de inflatie, die weliswaar gunstig evolueert, moet worden gelet. Het is de heilige taak van de centrale bank, de (interne) stabiliteit van de munt en dus de koopkracht van de bevolking te beschermen. Het prijsniveau klimt nu nog met 2,5 procent, terwijl het inflatieplafond op twee procent staat. De rente verlagen en aldus geld in de economie pompen, zou volgens de ECB de inflatie stimuleren.
Dat klinkt redelijk, als economisten en andere analisten het over de gehanteerde cijfers eens zouden zijn. De opeenvolgende analyses van de Europese Centrale Bank gelijken op kranten, ze sterven om middernacht. Zodat het niet verboden is te denken dat Frankfurt Didier Reynders en de andere politici een lesje wilde leren. Met het flauwe argument dat als de ECB de rente zou hebben verlaagd dat een toegeving aan de politiek zou zijn. Daarmee is de centrale bank van de Europese muntunie de enige ter wereld die dit jaar de rente nog niet heeft verlaagd.
DE FEDERAL RESERVE VERRAST
De verantwoording die Wim Duisenberg geeft, komt erop neer dat als de bank de economie niet activeert, zij die evenmin afremt – de reële rente is niet te hoog. Bovendien zal de wereldeconomie zich volgens hem snel herstellen en zijn de vooruitzichten voor Europa gunstig. Wat niemand verplicht is te geloven, want andere autoriteiten als het Internationaal Muntfonds, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, de gereputeerde Duitse conjunctuurinstituten en zelfs de meeste bankanalisten geven andere signalen.
De centrale bank, die nooit aanbevelingen van buitenaf aanvaardt, is zelf kwistig met raadgevingen en waarschuwingen. Niet de bank, maar de politieke overheden en de sociale partners heten verantwoordelijk voor de economische groei. Zij moeten werk maken van structurele hervormingen op de arbeidsmarkt en in de sociale zekerheid, kortom voor de mensen onaangename beslissingen treffen.
Tot verleden week woensdag zag de Europese Centrale Bank dus geen enkele reden om het monetair beleid te versoepelen en Duisenberg kondigde aan dat dit ook in een nabije toekomst niet zou gebeuren. Dat was roekeloos van hem. Zijn zelfverzekerdheid was nog niet koud of de Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, verlaagde de rente. Niemand had dat verwacht, want de beslissende zitting van de Fed was pas tegen half mei gepland. De verlaging is belangrijk en de renteverlagingen volgen mekaar ongewoon snel op. De financiële wereld reageerde enthousiast, maar eigenlijk verbergt de beslissing slecht nieuws. De Federal Reserve lijkt te geloven dat de Amerikaanse economie niet slechts tijdelijk verzwakt, maar een regelrechte recessie te wachten staat. Is opperbankier Alan Greenspan alert of paniekt hij ?
TIJD VAN GAAN
De Amerikaanse economische toestand zal Europa niet onberoerd laten. Het economisch optimisme van de Europese Centrale Bank verliest met de dag aan geloofwaardigheid. Op de vorige bestuursvergadering hebben de bestuurders ‘in canon gezongen, misschien niet iedereen gelijk, maar in ieder geval hetzelfde lied’. Vandaag zou het optreden wel eens kakofonisch kunnen klinken. Verscheidene centrale bankiers uit de eurozone, die in de ECB zetelen, spraken zich al uit ten voordele van renteverlaging. Sedert de beslissing van hun Amerikaanse collega’s beschikken zij over sterkere argumenten.
Wat de ECB deze week ook beslist, gezichtsverlies zal ze lijden. Als ze de rente verlaagt, ontkracht ze haar argumenten van verleden week om dat niet te doen en wekt ze de indruk de Europese jabroer van de Federal Reserve te spelen. Wanneer de bestuursraad de rente ongewijzigd houdt, krijgt ze de kritiek geen rekening te houden met de economische realiteit en de kracht te smoren van de Europese economie, die voor het eerst sinds lang sterker presteert dan de Amerikaanse. Deze week verzwakt dus de autoriteit van de Europese Centrale Bank, blijkt openlijk dat de unanimiteit tussen de centrale bankiers van de lidstaten gebroken is… en dat de tijd van gaan voor Wim Duisenberg zo stilaan is gekomen.
De voormalige Nederlandse minister en centrale bankier kwam in 1998 voor acht jaar aan het hoofd van de ECB. Maar er bestaat een discrete afspraak dat hij eerder de plaats zou ruimen voor een Fransman (dat zou de Franse centrale bankier Jean-Claude Trichet zijn, maar die kwam in opspraak in het dossier van Crédit Lyonnais). Bankiers en politici dringen aan op duidelijkheid over de ‘opvolging’ van Duisenberg voor de invoering op 1 januari 2002 van de eurobiljetten en -munten. Daar heeft de politicus Didier Reynders als voorzitter van de eurogroep dan wel iets over te vertellen.
De afgelopen weken bleef de euro als gevolg van de tegenstrijdige rentebeslissingen van Frankfurt en Washington dalen. Op die manier steunt de Europese Centrale Bank dan toch de economie. De zwakke euro versterkt de concurrentiekracht van de Europese bedrijven op de dollarmarkten.
Guido Despiegelaere
